Ңг Жоғары оқу орындарының Кауымдастыгы
жүктеу/скачать 23,02 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2 6 0 ОМЫРТҚАСЫЗДАР ЗООЛОГИЯСЫ З ә р ш ы ғ а р у ж ү й е с і
| Ac қорыту жүйесі
- алдыңғы, ортаңғы және артқы ішектер. Алдыңғы сорғышының түбіңде орналасқан ауыз тесігі ауыз қуысына, одан жұтқыншаққа жалғасқан. Жұтқыншақтың құрылым ерекше- ліктері негізгі систематикалық белгілер. Тұмсықты сүліктерде (Rhynchobdellida) жұтқыншақта етті түтік немесе тұмсық болады. Ол ауыздан уақытша шығып, қорегіне қадалуға қабілетті. Жақтылар отрядының (Gnathobdellida) ауыз қуысыңда үш хитинді тістері болады, біреуі арқа және екеуі бүйір. Олар тісті ара сияқты жақты құрайды. Қоректену кезінде сүліктер жағымен (тістерімен) иесінің терісін тесіп, сол жерден қанды сорады. Жұтқыншаққа бір клеткалы сілекей бездері ашылады. Медициналық сүліктің (Hirado medicinalis) сілекей бездері гирудин (Hirudin) деп аталатын, қанды ұйытпайтын қасиеті бар ерекше белоктық зат бөліп шығарады. Сүліктер жарала- ған жерден қанның көп уақытқа дейін тоқтамай ағатыны осы гирудиннің бөлінуінен. Осыған байланысты сүліктің ішегіне түскен қан бірнеше айға дейін ұйымайды. Жұтқыншақ жіңішке әрі қысқа өңеш арқылы ортаңғы ішекке жалғасады. Ортаңғы ішектен тұйықталған бірнеше бүйірлік қалта- лары тарайды (медициналық сүлікте 10-11 жұп). Бүйірлік қалталары бар бөліктерді кейде қарын деп те атайды. Осыған сүліктің сорған қаны жиналып, сақталады. Қалталардың артқы жұбы дененің соңына дейін созылып жатады. Ортаңғы ішек артқы ішекке жалғасып, ол артқы сорғыштың үстінде орналаскан аналь тесігімен аяқталады. Кейбір еркін тіршілік ететін сүліктер ұсақ жануарлармен қорек- тенеді. 2 6 0 ОМЫРТҚАСЫЗДАР ЗООЛОГИЯСЫ З ә р ш ы ғ а р у ж ү й е с і метанефридиялы. Бір қабатты клеткалары- мен қапталған нефридиялық түтіктері дененің бүйір жағында мета- мерлі орналасқан. Бұл түтіктер нефропора (шығарғыш тесіктер) арқы- лы сыртқа ашылады. Медициналық сүлікте 17 жұп нефридиялары бар. Сүліктердің нефридияларының негізгі ерекшелігі нефростома (кірпікшелі воронка) мен нефридиялық түтігі жалғасқан жерінде екеуінің де ұшы тұйық бітеліп, нефростомаға жиналған несеп заттар оның қабырғасы арқылы нефридия түтігіне осмостық жолымен сіңіріледі де, сыртқа шығарылады. Нефростома кеңейген ұшымен бүйір жағындағы синустың (целомның қалдығы) ішіне, жіңішке жағымен тұйықталған резервуарға ашылады. Целом қалдықтарының қабырғаларында дән тәрізді клеткалар жинақталған. Оларды “ботриодты тканьдер” деп атайды. Азқылтан- дылардағы хлорагогенді клеткаларға ұқсас. жүктеу/скачать 23,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|