І тілге қҰрмет – елге қҰрмет мәуелі ағаш
жүктеу/скачать 2,15 Mb.
|
| ІV ЖЕР – ОРТАҚ ҮЙІМІЗ
ТІЛДЕГІ ТУЫСТАСТЫҚ Абдрахимзада Мохаммад, Ауғанстан Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Ғылыми жетекшісі: Досанов Б.И. Бұл сөзді қазақ бауырларымызға түркі және парысша тілінің қандай тіл екендігін көрсету үшін жаздық. Бір тектес екі тілдің дыбыс айырмашылықтары білінген кезде, бұл тілдерді түсіну және үйрену көпшілікке оңайырақ болатын шығар. Көне түркі тілінің тілдерімізде қалған ортақ сөздерін сөздіктен қараған кезде бірінші мағынада болмаса екінші немесе үшінші мағынада бірдей мағынаны таба аламыз. Оңтүстік және солтүстік қытай диалектпен сөйлескен кезде бір-бірін түсіне алмайды, бірақ батыстағы түрікпен шығыстағы қазақ бір-бірін ең кем дегенде 20% түсінеді. Бұл біздің тіліміздің кереметі. (Bu yazıyı, Kazak kardeşlerimize Türk dilinin nasıl bir dil olduğunu göstermek için yazdık. Aynı ağacın dalları olan bu iki dilin ses değişmeleri bilindiğinde, bu dilleri anlamak ve öğrenmek daha kolay olacaktır. Eski Türkçeden dilimizde kalan ortak sözleri sözlükte aradığımızda, birinci manada olmazsa ikinci veya üçüncüde aynı manayı bulabilmekteyiz. Güneyli ve kuzeyli iki Çinli kendi diyalektlerinde konuştuğunda birbirlerini anlayamaz; ancak batıdaki bir Türk ile doğudaki bir Kazak birbirini en kötü ihtimalle %20 oranda anlayabilir. Bu, bizim dilimizin bir mucizesidir.) Астта берген ескі ұйғыр дәуірі жыр мысалымызда, ортақ дәуір түркі тілін және қазіргі қазақ, түрік тілдеріндегі өзгертулерді байқап аласыз. (Aşağıda verdiğimiz eski Uygur devrinden olan türkü örneğimizde, ortak devir Türk dilini ve çağdaş Kazak ve Türk dillerindeki değişmeleri gözlemleyebilirsiniz.) Көне түркі тілімен: Біліг білің я бегім! Білім саңа эш болұр, Біліг білген ол эрке, Бір күн девлет тұш болұр. Білігліг эр біліне, Таш құршанса қаш болұр Білігсізнің яныңа, Алтын қойса таш болұр. Қазaқша: Біл білімді, уа, бегім, Білім саған ес болар. Білім білген ол ерге, Бір күні дәулет дос болар. Білімді ердің беліне, Тас құрсанса, хош болар. Білімсіздің жанына, Алтын қойсаң, тас болар. Түрікше: Bilgi bilin ey beyim Bilgi sana eş olur Bilgi bilen o ere Bir gün devlet dost olur Bilgili er beline Taş kuşansa hoş olur Bilgisizin yanına Altın koysa taş olur. Нәтижесінде, екі тілдің жақындығын көре аламыз. Түрік тілін үйрену үшін біраз грамматикалық жәрдем алумен бірге, түрік киносы, сериалдарын көріп, музыкаларын тыңдау жеткілікті болады. (Neticede iki dilin yakınlığını görebilmekteyiz. Türk dilini öğrenmek için biraz gramatik destek almanın yanında Türk sinema ve dizilerini izlemek, müziklerini dinlemek yeterli olacaktır.) жүктеу/скачать 2,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|