перикарион деп атайды. Ӛсінділері екі типке бӛлінеді:
1.
Дендрит – тармақталған қысқа ӛсінді, тітіркенуді қабылдап
нейронның денесіне қарай ӛткізеді;
2.
Аксон (нейрит) - ұзын тармақталмаған ӛсінді импульсті нейронның
денесінен басқа нейрондарға және басқа ұлпаларға жеткізеді.
Нейронның цитоплазмасында (нейроплазма) митохондриялар кӛп
кездеседі, Гольджи аппараты жақсы жетілген. Нейронның құрылысын
электрондық микроскоп арқылы зерттегенде нейрофиламенттер мен жақсы
жетілген түйіршікті эндоплазмалық тор кӛрініс берген. Нейрофиламенттер
диаметрі 10 нм болатын жіңішке жіпшелер, олар жарық микроскопында
кӛрінетін нейрофибрилдерді құрайды. Жарық микроскопымен нейрондарды
зерттегенде Ниссль түйіршіктері (тигроид) немесе хроматофильді
субстанциялардың кӛрініс бергені де сипатталған. Олар цитоплазмада
болатын базофильді ірі түйіршіктер. Электрондық микроскоп арқылы
зерттеп оның түйіршікті эндоплазмалық тордан және рибосомадан
тұратыны анықталды. Ниссль затының сүтқоректілердің қозғалғыштық
және сенсорлық нейрондарындағы таралуы әркелкі. Жұлынның алдыңғы
мүйізінің мотонейрондарындағы Ниссль түйіршіктері біркелкі ірі болады,
ал жұлынның сезгіш ганглияларында олар ұсақ дән күйінде шет жағында
жиналады. Ниссль заты нейрондардың аксондарында болмайды.
Күміс тұздарымен жүйке ұлпасын ӛңдеген кезде цитоплазмада кӛрініс
беретін жіңішке жіптер - нейрофибрилдер. Олар нейрондар денесінде тор
құрайды, ал ӛсінділерінде нейрофибрилдер бір-біріне параллель
орналасады. Жүйке жасушаларын электрондық микроскоппен зерттеген
кезде цитоплазмасында нейропротофибрилдер немесе нейрофиламенттер
деп аталатын фибрилдер анықталған. Олар жарық микроскопымен кӛрініс
берген
нейрофибрилдерге
сәйкес
келеді.
Нейрофибрилдер
нейрофиламенттердің жиынтығынан тұратын шоғыр. Жүйке жасушасының
цитоплазмасында нейрофиламенттерден басқа микротүтікшелер бар. Ал,
дендриттердің цитоплазмасында нейрофиламенттер, микротүтікшелер,
митохондриялар, түйіршікті және түйіршіксіз тордың элементтері және бос
орналасқан рибосомалар болады.
Нейрондардың денесінде
