К., Аубакирова С. С. М. Ж. КӨпеев, С. Торайғыров пен ж. Аймауытов шығармашылықтарындағы этикалық ЖӘне эстетикалық
жүктеу/скачать 491,5 Kb.
|
| Бақылау сұрақтары
1. Қазақ ойшылдарының дүниетанымы олардың идеалды адамды тануына қалайша ықпал етті? 2. М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров және Ж. Аймауытов пайымдауларындағы идеалды қоғамның тарихи-мәдени негізі қандай? 3. М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров және Ж. Аймауытов мұралары заманауи мәдени-философиялық ізленісте қандай рөл атқарады? 4. М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров және Ж. Аймауытовтардың идеалды және оның рөлінің концепцияларын түсіну айырмашылығы қандай? Қорытынды Адамның рухани бүтіндігі, оның ішкі әлемінің этикалық және эстетикалық жалпы негіздік бірлігін, біздің уақытымыздың тән белгісі болмайтын іздеуден табылады. Мұндай бағыттағы іздену ерте уақыттан, тіпті адам алғаш рет өзінің кім екенін және өз табиғатын тани бастағаннан келе жатыр. Әрине, қазақ философиясында мұнымен қатар тағы да Абай, Шәкәрім, М. Жұмабаев, А. Байтұрсынов және басқалар болды, олар өз шығармашылығында адамның этикалық және эстетикалық бірлігі қажеттігін бекіткен. Бірақ, біздің көзқарасымызша, қазақ ойшылдарының дәстүрі ХХ ғасырдың басында атап айтқанда Көпеевте, Торайғыровта және Аймауытовта өзгелерден гөрі этикалық және эстетикалық үйлесім қайшылығы мәселесі өткір қалыптасқан болатын. Шыныменде, олардың әрбірі аталған мәселенің (сұрақтың) жауабын іздеуде өз бағытын құрып алды. Бірақ дәл солардың көзқарасының салыстырмалы талдауы ХХ ғасырдың басындағы адам бейнесінің (образының) бүтіндігін анықтауға ықпал етті, оның үміті және ұмтылысы, қазақ халқының өмірінде барлық көпқырлы нәзік нюанстар мен қиын этап реңктері (белгілері) оның рухани ізденістер мінездеме-сипатын байқатты. Сонымен қатар, олардың мұраларымен таныс болу бізге этикалық және эстетикалық өзара байланысқан механикалық түсінісуді, адам бойындағы әсемдік пен жақсылықтың және адамға жаңадан ұсынылған рухани бүтінділікті қалыптастыруды, өзінше анықтала және өзінше жетілдіре бастаған ұмтылысты санамызда өткіздіртті. Қорыта келгенде айтарымыз, М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров және Ж. Аймауытов шығармашылығындағы тарихи-философиялық реконструкция рухани-адамгершілік міндеттердің жарығындағы этикалық және эстетикалық өзектілік, қазіргі қоғамда тұлғаны өзіндік анықтау әлеуметтік-саяси өзара байланыс контексінде жүреді. М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров және Ж. Аймауытов шығармашылығында мұраттық (идеялық) ізденістер қиынды тануға, әлем қайшылығы, оны тереңнен байқалуына бағытталған. Олар дәуірдің ішкі мағынасын түсінуге, оларды қобалжытқан, оның рухани және қоғамдық ориентациясына ұмтылды. М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров, Ж. Аймауытов өздерінің пайымдауларында өз уақытының қоғамын іздеудің басты тенденциясы және этика-эстетикалық концентрациясы айқындалады, бізге барлық адамның рухани әлемінің байлығы, оның ізденістері, үміті, қайғысы және трагедиясы ашылады. Онда, барлық рухани атмосфера, біздің елімізде өктем болған алыста қалған тарихи уақыттың ең нақтылы белгісі толықтай ашылған. Олардың принципиальды позициясы, көзқарасы, сендіруі, азаматтық іс-әрекеті және құндылығы және бүгінгі күні де маңызды, ізденіс шарты адамдардың дүниетанымдық бағытталу (ориентирлер) және мүмкіндіктегі рухани даму перспективасын игеруі болып табылады. «Шығармашыл тұлғаларға тән екі ойлау-пайымдау және көркемдік әлем бар, олардың ой құйылысы біздің ең жаңа қазақ тарихын көрсетеді. Бұл біздің мәдениетіміздің тарих беттеріндегі тасқынының дәл нүктесіндегі фигуралар» [30]. жүктеу/скачать 491,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|