Казақ тілі терминдерінің салалық гылыми түсіндірме создіктерінің топтамасы Қазақстан

Қ Ы Л
--------------------------------------------   134
бағытына қарай: материалдық, қоғамдық, 
саяси,  косіптік,  танымдық,  эстетикалық 
болып  сараланады.  Адам  объектіге  түрлі 
мақсат  қойы п  қызыгады.  Осы  түргыдан 
Қ. тікелей жоне жанама болып екіге бөлі- 
неді. Тікелей Қ. айналадағы затгардың тар- 
тымдылыгынан туады. Ж анама қы зы ғу — 
бүл  орекеттің түп  нәтижесін  көксеу.
қылмыстық  психология
(Криминальиая  психология)  —  заң  психо- 
логиясы ны ң  бір  саласы.  Қ ү қ ы қ   бүзушы- 
лықтардьш   психологиялық механизмдері 
мен  қ ү қ ы қ   бүзуш ылардың  психология- 
сы н ,  қ ы л м ы сты қ   топ тарды ң   қүралуы , 
қүрылымы,  іс-орекет  жасауы  ж әне  ыды- 
рауы  проблемаларьш  зертгейді.
Қ Ы Л Ы Қ   (Поступок)  —  мінез-қүлы қ- 
ты ң   к ү р д ел і  “ б ір л ігін ”  белгілеу  үш ін  
Генри  Мюррей  енгізген  термин.  Қ ы лы қ- 
тарга адамдар арасындагы немесе адамдар 
мен  объектілер  арасындагы  өзара орекет- 
тестік  жатады.  О лардың  басталуы  жоне 
а я қ т а л у ы   б о л а д ы ,  ал  п с и х о л о ги я л ы к  
“бірліктер”  деп  мы на  мағынада  қарас- 
тырылады:  оларды  м інез-қүлы к  модель- 
дерінің кез келген кезектестігінің элемен- 
тар л ы қ  ф рагм енттері  ғана  үйлестіреді. 
Практикада  бір  Қ.  қ а й   кезде  басталып, 
басқасы қайда аяқталганьга анықтау көбі- 
не  қ и ы н   болғанымен,  М юррей  теория- 
сыңда  бүлар  талдаудың  негізгі  молімет- 
тері.
Қ Ы Ң Ы Р Л Ы Қ   (Упрямство)  —  1)  жон 
сөзге,  дүрыс  ақы лга  көнбейтін,  өз  алған 
бетінен,  тіпті,  теріс болса да,  қайтпайтьга 
бірбеткей теріс мінез.  Қ. ерке, қагажаусыз 
өскен баланьш қальппы  тентектігін немесе 
ересектер  көзге  ілм ей,  оры н сы з  ж өбір 
к ө р ге н   б а л а н ы ң   ө зін д ік   қ ар сы л ы ғы н  
білдіреді. Қыңырлықтың алдын алу немесе 
оңдау  жолы  —  бала  өмірін  дүрыс  үйым- 
дастырып, үжымның қызықты да пайдалы 
моселелеріне тарта білу; 2) индивидтің ерік 
саласының  ақауы  ретіндегі  м інез-қүлы қ 
ерекшелігі (орны ққан нысаньгада — мінез 
сипаты );  ақы лга  қоны м ды   долелдерге, 
өтін іш терге,  б а с қ а   адам дарды ң   ак ы л - 
кеңестеріне,  нүсқаулары на  қарамастан, 
қ а л а й   болған да  да  өз  д еген ін   ж үзеге 
асырудан көрінеді.  Қыңырлык жобірлену, 
ызалану,  дөлдану,  өш тесу  сезімдерінен 
туьгадауы  мүмкін.  Балалық  кезде  Қ.  қар- 
сы лы қ нысаны  болуы  ықтимал,  ол  арқы- 
лы   бала  дам и  бастаган  дербестілігінің, 
бастамасының  негізсіз тежелуіне  наразы- 
лығын  білдіретін  жағдайлар  болады.
Қ Ы С Қ А   У А Қ Ы Т Т Ы Қ   ЕС  -   сезім 
органдарынан жоне  үзақ уақьгп ы қ естен 
к е л іп   т ү с е т ін   м ө л ім е т т е р д ің   ж ед ел  
үсталуын жоне түрлендірілуін қамтамасыз 
ететін ес жүйешесі.  М атериалдың сеисор- 
лы қ естен қы сқа уақьпты қ еске кошірілуі- 
нің  қажетті  шарты  оган  зейін  қойылуы
болы п  табы лады .  М олім етгерді  қ ы сқ а 
уақы тгы қ  есте  үстау  кезінде  материалды 
іштей атау жөне белсенді қайталау (бүлар, 
одетге,  жасырын  айтылады)  орталық рөл 
атқарады.  Қайталаудың  екі  түрі  сарала- 
н ад ы .  Б ір ін ш і  ж ағд ай д а  о л   б ір ш ам а 
м ех ан и к ал ы қ   (ак у сти к ал ы қ -ар ти к у л я- 
циялық) сипатта болады жоне материалды 
қайсыбір елеулі түрлендіруге жеткізбейді. 
Қайталаудың- бү5Г түрі  ақпаратты  қы сқа 
уақытгық ес деңгейінде үстауға мүмкіңдік 
беретін  болғанымен,  оны  үзақ  уақьпты қ 
е с к е   к ө ш ір у   ү ш ін   ж е т к іл ік с із .  Ү за қ  
уақы тқа  есте  сақтау  қайталаудың  екінші 
түрінде гана мүмкін, мүнда есте үсталатын 
материал  ассо ц и ац и я л ы қ   байланы стар 
жүйесіне қосылады (мыс., ақпарат бірлік- 
терін  ірілендіру,  бөлек-бөлек  өріптерден 
сөздерге,  сөздерден  сөйлемдерге  көшу 
жоне т.б.). Ү зақ уақыттық естей емес, қыс- 
қ а  уақыттық есте өте шектеулі мөлшердегі 
ақпарат қана көп дегенде материал бірлік- 
тер ін ің   7 Ғ 2 -сі  ған а  сақталуы   м үм кін. 
Қ а з ір г і  у а қ ы тт а ғы   зер ттеу л ер   қ ы с қ а  
уақьпты қ естің шектеулері үғьгаылган пер- 
цептивті  материалдың  үлкен  көлемдсрін 
есте сақтауга бөгет болмайтынын көрсетеді 
(бейнелеу  өнерінің  туындылары,  табигат 
көріністері  жөне  Ү.б.).  Қ ы сқа  уақы ггы қ 
естің  синөним дері  —  “оп ерати втік”  ес 
жөне  “ж үмы сты қ  ес.
л
Л А БИ РИ Н Т ,  Ш Ы Т Ы Р М А Н   (Лаби- 
риит;  грек. 
ІаЬугіпіһоз)  —
  1)  ш аты сқан 
жөлдардан түратын кез келген қүрылымды 
б іл д ір етін   с ө з.  М ы с.,  ө з ін ің   күрделі, 
ш а т ы с қ а н   м е м б р а н а л а р   м е н   с ү й с к  
қүрылымынан түратьга іппсі қүлақ осылай 
аталады.  Психологияда  эксперименталды 
аспап,  инструменталды  м ін ез-қүлы қты  
зерттеуге  арн алған .  Т үрлері:  Х ем птон 
лабири н ті,  күрделі  лабиринт,  су  лаби- 
ринті,  вербадды  лабиринт.
ЛАБОРАНТ  —  лаборатория  қызмет- 
кері.
Л А БО РА Т О РИ Я   (лат. 
ІаЪогаіогіит, 
ІаЬого  —
  жүмыс  істеймін)  —  1)  ғылыми, 
ө н д ір іс т ік -б а қ ы л а у   э к с п е р и м е н т т е р і 
немесе оку сабақтары жүргізілетін ғылыми 
м ек ем ел ер д ің ,  к о сіп о р ы н д ар д ы ң ,  оқу 
орындарының күрамындагы  бөлім нсмесе 
мекеме.
Л А Б О Р А Т О Р И Я Л Ы Қ   САБАҚ,  ЛА- 
БО РА Т О РИ Я Л Ы Қ   Ж Ү М Ы С   -   жалпы 
орта  білім  беретін,  арнайы  жөне  жоғары 
мектсптердегі  оқуш ы ларды ң  теориялык 
білімдерін тереңдету жоне бекіту, өздігінен 
эксперимент жүргізу дагдыларын  дамыту 
м аксаты м ен   ж үргізілетін   п р ак ти к ал ы қ

жүмыстар  мен  зерттеулер.  Тәжірибеге 
(экспериментке) қажет қүрал-жабдықтар, 
аспаптар,  реактивтер  жоне  т.б.  дайын- 
дауды,  тәж ірибенің  сызба-ж оспарын 
қүрып,  оны  жүргізуді  ж әне  сипаттап 
жазуды  қамтыды.  Л.ж.  жаратылыстану- 
ғылыми жоне техникалық пондерді оқыту 
процесінде  көп  қолдаНылады.  Лабора- 
ториялы қ  сабақта  оқуш ылар  алдагы 
танымдық жөне еңбек іс-орекетінде қажет 
икем ділікке  жоне  дагды га  үйренеді. 
Лабораториялық сабақтар біткенде сьшақ 
тапсырылады.  Физика,  химия,  астроно- 
мия,  математика,  биология,  география 
бойынша практикумдар курстың ірі болімі 
аяқталган  кезде  өткізіледі.  Лаборато- 
риялық  жүмыстардың  орындалу  сапасы 
мүгалімнің оқушьгаың жүмысын бақылау 
және  оны ң  есебін  тексеру  негізінде 
ескеріледі. Л.с. арнайы жабдықталган оқу 
кабинеттерінде өткізіледі.
ЛАГНИЯ  —  ынтыгу,  қүмарту  күйле- 
рін  корсететін создің қүрамды  бөлігі.
Л А Й К ЕРТ  Ш КАЛАСЫ  (Ш кала 
Лайкерта)  —  багдарды  елшеуге  арналган 
Рейнсис  Лайкерт  жасаган  шкала.  Бес 
деңгейі  бар,  респондентке  бірқатар  ішкі 
данындық сериялары беріледі, респондент 
онымен  не  келіседі,  не  келіспейді.  Зерт- 
теуден алынган моліметтерден факторлық 
талдауды  оңай жасауга болады.
ЛАМАЗ ӘДІСІ (Метод Ламаза) — бала 
тууга  психологиялық  дайындық  өдісі. 
Француз  галымы  Ф.  Ламаздың  атымен 
аталады.  Л.о.  бүрын  Павловтың  шартты- 
лық принципі негізінде кіргізілген одістің 
модификациясы  болып  табылады.  Әлеу- 
метгік комек беру мақсатымен тиісті ана- 
томиялық,  физиологиялық  білім  беруде, 
тыныс  алу  техникасын  үйретуде,  босаң- 
суда, когнитивті қадагалауда қолданылады.
ЛАНД ЭФФЕКТІСІ  (Лаица эффект)  — 
ең  алғаш  ЭЛанд  (Полароид  камерасын 
жасаган адам)  ашқан ақ-қара  фотосурет- 
тегі түсті қабылдаудагы эффект. Ең қара- 
пайым түрінде екі ақ-қара түсті бейненің 
біреуі қызыл,  екіншісі  кок-жасыл фильтр 
арқылы  көрсетіледі.  Алдымен  қызыл, 
содан соң жасыл фильтр арқылы екеуі де 
экранга  түсіріледі.  Соның  нотижесінде 
коп түсті спектрлер алынады.
ЛАТА СИНДРОМЫ  (Лата сидром)  — 
сирек кездесетін психиатриялык синпром. 
Қашу  реакциясы,  галлюцинация,  қозу, 
эхолалия,  эхопраксия,  копролалия  сияқ- 
ты  нышандармен сипатталады.
ЛАТЕНТТІ  ӘЛЕУМЕТТІК СӘЙКЕС- 
ТЕНДІРУ  (Латентиая социальная иденти- 
фикация)  —  өлеуметгік  үйымдагы  инди- 
видтің  мінез-қүлқына  мөнді  әсер  ететін 
өлеуметтік рол. Жынысы, үлты, нөсілі, діні 
жөне  т.б.  адамның  латентті  өлеуметгік 
сөйкестенуінің бір  бөлігін қүрайды.
ЛАТЕНТГІК  БІТІСТЕР  (Латеитиые 
черты;  лат. 
Іаіепа  (Іаіепііз)
  —  жасырын, 
көрінбейтін)  —  индивидтің  фенотипінде 
корінбейтін,  бірақ  болаш ақ  үрпаққа 
берілетін генетикалық бітістер.
Л А ТЕН ТТІК  К ЕЗЕҢ   (Латентный 
период)  —  классиҚалық  психоанали- 
тикалық  теорияда  “Эдип  комплекстер” 
деп аталатын сатының соңынан жыныстық 
жетілуге дейінгі  уақыт  кезеңі.
ЛАТЕРАЛДЫ  ОЙЛАУ  (Латеральное 
мышление)  —  проблеманы  шешудегі 
эвристика;  индивид  проблеманы  тікелей 
шешудің  орнына  алдымен  жан-жақты 
қарастырып  алуды  көздейді.
ЛАТЫН  ӘЛІПБИІ  (Латинекии  алфа- 
вит) — дүние жүзіне кең тараган оліпбидің 
бір  түрі.  Ол  —  грек  өліпбиінен  шыққан 
этрус  өліпбиінің  бір  тармагы.  Л.ө.  б.з.д. 
VII  гасырда  пайда  бөлды.  Бүл  өліпбимен 
алгашқыда  бір  жол  оңнан  солга  қарай 
жазылса,  келесі  жол  солдан  оңга  қарай 
(бустрофедон  бойынша)  жазылып,  жазу 
I  бағыты үнемі алмасып отырган. Б.зд. IV га- 
сырдан бастап, жазу тек қана солдан оңга 
қарай жазылатын  болды.  Әріп таңбалары 
1 біздің  заманымыздың  I—V  гасырында 
өбден  қалыптасты.  Әуелде  латын  өліп- 
биінде  20  өріп  болган.  Орта  гасырда Л.ө. 
Еуропага  тарады,  кейінгі  кезде  Африка, 
Америка,  Азияның  бірнеше  тілдерінде 
пайдаланылды•  Л.о.  бүрынгы  КСРО-да 
1926  жылдан  бастап,  1940  жылга  дейін 
түркі тектес халықтардың тілдерінде, оның
ішінде  қазақ тілінде  де  (1930—1940  ж.ж.) 
қолданыдды. Лашшгар, эстондықтар, литва- 
лықтар оны қазір де қолданады.  1998 жыл- 
дан  бастап  О збекстан,  Түркменстан, 
Тожікстан,  1999  жылдан  бастап  Қыргыз- 
стан қолдана бастады.
ЛЕКСИКАЛЫҚ  ТАПСЫРМА  (Лек-
сическая задача) — вербалды ақпарат есте 
қалай   сақталаты н ы н   багамдау  үшін 
қолданылатын  экспериментгік  өдістеме. 
Субъект аз уақытгаң ішінде тапсырманы 
тез орындауы керек. Корсеткіштер лекси- 
калық  есті  олшеуге  мүмкіндік  береді.
ЛЕММА  (грек. 
Іетта
  —  қосымша 
пікір)  —  логикада  —  ақиқат деп  мойын- 
і далган, басқа пікірлерді долелдеу үшін қол- 
данылатын  дөлелдеме.  Лемманьщ  қағи- 
даттан айырмашылыгы бар, Л. долелдснсді.
ЛЕШ -Н АЙХАН  С И Н Д Р О М Ы   -  
генетикалық  метаболизмдік  синдром; 
денеде несеп қышқылының патологиялық 
жоғары деңгейде  болуымен сипатгалады, 
мүның өзі  ақыл-ойдың дамымай қалуына 
апарып согады.  Мүндай аурумен ауырган 
адам озін-өзі жарақатгайды, ернін тістелеп, 
саусағын  шайнайды.  Бүл  кінорат  рецес- 
сивті түкым қауалаушылыққа  байланыс- 
ты.  Көбінесе ер адамдарда байқалады.
135  -----------------------------------------  
ЛЕШ

ЛИБ
136
Л И БИ Д О   (лат. 
ІіЬШо)
  —  1)  психоана- 
лизде  —  ид-тен  шыгатын  гипотетикалық 
психикалық энергия; жыныстық энергия. 
Л .  а д а м н ы ң   м ін е з - қ ү л қ ы н ы ң   үстем  
м о ти в і,  су б л и м а ц и я ,  ы ғы сты ру  ж оне 
“психологиялық қорғаньпитың”  басқа да 
түрлері  арқасы нда  олеуметтік  түрғыда 
қабылданарлықтай  нысаңда  көрінеді  деп 
қарастырылады.  3.  Орейд  кейінгі  еңбек- 
теріңде бүл терминді өмірлік энергия деп 
атады жоне оны  инстинкт түсінігін қайта 
түсіңдіру  үш ін  қолданды;  2)  кез  келген 
психикалы қ  энергия.
Л И Д ЕР  (ағылш. 
Іеадег
 —  жетекші)  — 
1)  топ  өзі  үшін  монді  жағдаяттарда  топ 
м үш елерінің   м ін е з-қ ү л ы қ тар ы н а   осер 
ететін адам. Жауагпы шешімдер қабылдау 
қ ү қ ы ғ ы н   т о п   м ү ш есі  т а н ы ғ а н ,  яғн и  
топтағы  бірлескен  іс-орекетгі  үйымдас- 
тыруда жоне қарым-қатынастарды ретгеу- 
де  нақты   орталық рөл  атқаратын  беделді 
түлға;  2)  саяси  п арти ян ы ң ,  қоғам д ы қ 
ү й ы м н ы ң   ж он е  т.б .  басш ы еы ;  ресми 
нсмесе бейресми болуы мүмкін. Лидердің 
ы қпалы   балалар,  осіресе  жасөспірімдер 
арасында өте жоғары болады.  Сондықтан 
үжымның нагыз лидерін анықтап, оны өз 
ж ағы на  тарта  білу  торбиеш іден  үлкен 
ш еб ерл ікті  тал ап   етеді. 
Ресм и  Л.  — 
үжымның бірлігін қамтамасыз етіп, оның 
іс-орекетін қоғам мүддесіне сай жүргізеді. 
Егер ол ресми басшылықтың іс-орекетімен 
келіспесе,  ресми  басш ы лар  мен  үжым 
арасы нда  немесе  ү ж ы м н ы ң   өз  іш інде 
алауыздық  туғызып,  жікке  бөлуі  мүмкін.
Л И К А Н Т Р О П И Я   —  өзі  қ а с қ ы р ғ а  
айналғандай  не  айнала  алатындай  болып 
көрінетін  адамның сандырығы.
Л И Н Г В И С Т И К А Л Ы Қ   Ә Д ІС   (Лин-
гвистиционныи  метод)  —  тіл  ғылымыңда 
қолданы латы н  амал-тосілдердің  ж иы н- 
тығы, жүйесі. Негізгі мақсаты — өз объек- 
тісін жан-жақты зертгеп білу, оның белгісіз 
с ы р л а р ы н ,  ө зін д ік   заң д ы л ы ғы н   аш у, 
айқындау.  Бүл  мақсатгы  орындау  үшін 
галымдар өз жүмыстарында зертгеудің ор 
түрлі  одісін  қолданады .  Әр  ғылымның 
өзіне  то н   зерттеу  одісі  болады .  Әрбір 
ғылымда  қолданылатын  одіс  біреу  болуы 
да,  бірнешеу  болуы  да  мүмкін  жоне  ол 
өзғеріп,  түрленіп  отырады.  Оның  өзгеруі 
зертгейтін объектісінің сипатына, ғылым- 
ны ң даму дорежесіне  байланысты.  Мыс., 
л и н гв и ст и к а н ы ң   о б ъ ектісін е  ж ататы н 
сойлеу  тілі  —  өте  күрделі,  көп  салалы 
қүбы лы с.  О н ы ң   ор  саласы ны ң  өзіндік 
сы р ы н   ж ете  тү сін у   ү ш ін ,  тіл д і  түрлі 
жағынан  алып,  ор  алуан  амал-тосілдер- 
мен, одістермен зерттеу қажет. Әдіс сондай 
қ аж еттік тен   туы п ,  тұрлен іп   оты рады . 
Лингвистикалық  одіспң  қандай  сипатта 
болуы — зерттейтін объектісінің ерекшелі- 
ғін е,  зерттеуде  кө зд ел етін   м ақсаты н а
байланысты,  соған  тоуелді.  Ғылым  дами 
келе  он ы ң   объектісінің  түрлі  сырлары 
ашылып,  бүрын байқалмаған,  көрінбеген 
жаңа қырынан корінетін болады. Ол жаңа 
корін істерд ің   сы ры н  аш уға  бүры н н ан  
қ о л д а н ы л ы п   к е л ге н   о д іс   ж а р а м с ы з, 
ж еткіліксіз  болады.  С өйтіп,  зерттеудің 
жаңа одісі қалыптасады. Лингвистиканың 
олі  дами  қоймаған  кездерінде  зерттеудің 
бір  ған а  сипаттам а  одісі  қолдан ы лса, 
кейінірек  келе  тарихи-салы сты рм алы , 
салғастырмалы,  структуралы,  математи- 
к а л ы к ,  эксп ер и м ен ттік  одістер  пайда 
болды.  Бүлардың  оркайсы сы ны ң  пайда 
болу  мезгілі  де,  себебі  де  ор  басқа,  алға 
қоятын мақсаттары мен негізгі объектілері 
де,  қолданылатын  орыңдары да бір  емес.
Л И Н Г В О Д И Д А К Т И К А   — 
тіл д і 
окытудың  жалпы  теориясы.  Зерттейтін 
тілдің  жалпы  заңдылықтарын,  мазмүны- 
н ы ң   өзін дік  ерекш елігін,  одістері  мен 
қүралдары н  белгілі  бір  тілді  оқытудың 
дидактикалы қ  мақсаттары  мен  міндет- 
теріне сойкес үйрететін  материалдар.  Бүл 
терминді  1969 ж.  орыс одіскері  М.  Ш ан- 
ский  енгізда.
Л И Ц Е И   (грек. 
Іукеіоп
)  —  1)  б.з.д. 
335 жылы Аристотель негізін қалаған,  8 ға- 
сы р  бойы   ж үм ы с  істеген  А финыдағы 
философиялық  мектеп.  Аполлон  Ликей- 
д ің   ғимаратының  жанында  орналасуына 
байланысты  мектеп  ликей  д еп   аталған. 
К ей ін н ен   Баты с  Е у р о п ан ы ң   бірқатар 
елд ерін д еғі,  Л аты н   А м ери касы н д ағы , 
А ф рикадағы   ж алпы   білім  беретін  оқу 
орындары  лицей  деп  аталды;  2)  револю- 
ц и я га   д ей ін гі  Ресейде  д во р ян д ар д ы ң  
балаларына арналған, мемлекетгік чинов- 
никтер даярлайтын  сословиелі  орта және 
жоғары  оқу орындары.
ЛОГАГНОЗИЯ  —  емделушінің  созді 
к ө р іп ,  о қ ы п ,  б ір а қ   о н ы ң   м ағы н асы н  
түсінбеу  күйі.  Кейбір  ғалымдар  мүны 
агнозияның  бір  түрі дейді,  ал  басқалары 
афазия  типіне жатқызады.
Л О Г А М Н Е З И Я   —  е м д е л у ш ін ің  
ауызша  не  жазбаша  сөзді  тани  алмайтын 
күйі.  Сойлеудің бүзылуы логамнезияның 
жалиы  симптомына  жатады.
Л О Г И К А   (ғ р е к . 
Іо%іке)
  —  ф и л о - 
софияның  нормативті  саласы;  ойлаудағы 
сойкестік критерийіне, дүрыс предикация 
заңдары на,  ой  түж ы ры м дау  п р и н ц и п - 
теріне қатысты. Логика соңғы нотижемен 
емес тек пайымдау процесімен ғана айна- 
лысады.  Егер  бастапқы  жорамал  жалған 
болса,  онда логикалы қ  қүралдар  арқылы 
дүрыс  емес  қорытыңцыға келуге  болады.
Л О Г О Г Е Н   —  естің  гипотетикалы к 
блогын белгілеу үшін ағылшын пснхол огы 
Джон  Мортон  енгізген  термин.  Л.  нақты 
сөзге  не  үғымға  қатысты  интеграциясы 
ретіңде қарастырылады.

137
МАҒ
ЛОГОГРАФИЯ — сөзді не морфеманы 
білдіру  үшін  таңба  белгілерді  қолдануға 
негізделген кез келген жазу жүйесі. Мысал 
ретінде,  майя,  ежелгі  египеттік  жазу 
жүйелерін,  қытай жазу жүйесін  келтіруге 
болады.
ЛОГОПАТИЯ  (грек. 
І0£05
  —  сөз, 
ра- 
Іһох
  —  азап,  ауру)  —  создіц  кез  кслген 
бүзылуының жалпы  атауы.
ЛОГОТЕРАПИЯ — психотерапиянын
В. Франкл талдап-түжырымдаган теория- 
сы мен практикасы. Логотерапия түлганың 
мінез-қүлқындагы  жоне  оның  дамуын- 
дагы  негізгі  козгаушы  күш  адамның  өз 
омірінің мон-магынасын іздеу мен жүзеге 
асыруга  үмтылысы  болып  табылатынын 
негізге алады. Өмірдің мон-магынасының 
болмауы  немесе  оны  жүзеге  асырудың 
мүмкін  еместігі  адалша  экзистенциялдық 
вакуум  жоне  экзистенциалдық  фрустра- 
ция  күйін  тудырады;  бүлар  селкостық, 
торығу,  оміргс деген  ыкластын болмауы- 
мен, сондай-ақ іштей ширыгуды барынша 
азайтуға  тырысушылықпен  байланысты 
неогендік невроздар деп  аталатындардың 
себебі  болып  шығады.  Логотерапияныц 
практикасы  адамныц  өз  омірініц  ғайып 
болған  мон-мағынасын  қайта  табуына 
көмектесуге  бағытталған.  Омірдін  мон- 
мағынасының  басты  негіздерінің  бірі  — 
логотерапияда  —  д ін и   сенім   болып 
табылады.  Сонымен  қатар  дін  мон- 
мағынаның  мүмкін  боларлык  бірдсн-бір 
негізі емес; бүл проблеманы дінге сенетін 
адамдар да, дш үстанбайтындар да бірдей 
табысты  түрде  шешуі  мүмкін.  Омірдің 
бірегей  мон-мағынасын  немесе  нақ  сол 
функцияны атқаратын жалпылама қүнды- 
лықтарды пациент үш саланың біреуінен: 
шығармашылықтан,  біз  озіміз  өзгерте 
алмайтын  жагдайларга  қатысты  көзқарас 
түрғысын  үғына  отырып  қабылдаудан 
жэне оны бастан кешіруден табуы мүмкін. 
Логотерапия  практикасында  негізгі  эдіс 
сократтық  диалог  одісі  болып  табылады 
жэне ол тон сипатты  неогендік невроздар 
терапиясы  кезінде  колданылады.  Лого- 
терапияда,  со н д ай -ак   ф обиялар  мен 
жабыспа  күйлерді  смдеуге  арналған 
парадокстық интенция  одісі  мен жыныс- 
тык  невроздарды  емдсугс  арналған  де- 
рефлексия  эдісі  талдап-бслгіленген.  Бүл 
одістер  Л.  алғышарт  ретінде  негізделепн 
адамның  іргелі  онтологиялық  сипатта- 
маларына:  өзін  оқшаулап  кашықтату 
қабілеті мен өзіндік трансценденция қабі- 
летіне орайластырылады.
ЛОГОФАЗИЯ  (Логофазня)  —  мотор- 
лы афазияны жэне тілдің күрмелуін белгі- 
лейтін  ескі  термин.
ЛОКАЛИЗАЦИЯ  (лат. 
Іосаііз  —
  жер- 
гілікгі) —  1) стимулдың кеңістіктегі орньпі 
анықтайтын  псрцептивті  орекет.  Бүл
термин  естуге  (дыбыстың  қайдан  шыгып 
жатқанын  анықтау),  коруге  (стимулдың 
орнын  анықтау)  жоне  сипап  сезу түйсік- 
теріне  (терідегі стимуляция  орнын анық- 
тау)  қатысты  қолданылады.

жүктеу/скачать 13,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: