Лекция жинағы Шымкент, 023 лекция

 
Эмоционалды интеллект
 (EQ) – адамның сезімін және эмоцияларын түсіну қабілеті. 
Психологтарда «эмоционалды интеллект» терминінің жалпы қабылданған ұғымы жоқ. 
Заманауи ғалымдар эмоцияларды пайдалануды үйрену керек құрал деп есептейді. 
Эмоционалды-зиялы адамдар кез-келген жағдайда өзін қалай меңгеруге және өзгелермен 
қарым-қатынас орнатқанын біледі. Өз сезімдерін түсіну және басқару қабілеті көбінесе 
жұмыс пен жеке өмірдегі табысқа байланысты. Эмоциялық интеллект саласындағы 
зерттеулер көрсеткендей, адамдардың эмоцияларына барынша әсерлі және сезімтал болуы 
мүмкін.. 
Эмоциялар арқылы біз оқиғаларға, сөздер мен жағдайларға жауап береміз. Егер сіз оларды 
түсінбесеңіз, не болып жатқандығы бұрмаланады. Мысалы, жұмыста олар сізге ескерту 
жасады, сіз дауласып, қақтығыса бастадыңыз. Нәтижесінде бұл неврозға, апатияға және 
басқа депрессиялық күйлерге әкеледі. Бұл жағдайда депрессия тез өтпейді: адамдардың 
15-39% - ында ол бір жылдан астам уақытқа созылады. 
Эмоционалды интеллект әдетте бес компоненттен тұрады: 
1.
Өзін-өзі тану. Сіз өзіңіздің эмоцияларыңызды түсінуге тырысасыз және олардың сіздің 
ойларыңыз бен мінез-құлқыңызға қалай әсер ететінін анықтайсыз. Егер өзіңіздің мықты 
және әлсіз жақтарыңызды білсеңіз, өзіңізге деген сенімділік артады. 
2.
Өзін-өзі бақылау. Өзіңізді бақылау арқылы импульсивті сезімдерді, қарым-қатынастағы 
эмоцияларыңызды басқаруға бейімделесіз. 
3.
Жанашырлық. Осы арқылы адамдармен жақсы арақатынаста болуды үйренесіз, оларға 
көмек қолын созасыз. 
4.
Мотивация. Өз мақсатыңызды елестету арқылы арманыңызға жету жолындағы әрбір 
қадамды нық басасыз. 
5.
Әлеуметтік дағдылар. Сіз басқа адамдардың эмоцияларын, қажеттіліктері мен 
мәселелерін түсіне аласыз, қоғамда өзіңізді жайлы сезінесіз және ұжым ішіндегі 
жанжалдарды шеше аласыз. 
Эмоционалды интеллект, оның қазіргі мағынасында, тарихқа дейінгі кезеңдерде 
адамның өмір сүруінің кілті болды, өйткені ол қоршаған ортаға бейімделу, басқа рулармен 
және көрші тайпалармен тіл табысу және ортақ тіл табу қабілетінде көрінеді. 1872 жылы 
Чарльз Дарвин "адамдар мен жануарлардағы эмоцияны білдіру" атты еңбегінде осы 
аспектіні қозғады, онда ол тірі қалу мен бейімделу үшін эмоциялардың сыртқы 
көріністерінің рөлі туралы жазды. 
Психоанализдің негізін қалаушы Зигмунд Фрейд эмоциялар мен эмоцияларды 
бақылау мәселесімен көп айналысты. Ол, атап айтқанда, "Хаммураби заңдарының 
жиынтығы" (б.з. д. XVIII ғасыр, Вавилон) немесе Император Ашоканың Жарлығы сияқты 
этиканың алғашқы заңдары мен ережелерін эмоциялар көріністерін болдырмауға және 
өркениетті етуге алғашқы әрекеттер ретінде қарастыруға болады деп санайды. 
Адамдардың әлеуметтік өзара әрекеттесуін ақыл-ойдың бір түрі ретінде қарастырған 
алғашқы басылымдар 1920 жылдары пайда болды. 1920 жылы профессор Эдвард Торнике 
тұжырымдаманы алғаш енгізді. 
Ақыл-ойды зерттеуге Дэвид Вэкслер (Дэвид Вехслер) маңызды үлес қосты, ол ақыл-
ойды "жеке адамның мақсатты әрекет ету, ұтымды ойлау және сыртқы әлеммен тиімді 
қарым-қатынас жасау қабілеті"ретінде қарастырды. 1940 жылы ол адамның қабілеттерін 
"интеллектуалды" және "интеллектуалды емес" деп бөлетін басылым жазды, 
соңғыларының арасында аффективті, жеке және әлеуметтік деп атады және бұл адамның 
өмірлік сәттілігін болжауда маңызды болып табылатын "интеллектуалды емес" қабілеттер 
деп тұжырымдады. 
Дэвид Вэкслердің интеллект сынақтарын жасаумен көп айналысқан әсері ХХ 
ғасырдың екінші жартысының басында, мінез-құлық теориясы психологияда басым 
болған кезде де сақталды. 
1960 жылдары эмоционалды интеллект ұғымы алғаш рет пайда бола бастады.

1975 жылы Клод Штайнер (ағыл. Claude Steiner), транзакциялық талдаудың негізін 
қалаушылардың бірі, эмоционалды сауаттылық тұжырымдамасын жасады және өзінің 
"Achieving Emotional Literacy" (ред. Авон Кітаптары, Нью-Йорк, 1997). 
1983 жылы Ховард Гарднер өзінің әйгілі интеллект моделін жариялады, онда ол 
зияткерлікті ішкі және тұлғааралық деп бөлді. 1985 жылы Уэйн Пейн (Payne, Wayne Leon) 
эмоционалды зияткерлікті дамытуға арналған "эмоция туралы зерттеу" атты еңбегін 
жариялады. 1988 жылы Рубен Бар-ол өзінің докторлық диссертациясында EQ (ағылш. 
Emotional Quotient, ағылшын тіліне ұқсас. Intelligence Quotient, IQ). Соңында, 1990 жылы 
Питер Саловей мен Джон Майердің ықпалды мақаласы жарық көрді.

жүктеу/скачать 5,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: