Микробиология тарихында Рим профессоры
Техникалық немесе өнеркәсіптік микробиология
жүктеу/скачать 2,56 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тағам микробиологиясы
- Ауыл шаруашылық микробиология
- 2. Микробиологиялық лабораторияның жабдықталу ерекшелігін, микроорганизмдермен жұмыс істеудің тәртібін сипаттаңыз.
| Техникалық немесе өнеркәсіптік микробиология. микробтардың тір- шілігі нәтижесінде түзілетін өнімдердің адам үшін ең қажеттілерін іс жү- зінде өндірудің ғылыми негіздерін жасайды,оларды көптеп өндірудің тех- нологиялық жағынан тиімді жолдарын қарастырады.
Тағам микробиологиясы әр түрлі микроорганизмдердің көмегімен та- ғамдық өнімдерді алудың әдістерін зерттейді және осы өнімдердің мик- робтар әсерінен бұзылуын болдырмаудың шараларын белгілейді. Ауыл шаруашылық микробиология өсімдіктердің қоректенуі мен топырақ түзілуіндегі микроорганизмдердің рөлін зерттейді.Топырақтың құнарлылығын арттыру мақсатында пайдалы микробтардан тыңайтқыш – тар жасауды қарастырады. 2. Микробиологиялық лабораторияның жабдықталу ерекшелігін, микроорганизмдермен жұмыс істеудің тәртібін сипаттаңыз.Микроорганизмдермен жұмыс жасаудың өзіндік ерекшеліктері бар. Олардың ішіндегі ең маңыздысы- тазалық сақтау. Лабораторияда жарық мол түсуі керек. Оның терезелері мен солтүстік –батыс, солтүстік-шығыс немесе солтүстік жақта орналасуы керек. Егерде терезелер оңтүстік жаққа қараған болса, күн ашық күндері оны материалмен жауып, көлеңкелеген дұрыс. Қабырғалары тегіс боялған немесе пластиктермен жабылған болуы тиіс. Лабораториядан шығатын есікте қол жуғыш, дезенфекциялаушы ерітінді бар бутил, сабын және сүлгі болуы керек. Еденді пластикамен жабу қажет, өйткені қарағай еденнің тақтайларының аралығында лас жиналады да тазалыққа нұқсан келтіреді. Жұмыс үстелдері де терезе алдына орналасуы керек, оған жарық мол түскені жөн. Үстел беті пластикамен қапталған болуы тиіс. Үстелдің ортасына приборларға арналған штативтер, флакондар немесе бояулар құйылған ыдыстар, спирт шам немесе газ жанарғысы орналасады. Білімгерлерге үстел айналасынан орын бекітіліп беріледі. Жұмыс үстелінің үстінде сабаққа қатысы жоқ бөтен заттар болмауы тиіс. Сабаққа қажетті заттардың барлығы өнебойы стол үстінде болғаны жөн. Құрал-жабдықтардың жұмысқа сай, дайын болуына лаборанттар жауапты болады. Микробиологиялық лабораторияда халатпен, ақ қалпақпен немесе ақ жаулықпен жұмыс істелінетін естен шығармау керек. Жұмысқа пайдаланыған заттарды ішінде дезинфекциялаушы сұйықтары /хлораминнің 1%, фенолдың 3%/ бар ыдысқа салып қою керек. Металдан жасалған заттарды /инелерді, ілмешектерді, пинцепті/ ж.мыс жасап болғаннан соң спиртовка жалынына жақсылап қарып алады. Киімге немесе тұтанатын заттарға зерттелетін материалдар кездейсоқ тамып кетсе, ол жерді дизенфекциялаушы сұйықпен жақсылап өңдейді. Жұмыс біткенен кейін қолды дизенфекциялаушы сұйықпен, сабынмен жуып тастайды. Бөлмені белгілі уақыт өткен соң дизенфекциялаушы ерітіндімен , ал боксты /микробтармен жұмыс істейтін бөлме/ жұмыс жасап біткенен кейін бактерицидтік шаммен 30 минуттай өңдеп алады.Жалпы микробиологиялық лабораториялардан зат жуғыш, автоклав, қоректік орта даярлайтын, термостаттар орналасқан, препораторлық, бокс- бөлме, виварий бөлмелері болуы керек.Химиялық реактивтер және кейбір биологиялық препораттарды үй асты төлесінде немесе қабырғаға ойып жасалған қараңғы шкафқа орналастырылады. Жыл маусымында ол бөлмелер құрғақ, температуралары біркелкі тұрақты болғаны жөн. 3. Суретте көрсетілген микроорганизмдерді танып, оларға толық сипаттама беріңіз:
А)Бацилла - спора түзеалатынтаяқшапішіндікелгенбактерияныңбіртүрі. Б)Диплобацилла-Бациллалар екі жасуша болуы ,бір-бірімен иық тіресе ұйымдастырылған екі таяқшасы. В)Стрептобацилла- тізбектесуі,бацилла тізбегінің ұйымдастырды. Билет 8
Эукариоттық және прокариоттық организмдердің басты айырмашылығы - эукариоттық организмдердің нақты ядро және мембранамен байланысқан органеллалары болуы, ал прокариоттық организмдерде ядро мен мембранамен байланысқан органеллалар болмауы. Барлық тірі организмдер екі категорияға жатады, атап айтқанда прокариоттар немесе эукариоттар. Прокариотты организмдер қарапайым жасуша ұйымын көрсетеді, ал эукариотты организмдер күрделі жасуша ұйымын көрсетеді. Сонымен қатар, прокариоттар бір клеткалы емес, оларда ядро мен мембранамен байланысқан органеллалар болмайды. Екінші жағынан, эукариоттар көбінесе көп клеткалы болып табылады және хлоропласттар, митохондрия және эндоплазмалық ретикулум және т.б. сияқты ядро мен мембранамен байланысқан органеллалардан тұрады. Прокариоттарда бактериялар мен архейлер, ал эукариоттарда протисттер, саңырауқұлақтар, өсімдіктер мен жануарлар болады. Жоғарыда айтылған айырмашылықтардан басқа, прокариоттар мен эукариоттар арасындағы айырмашылық көп. Сондықтан прокариоттық және эукариотты организмдердің айырмашылықтарын түсіну өте маңызды. Бұл мақаланың мақсаты - эукариоттық және прокариотты организмдердің айырмашылығын талқылау. Эукариот пен прокариоттың ұқсастықтары қандай? Эукариоттық және прокариотты организмдер - тірі организмдер. Олар жасушадан тұрады. Сонымен қатар, екеуі де көбеюде, өсуде және өледі. Сонымен қатар, екеуі де әртүрлі метаболикалық процестерді жүзеге асырады. Эукариот пен прокариоттың айырмашылығы неде? Эукариот жасушаларында ядро және мембранамен байланысқан органеллалар болады, ал прокариот жасушаларында ядро да, мембранамен байланысқан органеллалар да болмайды. Мұны эукариоттық және прокариоттық организмдер арасындағы негізгі айырмашылық деп қарастыруға болады. Сонымен қатар, эукариоттар мен прокариоттық организмдердің тағы бір айырмашылығы - эукариоттардың бір клеткалы немесе көп жасушалы болуы мүмкін, ал барлық прокариоттар бір клеткалы болады. Сонымен қатар, эукариоттарда 80S рибосома, прокариоттарда 70S рибосома болады. Демек, бұл эукариот пен прокариоттың тағы бір айырмашылығы. Сондай-ақ, эукариот пен прокариоттық ағзалардың тағы бір айырмашылығы - эукариоттарда көптеген хромосома болады, ал прокариоттарда жалғыз хромосома болады. Прокариот ұғымы “ядроға дейінгі”, ал эукариот – “жақсы немесе анық ядросы бар” дегенді көрсетеді. Прокариоттарға көк-жасыл балдырлар, вирустар, актиномицеттер, бактериялар, спирохеттер, микоплазмалар, хламидиялар жатады. Эукариоттарға – көпшілік балдырлар, саңырауқұлақтар мен қыналар, өсімдік пен жануарлар жатады. Прокариот клеткаларының эукариот жасушаларынан айырмашылығы – олардың генетикалық материалы – сақиналы ДНҚ құрамына ақуыздар кіретін күрделі хромосомаларға жинақталмаған және де мембранамен қапталмаған. Прокариоттарда белгілі бір қызметтер атқаратын мембраналық құрылымдары болмайды. Бактериялар екіге жай бөліну арқылы көбейеді, сондай-ақ екі клетка арасында генетикалық ақпарат алмастыру түрінде жүретін жыныстық көбеюді байқауға болады. Прокариоттар клеткаларының пішіндеріне сәйкес ұсақ болып келеді. Олардың көлемі шамамен 1-10 мкм. Прокариот клеткаларының құрылымы мен химиялық құрамдарында өздеріне тән ерекшеліктері болады. Цитоплазмалық мембранадан тыс орналасқан құрылымдары (жасуша қабықшасы, капсула, сілемейлі қап, талшықтар, ворсинкалар) көбінесе беттік құрылымдар деп аталады. Цитоплазмалық мембрана мен цитоплазма протопласт деп аталады. Эукариот клеткаларының прокариоттардан негізгі ерекшелігі – олар жеке-жеке компартменттерге бөлшектенген, яғни көптеген мембраналық органеллалары болады. Эукариоттардың ақуызбен байланысқан ДНҚ-ы хромосомаларға жинақталып, қос мембранамен қапталған ядрода орналасады. 2. Ген экспрессиясының реттелуінің қызметін анықтап, маңыздылығын түсіндіріңіз. Гендер экспрессиясының дифференциалды реттелуін жүзеге асыру қабілеті прокариоттар мен эукариоттардың негізгі қасиеті болып есептеледі. Қандай гендердің экспрессиялануы керек, қайсыларына керегі жоқ екендігіне бақылау жасай отырып, сол сияқты түрлі гендер экспрессиясының деңгейін реттей келе клеткалар өз фенотипін белгілі бір сыртқы және ішкі орта жағдайларына бейімдей алады. Гендер көбінесе біртіндеп экспрессияланады: геннің активациясы басқа бірнеше гендердің экспрессиясын тудыра алады. Қайсыбір гендер немесе туыстас гендердің тобы үйлесімді түрде экспрессияланады, реттеуші сигналға бір мезгілде және бірдей деңгейде жауап береді. Синтездің бір белоктан басқаларына ауысуы кез- келген дамудың, мейлі ол залалданған клеткадағы вирустардың репродукциясы, бактериялардағы спора түзілу, эмбриондардың дамуы немесе ұлпалардың жіктелуінің болсын негізін құрайды. Әртүрлі клеткаларда гендердің түрлі жиынтықтары транскрипцияланады. Бұл процестердің әр кезеңінде өзіндік ерекшелігі бар белоктар синтезделеді. ДНҚ-дан белокқа алып баратын жолда мұндай бақылау кез-келген кезеңде жүзеге аса алады Гендер экспрессиясының реттелуі мынандай деңгейлерде жүруі мүмкін: • Транскрипция деңгейіндегі бақылау (геннің транскипциялану уақыты мен сипаты) • Процессинг деңгейіндегі бақылау (алғашқы транскрипт процессингінің сипаты) • Транспорт деңгейіндегі бақылау (цитоплазмаға тасымалдауға арналған ядродағы жетілген мРНҚ-ны сұрыптау) • Трансляция деңгейіндегі бақылау (рибосомалардағы трансляция үшін қажетті цитоплазмадағы мРНҚ-ны сұрыптау) • мРНҚ деградациясы деңгейіндегі сұрыптау (цитоплазмадағы мРНҚ-ның белгілі бір түрлерін таңдап тұрақтандыру) Транскрипция процесінде РНҚ құрамын реттеу генетикалық экспрессияны реттеудің аса маңызды және тиімді жолы болып табылады. Транскрипция деңгейіндегі бақылау әсіресе біршама тұрақсыз мРНҚ жағдайында аса қажет. Өз кезегінде посттранскипциялық құбылыстар да реттеліп отырады және клеткада РНҚ-ның функционалдық молекулаларының болуы да соған байланысты. Ген өнімдері экспрессиясының трансляциялық реттелуі рибосомаларда трансляцияланатын мРНҚ-ның сұрыпталуын қамтамасыз етеді. Ген әрекеттерін бақылау функционалдық деңгейде полипептидтердің посттрансляциялық модификациясы және ферменттер активтілігін аллостерикалық реттеу жолдарымен жүзеге асады. 3. Суретте көрсетілген микроорганизмдерді танып, оларға толық сипаттама беріңіз:
жүктеу/скачать 2,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|