Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

396 

 

Вопрос,  какая  высота  к какой  стороне  проведена,  учитель  переадресует 

учащимся,  которые  измеряли,  но  те,  естественно,  не  помнят,  поскольку  не 

фиксировали  на  этом  внимания.  Возникает  интересная  проблема,  которая 

в итоге  всѐ  же  разрешается,  исходя  из  того,  что  площадь  одного  и того  же 

треугольника не может иметь разных значений. Поэтому самая большая высота 

должна быть проведена к самой маленькой стороне, а самая маленькая к самой 

большой. Теперь площадь треугольника можно вычислять тремя способами, но 

результат, как выясняется, получается не совсем одинаковым. 

Появляется  причина  поговорить  о сущности  измерений,  об  их 

обязательной 

неточности, 

о качестве 

приближѐнных 

измерений, 

об 

особенностях 

вычислений 

с приближѐнными 

числами 

и других 

соответствующих 

вопросах. 

И элементарная 

задача 

на 

применение 

примитивной формулы наполняется богатым содержанием. 

Задачи  этого  типа  требуют  от  ученика  умения  анализировать  условие, 

находить  в нѐм  нужные  данные  и отбрасывать  ненужные.  Причѐм, 

«ненужными» у разных учеников могут быть разные величины. Отсюда можно 

получить и один из надѐжных способов самоконтроля в решении традиционных 

задач:  после  получения  ответа  вставить  этот  ответ  в текст  задачи  как  одно  из 

данных,  а одну  из  известных  величин  считать  неизвестной  и решить 

полученную новую задачу. 

Приведем  примеры  такого  рода  задач(избыточные  данные  выделены 

курсивом): 

1.В магазине  развесили  картофель  в  24  пакета  весом  по  3  и  5  кг, причем 

число  первых  оказалось  больше,  чем  вторых. Вес  всех  пятикилограммовых 

пакетов оказался равным весу всех трехкилограммовых пакетов. Сколько было 

тех и других? 

2.На автостоянке находятся 40 машин—автомобили и мотороллеры. У них 

вместе 100 колес и40 рулей. Сколько тех и других машин? 

3.У мальчика было несколько копеек. Когда ему дали еще 14 коп., то он на 

все деньги купил 4 карандаша, заплатив за каждый вдвое больше того, что он 

имел  прежде. На  свои  прежние  деньги  он  не  мог  купить  и одного  карандаша. 

Сколько денег было у мальчика до получения 14 коп.? 

4.Четыре  гири  весят  вместе  40  кг.  Определить  вес  самой  тяжелой  гири, 

если известно, что каждая из них в 3 раза тяжелее другой, более легкой, и что 

самая легкая весит в 12 раз меньше, чем весят вместе две средние. 

5. Из  города  А в  город  В вышел  поезд  со  скоростью  48  км  в час.  Двумя 

часами позже за ним вышел второй поезд со скоростью 56 км в час. На каком 

расстоянии  от  отправного  пункта  второй  поезд  нагонит  первый, если 

расстояние между городами 1200 км, а в первом поезде вдвое больше вагонов, 

чем во втором? 

6.Точки  А,  В,  С лежат  на  окружности  с центром  в точке  О,  РАВС  = 

50°, ИАВ:ИСВ = 5:8. Найти РАОС. 

Рассмотрим  методику  работы  с задачей,  содержащей  лишнее  данное,  на 

примере последней задачи. 

I. Осмысление условия. 

397 

 

В: Какая геометрическая фигура нам дана? 

О: Окружность. 

В: Что сказано о точках А, В, С? 

О: Они принадлежат окружности. 

В: Какие величины нам известны в задаче? 

О: РАВС=50°, ИАВ:ИСВ = 5:8. 

 

Запишем условие задачи: 

Дано: (О, г) А,В,С Є (О, г) 

РАВС= 50°,ИАВ:ИСВ=5:8 

Найти: РАОС 

II. Поиск пути решения. 

В: Что нужно найти? 

О: РАОС 

В: Каким углом является РАВС? 

О: Вписанным углом. 

В: Каким углом является РАОС? 

О: Центральным углом. 

В: Что общего у этих углов? 

О: Они опираются на одну дугу. 

В: Что можно сказать о ИАС если РАВС=50°? 

О: ИАС будет в два раза больше чем РАВС. 

В: Сможем ли мы найти РАОС, зная длину дуги, на которую он опирается? 

О: Да, он равен длине этой дуги. 

В: Все ли данные задачи мы использовали? 

О: Нет, еще есть отношение ИАВ:ИСВ = 5:8. 

В: Получим ли мы ответ, не используя это отношение? 

О: Да. 

В: Каким данным является ИАВ:ИСВ = 5:8? 

О: Лишним, в решении задачи мы его не используем. 

Убедимся в этом, реализуя наш план решения. 

III. Реализация плана решения. 

РАВС - вписанный, опирается на ИАС. Значит РАВС=Ѕ ИАС Ю ИАС= 2РАВС. 

ИАС = 100°. 

РАОС - центральный, опирается на ИАС. Значит РАОС= ИАС Ю РАОС = 100°. 

398 

 

Убедились, что отношение ИАВ:ИСВ = 5:8 являлось избыточным данным 

в задаче. 

Из  выше  сказанного  видно,  что  данный  тип  задач  несѐт  в себе 

определѐнную  развивающую  функцию,  а именно,  переопределѐнные  задачи 

требуют умения анализировать условие и строить решение задачи при помощи 

минимального числа данных, что несомненно важно для изучения математики. 

 

Использованная литература: 

1.

 

Акимова И. В., 

Буркина В. А., 

Титова Е. И. Моделирование 

задач 

с аномальным  условием  и методика  пути  поиска  их  решения  // 

Современные проблемы науки и образования. - № 1, 2014г. 

2.

 

Буркина В. А.,  Титова Е. И. Методика  работы  с аномальными  задачами// 

Молодой ученый. 2014. № 2 (61). С. 740–741. 

3.

 

Гребенев И. В., Ермолаева Е. И., Круглова С. С. Математическая подготовка 

абитуриентов -  основа  получения  профессионального  образования 

в университете // Наука и школа. 2012. № 6. С. 27–30. 

4.

 

Жидкова А. Е., 

Титова Е. И. Изучение 

школьной 

математики 

как 

пропедевтический  курс  ее  обучения  в техническом  вузе//  Современные 

проблемы науки и образования. 2013. № 6. 

5.

 

Титова Е. И.,  Чапрасова А. В. Различные  трактовки  понятия  «задача» 

и методика их решения// Молодой ученый. 2014. № 6 (65). С. 760–762. 

6.

 

Титова Е. И.,  Романкова А. А. Неопределенные  задачи  в школьном  курсе 

математики// Вестник магистратуры. 2014. № 6–1 (33). С. 128–129. 

 

 

УДК 343.72(1-856) 

 

КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАР АРАСЫНДА ҚҦҚЫҚ 

БҦЗУШЫЛЫҚТЫҢ 

 АЛДЫН АЛУ 

 

Жҧбат Асылбек Нышанбайҧлы магистрант, Шайбеков К.А. з.ғ.д., 

профессор 

Аймақтық әлеуметтік – инновациалық университеті 

 Шымкент қ., Қазақстан 

 

      Кәмелетке  толмағандар  арасында  әкімшілік  құқық  бұзушылықтың  алдын 

алу  іс-әрекеттері:  білім  ордалары  мектеп,  колледж  және  жоғарғы  оқу 

орындарында  кәмелетке  толмаған  жасӛспірімдер  арасында  әкімшілік  құқық 

бұзушылық  туралы  дәрістер,  семинарлар  мен  тренингтер  ӛткізу  және  арнайы 

интерактивті тақталарда бейне роликтер кӛрсету қажет. 

Қоғамдық  орындарда  саябақтартар,  кӛшелер  мен  стадиондар  кез-келген 

азамат  шылым  шегіп  шылымның  қалдығын  жерге  тастап  жатса,  кіші  немесе 

үлкен  дәрет  сындырса,  қоғамдық  орындарда  жағымсыз  сӛйлеп  балағат  сӛздер 

399 

 

айтса  және  саябақтармен  стадиондарда  дүние  мүліктерге  орындықтар,  тақтай 

ағаштарына  ӛз  есімдерін  немесе  әр  түрлі  жазулар  жазса,  осы  іс-әрекеттердің 

барлығы  әкімшілік  құқық  бұзушылық  кодексінде  кішігірім  бұзақылық  болып 

табылады.  

Әкімшілік  құқық  бұзушылық  жауапкершілікке  16  жастан  бастап 

тартылады.  Кәмелетке  толмаған  тұлға  әкімшілік  құқық  бұзушылық  жасаса  18  

жасқа  дейін  заңды  ӛкілдері  ата-анасы  немесе  қамқорлығына  алған  тұлға 

мамандандырылған  аудан  аралық  кәмелетке  толмаған  істер  соты  процессінде 

қаралады. Ал 18 жасқа толған тұлғалар әкімшілік құқық бұзушылық жасағанда 

толық  күйде  ӛз  іс-әрекеттеріне  әкімшілік  сот  процесінде  заң  шеңберінде  ісі 

қаралады.  

Ӛз  практикамда  мамандандырылған  ауданаралық  кәмелетке  толмаған 

істері  сотының  Астана  қаласының  судьясының  әкімшілік  құқық  бұзушылық 

қаулысы  бойынша  азаматша  Кулагина  Елена  Николаевна  04.14.1971  жылы 

туған әкімшілік құқық бұзушылық кодексінің 336 баптың 1- тармағына  сәйкес 

кінәлі  деп  танылды.  Әкімшілік  жаза  ретінде  1852  теңге  кӛлемінде  әкімшілік 

айыппұл  салынды.  Сот  шешімінде  белгілі  болғандай    2-тамызда  2014  жылы 

азаматша  Кулагина  Е.Н.  ӛзінің  кәмелетке  толмаған  ұлы  Кулагин  А.С. 

алкагольдің ішілуіне және этил спиртіне улануына жол берген [1, 3б].  

Мамандандырылған  ауданаралық  кәмелетке  толмаған  істері  сотының 

Астана қаласының судьясының әкімшілік құқық бұзушылық қаулысы бойынша 

азаматша  Высочина  Ирина  Александровна  24.10.1978  жылы  туған  әкімшілік 

құқық  бұзушылық  кодексінің  336  баптың  1  -  тармағына  сәйкес  кінәлі  деп 

танылды.  Әкімшілік  жаза  ретінде  1852  теңге  кӛлемінде  әкімшілік  айыппұл 

салынды.  Сот  шешімінде  белгілі  болғандай  азаматша  Высочина  И.А.  ӛзінің 

кәмелетке  толмаған  ұлы  Высочина  В.А.  алкагольдік  ішімдікті  ішіп,  этилді 

спитртпен улануына жол берген.  

Осы бапқа сәйкес әкімшілік құқық бұзушылық жасауға құмар тұлғалар бір 

жыл ішінде әкімшілік құқық бұзушылықты тағыда қайталаса  5 АЕК айыппұл 

салынуы немесе 15 тәулікке дейін әкімшілік қамауға алынады [2, 13б]. 

Кәмелетке  толмағандар  түнгі  сағат  22:00-ден  таңғы  сағат  06:00-ге  дейін 

сауда үйлерінде, сауда орталықтарында, ойын-сауық мекемелері мен интернет 

клубтарда    заңды  ӛкілдері:  ата-аналары  мен    қамқорлығына  алған  кісілердің 

қарауынсыз  жүрсе  ата-анасына  немесе  қамқорлыққа  алған  тұлғаға  әкімшілік 

хаттама толтырылады, ал сағат 23:00-ден таңғы сағат 06:00-ге дейін кәмелетке 

толмағандар  үй  жайларынан  тыс  жерлерде,  кӛшелерде  заңды  ӛкілдері:  ата-

аналары  мен    қамқорлығына  алған  кісілердің  қарауынсыз  жүрсе  және 

азаматтардың  түн  ұйқысын  қашырып  шулағандары  белгілі  болса,  онда 

кәмелетке  толмағандарға  ҚР-ның  ӘҚБТК  333б.  1т.  сәйкес  әкімшілік  хаттама 

толтырылады,  біріншіге  ескерту  беріледі.  Ал  заңды  ӛкілдері:  ата-аналары 

немесе  қамқорлығына  алған  тұлғаларға  ҚР-ның  ӘҚБТК  336-4  б.  1т.  хаттама 

толтырылады. Хаттама толтырылғаннан кейін бір жыл ішінде әкімшілік құқық 

бұзушылық  қайталанса  кәмелетке  толмағандарға  және  заңды  ӛкілдері:  ата-

аналары  немесе  қамқорлығына  алған  тұлғаларға  әкімшілік  құқық  бұзушылық 

туралы хаттама толтырылады. Кейін кәмелетке толмаған ӛзінің заңды ӛкілдері: 

400 

 

ата  аналары  немесе  қамқорлығына  алған  тұлғалар  ІІБ-на  есепке  алынады.  Бір 

жылдан  соң  есепте  тұрған  кәмелетке  толмаған  жас  ӛспірім  сабақ  үлгерімінің 

жақсаруы  және  тәрбиесінің  дұрысталуына  байланысты  ІІБ-нан  есептен 

шығарылады [3, 23б].   

 Балалар    мен    кәмелетке  толмаған  жасӛспірімдерге  ӛз  құқықтары  мен 

міндеттерін білу үшін жоғарыда аталып ӛткендей мектеп инспекторлары білім 

ордаларының  әкімшіліктерімен  бірлесіп  кәмелетке  толмағандар  арасында 

әкімшілік құқық бұзушылық туралы дәрістер, семинарлар мен трейнингтер жиі-

жиі ӛткізіп тұрулары тиіс.  

 Жаңа  технологиялардың  дамуымен  солардың  кӛмегімен  жасӛспірімдерге 

қызықты  және  миларына  тез  сіңіру  үшін  интерактивті  тақталарда  әкімшілік  

құқық    бұзушылық    және  оның  алдын  алу  үшін  бейне  роликтер  жиі  кӛрсету 

керек. 

         Әлемде  дамыған  мемлекеттердің қатарына  қосылу  үшін ӛсіп келе жатқан  

жас буынға ӛз құқықтары мен міндеттерін білу үшін, сауатты және салауатты 

болу қажет. Жастар біздің болашағымыз.  

 

Әдебиеттер 

1.

 

Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жыл; 

2.

 

«Жеке және заңды тұлғалардың ӛтініштерін қарау тәртібі туралы» 2007 ж. 

12-қаңтардағы заңы; 

3.

 

Лауазымды  адамдардың  Қазақстан  Республикасының  кеден  органдарында 

қызмет  ӛткеруi  туралы  ереженi  бекiту  туралы  Қазақстан  Республикасы 

Үкіметінің қаулысы 2000 жылғы 12 тамыз № 1238. 

 

Түйіндеме 

Бұл  ғылыми  мақалада  әкімшілік  құқық  бұзушылық  мәселелері 

қарастырылған 

Summary 

Responsibility  for  administrative  offenses,  encroaching  on  a  public  order  and 

moral 

 

 

УДК 373.167.1:37 

 

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ САБАҚТАН ТЫС ФОРМАЛАРЫ  

 

Жылысбаева А.Н., химия ғылымдарының кандидаты, доцент 

Ержанова Ж.,  магистрант 

 Ноғайбайқызы А., магистрант 

Аймақтық әлеуметтік инновациялық университеті, 

Шымкент қ., Қазақстан 

 

Қазіргі ғылым мен техниканың дамыған заманында қоршаған ортаға түсіп 

отырған  антропогенді  қысым  да  ӛте  ауқымды.  Осыған  байланысты  қоршаған 

401 

 

ортаның  тепе-теңдігі  бұзылып,  кӛптеген  экологиялық    мәселелер  туындауда. 

Сондықтан  да    болашақ  ұрпаққа  кез-келген  қоршаған  ортаға  тиісті  әрекетінің 

қандай  салдарларға  алып  келетінін  ескеретіндей  сана  қалыптастыру  қажет. 

Білім беру жүйесінде оқушылардың табиғи процестер мен құбылыстарды жан-

жақты  түсінуіне  мүмкіндік  жасайтын,  туындайтын  мәселелерді  талдау  және 

шешуде глобальды қатынас инструменттерін жадыда бекітуге жағдай жасайтын 

элементтер  болуы  керек[1-2].  Экологиялық  білім  беру  -  білім  берудің  жоғары 

деңгейі,  ол  заманға  сай  әлемдік  кӛзқарас  бағыттарын  қалыптастырады,  пәндік 

дайындықтың  жоғары  деңгейін  береді  және  оқу,  ӛмірлік  мәселелерді  адам 

әрқашан экологиялық сауатты шешімді таңдай отырып шешуге, ӛзінің қабілетін 

барынша кӛрсетуге үйретеді. 

Экологиялық  білім  беруде  мектеп  қабарғасында,  сабақ  беру  барысында 

білім берумен қатар, сабақтан тыс және мектептен тыс формаларының маңызы 

зор[3].  

Экологиялық  білім  берудің  сабақтан  тыс  формаларына  экологиялық 

мерекелер,  даталар,  экологиялық  ойындар,  балалардың  экологиялық 

қозғалыстары, экологиялық мектептер және т.б. жатады. 

Экологиялық  мекемелер.  Экологиялық  мекемелер  дегеніміз  қандай-да 

бір  датаға  арналған  экологиялық  іс-шаралардың  бірлігін  кӛрсететін 

экологиялық білім берудің формасы.  

Құстар  күні:  Мектептерде  наурыз  айында  құстар  күні  атап  ӛтіледі.  Бұл 

мереке  мектепте  бір  жыл  бойы  жүргізілген  жұмыстың  қорытындысын 

кӛрсететін  шара  болып  табылады.  Құстар  күнін  ұйымдастыру  экологиялық 

білімді  кең  кӛлемде  пропоганда  жасауға,  мектеп  оқушыларының  экологиялық 

активтілігіне импульс береді.  

Оны  ұйымдастыру  үшін  ұйымдастырушы  комитет  құрылады.  Оның 

құрамына  активті  натуралистер,  педагогтар,  мектеп  әкімшілігінің  ӛкілдері 

кіреді.  Ұйымдастыру  комитеті  жиындардың  сценарийін  дайындаумен,  кӛрме 

қоймаларын таңдаумен, орнитологиялық сұрақтар викторинасын құрастырады, 

мерекелі К және ТК (квн) бағдарламасы және тапсырмасын дайындайды.  

Одан басқа қабырға газеттері конкурсы, викториналық конкурс, және т.б. 

ӛткізіледі.  

Мереке  кезінде  шақырылған  мамандар  (орнитологтар,  орманшылар  және 

т.б.) және мектеп оқушыларының ӛздері ӛткізеді. 

Мерекені  алдын-ала  дайындалған  құс  ұяларын  ілу  акциясымен  аяқтауға 

болады. (Сонымен қатар, қызыл кітапқа енгізілген немесе азайып бара жатқан 

құстар және оларды қорғау туралы пікірталас ұйымдастыруға болады.) 

Бҥкіләлемдік  қоршаған  ортаны  қорғау  кҥні.  Ең  басты  экологиялық 

мерекелердің  бірі  болып  Бүкіләлемдік  қоршаған  ортаны  қорғау  күні  болып 

табылады,  ол  БҰҰ-ның  шешімі  бойынша  (1972ж) 5  маусым  күні  атап  ӛтіледі. 

Бірақ  бұл  мереке  мектептерде  жазғы  демалыс  айларына  сәйкес  келгендіктен, 

мектептерде кең таралмаған. Осыған байланысты бұл мереке табиғатты активті 

қорғаушылар  арасында  жазғы  лагерде  атап  ӛтуге  болады.  Мерекені  шартты 

түрде мамыр немесе қыркүйек айларына ауыстырып ӛткізуге болады.  

402 

 

Бұл  күні  мектеп  оқушыларына  Халықаралық  табиғат  және  табиға 

ресурстарды  қорғау  Одағы  шығаратын  Халықаралық  қызыл  кітапқа 

енгізілгенжануарлар  мен  ӛсімдіктер  жӛнінде,  қорықтардың,  зообақтардың, 

ботаникалық  бақтардың  табиғи  объектерді  қорғаудағы  орнын  түсіндіретін  іс-

шаралар ұйымдастыруға болады.  

Экологиялық  ойындар.  Дәстүрлі-ойындық  әдістер  экологиялық  білім 

беру  практикасында  кең  қолданылады.  Ойындарды  мектеп  оқушыларының 

шығармашылық  қабілеттері  толық  ашылады,  ойын  әр  уақытта  біреуге 

тәуелділіксіз  және  ӛзін  ӛзі  ұстауға  әкеледі,  осыған  орай  оқушылардың  кӛп 

бӛлігі  ӛздері  де  байқамай,  экологиялық  білім  беру  процесіне  араласады. 

Экологиялық  ойындар  дегеніміз  –  жоғары  деңгейдегі  мотивациялар, 

қызығушылықтар 

және 

эмоциялық 

қатысуды 

қалыптастыратын, 

қатысушылардың  ерекше  әрекетін  ұйымдастыруға  негізделген  экологиялық 

білім  берудің  формасы.  Экологиялық  ойындардың  мынадай    түрлері  бар: 

жарыстық  экологиялық  ойындар,  имитациялық  экологиялық  ойындар,  рольдік 

эколлгиялық ойындар, эколого-психологиялық тренинг. 

Экологиялық  ойындар  –    мотивацияның,  қызығушылықтың  және 

эмоциональды 

қатынасудың 

жоғары 

деңгейін 

үйлестіре 

отырып, 

қатынасушылардың 

ерекше 

қызығушылығын 

тудыруға 

негізделген 

экологиялық білім берудің формасы. 

Тӛменде  жарыстық,  ролдік,  имитациялық  экологиялық  ойындардың  

мысалдарын келтірейік.  

Жарыстық экологиялық ойын: 

Жобалар конкурсы:  

Қатынасушылар: топ студенттері 2-3 адамнан бірігіп  немесе жеке студент 

қатыса алады. 

Конкурс талаптары: Алдын-ала экологиялық мәселе жарияланады, мысалы 

«Қалдықсыз технология ұсыну». 

Тапсырманы  алдын-ала  үй  тапсырмасы  ретінде  немесе  экспронтом  дәріс 

уақытында беруге болады. 

Ғылыми  ортаны  имитирлей  отырып  жобаларын  қорғайды,  регламент 

сақталады: 

Баяндамаға-7  мин,  қарсы  пікір  айтушылар-5  мин,  аудиториядан  пікір 

білдірушілер  –  2  мин.  Жобаға  қатынаспаған  студенттерден  жюри 

тағайындалады.  Жюри  жақсы  жобаларды  атап  ӛтіп,  жеңізпаздарды 

марапаттайды. Марапаттау рәсімін оқытушы қосымша бал немесе қандай да бір 

сыйлық тапсыру ретінде ұйымдастырады.  

Ролдік экологиялық ойын: 

«Сот  процесі»  ойыны:-экологиялық  құқықтану  бойынша  білімдерін 

меңгеруге  бағытталған.  «Құқықтану»  мамандығы  бойынша  оқитын  топтарда 

ұйымдастырылады. 

Қатынасушылар: топ студенттері келесідей рольдерге бӛлінеді: сот(судья),  

прокурор,  қорғаушы  (защита),  айыптаушылар  (обвиняемые),  куәгерлер, 

сарапшылар  (эксперттер).  Экологиялық  зардапқа  жол  бергені  үшін  (мысалы, 

ӛзенді  улы  химиялық  заттармен  ластанғаны  үшін)    айыпталып  отырған  зауыт 

403 

 

әкімшілігі  үстінен  соттық  процесс  ойналады.  Тапсырма  алдын  ала  беріледі. 

Студенттер  алдын-ала  дайындалып  келуі  қажет.  Әрбір  рольдегі  студент  ӛз 

ролін  ойдағыдай  ойнау  үшін,  қоршаған  ортаны  қорғау  саласындағы  заңдарды 

білуі  қажет.  Осы  тақырыптағы  сабақты  ӛткен  соң,  студенттерді  бағалау  үшін 

қолдануға болады.  

 Имитациялық экологиялық ойын:  

жүктеу/скачать 4,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: