Основные идеи просодического элемента «улыбки»

Вестник ПГУ, ISSN: 1811-1823.                                                  Серия филологическая. №1. 2016 
ПМУ Хабаршысы                                                      
182
183
шарт. Қазақстан Республикасының Президенті – елбасы Н. Ә. Назарбаев 
Қазақстан халқына Жолдауында білім және кәсіби машық – заманауи білім 
беру жүйесінің, кадр даярлау мен қайта даярлаудың негізгі бағдары туралы: 
«Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары 
елге айналуымыз керек», – деп атап көрсетеді [1].
Ғалымдардың пікірінше, бейвербалды амалдардың тез өзгере қалуы, 
дұрысын  айтқанда,  бейвербалды  амалдарды  белгілі  бір  ұлт  өкілінің 
басқа бір ұлттың тіліндегі мағынасымен толық және жетік игеріп кетуі, 
оңайлыққа түспейтін. Сондықтан да бейвербалды амалдар негізінен алғанда 
консервативті болып келеді деп тұжырым жасауға болады. Ал адамның 
жат  тілдік  ортаға  түскенде  бейвербалды  амалдардың  да  табиғи  тілмен 
бірге ығысып, бұрынғы мәнінен айрылып, маңызын біртіндеп жоятынын, 
біртіндеп, баяу болса да басқа мағыналы бейвербалды құралдармен орын 
алмастырып,  параамалдардың  өзінің  табиғатының  өзгере  бастайтынын 
бақылаған орыс тіл білімінің зерттеушілері мынадай қорытындыға келеді: 
«Жестовая система, как нам известно, еще более устойчива, чем языковая. 
…Будучи нередко сходными по форме и структуре, жестовые движения тела 
вдруг начинают значить для него нечто совершенно противоположное, а 
ставшие едва ли не автоматическими мануальная жестикуляция и выражения 
лица (например, улыбка, некоторые жесты глаз и бровей) и казавшиеся 
прежде естественными и нормальными, теперь часто привлекают к себе 
внимание окружающих и воспринимаются ими как странное или просто 
аномальное поведение» (Интернет, Паралингвистика сайты).
Коммуникант  өзін  қай  топтың,  қай  халықтың,  қай  ұлттың  өкілімін 
деп есептесе, өзін сол топқа лайық ұстап, этикеттік мазмұны бар тілдік 
белгілерді сақтауға тырысады. Ал мұндай шартты рәсім қатаң сақталатын 
тұста,  ескермеу  коммуникантты  ол  ортадан  мүлде  бөтен  етіп  көрсетеді  
[2, 52 б.]. Дәл осы мәселе ым-ишараттарға да қатысты. 
Қазақ халқы өкілдерінің түрлі саяси, тарихи жағдайларға байланысты 
өз елінен ауып, Қытайға, Монғол жеріне, т.б. елдерге қоныс аударғанын 
білеміз.  Шеттен  келген  қазақтардың  ым  мен  ишараттарын  жергілікті 
қазақтар жасайтын бейвербалды амалдармен салыстыра отырып, барлап 
қарағанымызда байқағанымыз, Қытайдағы отандастарымыздың сөйлескенде 
үнемі жымиып тұруы, қоштасарда иіліңкіреп қоштасатындығы, кейбірінің 
оң қолын кеудесіне қойып барып басын бір-екі рет июі қазақы ишараттың 
өзгеріске ұшырауының белгісі секілді көрінді. Өйткені, қазақы менталитет 
бойынша кез келген адамға бас иіп қоштаспайды, тек жасы үлкен және аса 
сыйлы адамдармен қоштасар сәтте сәл ғана бас иіп құрмет көрсету ишараты 
бар. Тіпті бас июден гөрі құшақтасып қоштасу, қол алысып қоштасу дәстүрге 
енген. Ғалым А. Қобыланова қоштасу туралы мынандай мәлімет келтіреді: 
«Сөз этикетінің өз алдына дербес бір саласы – қоштасу. Оны дербес сала 
дейтініміз – оның өзіндік мақсаты, арнайы жұмсалатын тілдік таңбалары, 
қолданылатын тұрақты орны болады» [2, 75-76 бб.].
Әрине, бейвербалды амалдардың мағыналық түрлерінің сан алуандығы 
кәдімгі  тілдік  лексемалардан  бірде-бір  кем  емес.  Мысалы,  бейвербалды 
амалдар бір-бірінің аналогы бола алады, яғни бірінің орнына бірі қолданыла 
береді; бір-біріне синоним бола алады; бір-біріне омоним болады; бір ғана 
бейвербалды амал бірнеше мағынаны білдіре алады немесе көп мағыналы 
бола алады, т.б.
Енді  бейвербалды  амалдарға  қандай  амалдар  жататыны  туралы 
кейбір  ғалымдардың  пікіріне  тоқталып,  көзқарастарын  саралап  көрейік. 
Бейвербалды  коммуникация  құралдарына  (Крейдлин  классификациясы 
бойынша):
1 Ишараттық байланыс (контакт) жатады. Бұл контакт әр түрлі формада 
келеді,  айталық,  итеріп  қалу,  алақанмен  қағу,  сипалау,  жеңінен  тарту, 
қолымен басу, т.б. Мысалы: 
…Нұржан  қатарда  отырған  Аманжанның  құлағына  дыбыстады:  – 
Біреуіміз үйге кіріп біліп шығайық. Қондыра ма екен? – Аманжан оның дәл 
құлағының түбіне айқайлаған аузын қолғабымен баса қойды (О. Бөкей). 
Осы ишараттық контакт кезінде жасалатын бейвербалды амалдардың 
көп мағынаны, омонимдік мағынаны білдіретін түрлері бар. Айталық, итеріп 
қалудың бірнеше мағынасы бар:
а) жақсы көргендіктен итеріп қалу. Мысалы, – Қуанғанынан көзі жарқ 
ете түсіп, – Шын айтасың ба? Кетші-ей!– деп итеріп қалды. Немесе 
қуанғаннан итеріп қалу, бойын қуаныш билегендіктен итеріп қалу, т.б.
ә) қатты ашуланудың белгісі: Қатты ашудан көзі ұшқындана жалт 
ете түсті де, жолдасын бар күшімен кеудеден итеріп қалды.
б) орыннан қозғалып, әрі қарай жылжып отыруды білдіруі: Мәкен әрі 
қарай жылжып отыр дегендей, Бейсенді итеріп қалды. 
2 Әңгімелесушілердің, сөйлесушілердің бір-бірінен алыс-жақын тұруы, 
диалог кезінде сөйлесушілердің арасындағы арақашықтықтан (дистанция) да 
коммуникацияның көмекші құралдарының саны көбейеді, толығып жатады. 
Бұл  арақашықтық  (дистанция)  іскерлік  қатынас  жасаушы  адамдардың 
немесе екі тараптың жүргізіп отырған әңгімесінің формальды я болмаса 
бейформальдылығынан және серіктестердің бір-біріне деген көзқарасының 
оң немесе онша емес, жөнді болмай, я болмаса теріс екені туралы мәлімет 
жеткізеді. 
Сөйлесушілердің  (тараптардың)  қаншалықты  дәрежеде  әңгіменің 
өрбуіне мүдделі екендігі бейвербалды коммуникацияның бір құралы болып 
саналып жүрген арақашықтықтан байқалады. 
Арақашықтық  (аралық)  немесе  дистанцияға  қарай  қалыптасқан 
коммуниканттардың проксемикасының төрт түрі көрсетіліп жүр: 

Вестник ПГУ, ISSN: 1811-1823.                                                  Серия филологическая. №1. 2016 
ПМУ Хабаршысы                                                      
184
185
– интимдік арақашықтық (15-46 см); 
– индивидуальды арақашықтық (46 сантиметрден 1,2 метрге дейінгі 
аралық); 
– әлеуметтік арақашықтық (1,2 метрден 3,5 метрге дейінгі аралық);
– қоғамдық арақашықтық (3,5 метрден де көп).
3 Бағдарлық немесе бағдарлауыштық, бағыттаушылық (ориентациялық) 
құрал.  Бұл  жерде  әңгімелесушілердің  отырған  немесе  түрегеліп  тұрған 
кездегі дене қалыптары, позалары маңызды болып саналады. Бағдар арқылы 
тараптардың бір-бірімен әріптес екендігі, я болмаса бір-біріне бәсекелестігі 
күшті болып тұрғандығын көріп, байқауға болады.
4 Дене қалыбы (позасы) тараптардың әлеуметтік жағдайын байқатады, 
сонымен  бірге  өзара  бір-біріне  деген  қандай  көзқараспен  қарайтынын 
білдіреді. 
Адамның  позасы  оның  көңіл-күйінің  куәсі,  сондықтан  поза  кісінің 
эмоционалдық күйіне қарай өзгеріп тұрады. Адамның дене қалыбы, ым мен 
ишараттың эмоционалды мағынасы болатындығы ешкімнің де тарапынан 
дау тудырмайды. Бірақ сырт көзге позаны интерпретациялағанда адамның 
мәдениеттілігін,  мәдени  потенциалын,  нақты  бір  жағдайда  орындалуы 
тиіс жалпыға ортақ этикеттік шарттарды қалай құрметтейтіндігін, этикет 
үлгілерін қаншалықты дәрежеде сақтайтынын ескеріп отырса болғаны.
5 Бейвербалды құралдың келесі бір түрі адам мимикасы немесе бет-
пішіні (ымы) арқылы оның эмоциясын өзгелерден жасырып, байқатқысы 
келмеген  жағдайда  қолданылады.  Ішкі  дүниесін  сездірмей,  өзгеге  жан-
дүниесін алдырмай тұрғанын я болмаса, керісінше, әдейі білдіргісі келіп, 
өз эмоциясының сырт көзге шалынуын іштей тілеп тұрғанын білдіретін 
көмекші бейвербалды амалдар болады. 
Ым-мимика  арқылы  тілмен,  яғни  сөйлеу  арқылы  жеткізілуге  тиісті 
хабарды оңай түсінуге болады. Мимиканың көмегімен ақпаратты тезірек 
ұғуға және әңгіме жүргізушінің әлдекімге деген қарым-қатынасы мен көңіл 
ауанының қандай, қай бағытта өрбитінін сезініп, бақылауға болатындықтан, 
мимика сөйленістің аса маңызды көмекші құралына айналған.
6  Ишараттардың  сөйленіспен  қатар  орындалуы  мүмкін.  Мұндайда 
тыңдаушының белгілі бір информацияға ерекше көңіл бөлуі тиісті екені 
ишарат арқылы нұсқалады, тіпті кей жағдайда ишарат сөйленістің орнына 
жұмсала береді.
7  Паравербалды  және  экстравербалды  сигналдар  –  бұлар  да 
коммуникацияның бейвербалды құралдары болып табылады. Айтып тұрған 
сөздің бастапқы білдіруге тиісті мәні қандай интонациямен, қандай ритммен, 
тембрмен (дауыс ырғағымен) айтылуына орай өзгеріске ұшырауы әбден 
мүмкін. Бұл бейвербалды сигналдардың сөйлемнің мәні мен мағынасына 
тигізетін әсер-ықпалы зор екенін сездіреді. 
Сөйленіс реңктері (оттенктері) адамның эмоциясы, оның өзіне сенімді-
сенімсіздігі,  адамның  ұяңдығы  мен  ұялшақтығы  туралы  басқа  біреуге, 
сырттай бақылаушыға сигнал жеткізеді. Сондықтан да дене тілі сөйленіспен 
қатар  орындалатын  әрі  түсінілетін  коммуникациялық  параллель  тілге 
жатады. 
Паравербалды  және  экстравербалды  сигналдар  адамның  ішкі  жан-
сезімін сыртқа шығарып, екінші бір адамға жеткізетін сигнал болғандықтан, 
адамның психомоторлық жай-күйін жеткізуші әрі сезімін сыртқа шығаратын 
белгісі секілді болып кеткен. Ғалымдардың айтуынша, адамның сөйлемеуге, 
үндемей  қалуға  мүмкіндігі  бар  көрінеді.  Бірақ  үндемей  қоюға  шамасы 
жеткенімен, өзінің ым мен ишаратын өзгертіп, басқаша жасауына, тіпті 
болмаса ым мен ишаратты істемей қоюға, немесе жасырып қалуға шамасы 
жетпейтін көрінеді. Соған қарағанда, коммуниканттың түрлі қимылдарды 
мүлде жасамай қалуға тіпті мүмкіндігі қалмайтын кездері де аз болмайтын 
көрінеді, еркінен тыс қимылдар, ишараттар орындалып жатады. 
8 Адамның көзімен түрлі-түрлі сигналдар жеткізіледі, әңгімелесушіге 
сигналдар арқылы белгілі дәрежеде хабар беріледі. Адамның көзі арқылы 
жіберілетін сигналдары қызығушылықтан бастап толығымен жек көруге 
дейін әртүрлі реңктері (оттенктері) бар сигналдар болып келеді. 
Көзбен көрсетуге, әлдекімді нұсқауға және көп нәрсені байқауға болады. 
Көзбен білдіретін ишараттар үнемі сөйленіс коммуникациясымен қатарласа 
жүріп  отырады.  Көз  және  көз  арқылы  берілетін  сигналдар  –  әңгімеге 
қатысушылар (тараптар) арасындағы қарым-қатынастың міндетті компоненті 
екені ақиқат әрі тілдесімнің қатысуын қажетсінетін көмекші құралы. Көзге 
байланысты санамаланған бейвербалды ишараттар мағыналық жағынан бай 
сөйленістің көмекші құралдары, олар тілдік коммуникацияның элементтеріне 
жататындықтан, мағыналық оттенктері мен проксемикасына орай міндетті 
түрде  тілдік  зерттеу  нысанына  айналып,  зерттеушінің  назарынан  тыс 
қалмағаны жөн.
Қазақтың жетілген, стильдік тармақтары қалыптасқан, дамыған әдеби 
тілі бар екені белгілі. Осы әдеби тілдің функционалдық стиль түрлеріндегі 
коммуникацияның  бейвербалды  элементтерінің  үлес-салмағы,  мөлшері, 
қолданыс жиілігі туралы мәселе де қызықты. Көркем әдеби стилі, ғылыми 
стиль, публицистикалық стиль, ресми іс-қағаздар стилі, эпистолярлық стиль 
түрлерінде параамалдар қолданыла ма, жоқ па деген мәселе көтерген еңбекті 
қазақ тіл білімінде кездестірмедік. Бірақ өз тарапымыздан кейбір бақылаулар 
жүргізіп байқадық. 
Енді соған аздап тоқталып көрелік. Ғылыми стильдің жазба түрінде 
ишараттарға орын жоқ. Ал лекция оқыған кезде, сабақты түсіндіруде ым мен 
ишараттың тілдік қатынаста қолданылмауы мүмкін емес. Біздің бақылауымызға 
сай нұсқау ишараттары (иек қағу, көзбен нұсқау, қолмен көрсету) өте жиі 

Вестник ПГУ, ISSN: 1811-1823.                                                  Серия филологическая. №1. 2016 
ПМУ Хабаршысы                                                      
186
187
қолданылады. Орыс тіл білімінде сабақ өту барысында қолданылатын ым-
ишараттардың  коммуникациялық  қызметі  Н.  Т.  Железанованың  аталған 
еңбегінде біраз қарастырылған. Ресми стиль тұрғысынан алғанда бейвербалды 
элементтер – іскерлік кездесудің ажырамас бөлшегі. 
Кездесу кезінде қол алып амандасу еуропалықтардың дәстүріне айналған 
болса, Жапонияда  иіліп құрмет көрсету қол алысудың орнына жүреді. 
Яғни Жапонияда тәрбиеліліктің, дұрыс дәстүрге сай тәрбие көрген адамның 
белгісі – иіліп құрмет көрсету. Кездесуге келген жапондық тривиалды түрдегі 
құрмет белгісі ретінде бар болғаны 15 рет иілсе, адамның жақсы көзқарасын 
қалыптастыру үшін 45 рет иіледі, ал адамы ерекше құрметтейтінін 70 рет 
иілумен білдірсе, аса құрметті тұлғаны 90 рет иіліп қарсы алу дәстүрі бар. 
Бұл – жапондықтар үшін этикет, этикеттік норма. 
Коммуникация кезіндегі тыйымдардың жиынтығы деп есептеліп кеткен 
этикет пен ишараттар жүйесін өзгелерден айырып тұратын айырым-белгілері 
туралы Т. М. Николаева: «Членит совокупность неречевых элементов по 
определенным образом на речь “членит совокупность неречевых элементов 
по новому основанию – допустимости / недопустимости употребления», – 
деп көрсетеді [3, с. 78-79].
Белгілі бір кинетикалық ишаратты таңдап алу сөйлеушінің тыңдаушыға 
деген көзқарасын сездіріп, байқатумен бірге сөйлеушінің қоғамдық жүйемен 
таныстығын, салт-дәстүрмен таныстығын көрсетеді. Мұндай жағдайда ым 
мен  ишараттың  семантикасы  бірінші  кезектегі  орынға  қойылып,  ойдан 
шығарылмағаны жөн. Ал ым мен ишараттардың семантикасы халықаралық 
қатынастар кезінде өте актуальдана түседі. 
Көбінесе  ым  мен  ишараттың  семантикасына  байланысты 
интерпретациялау кезіндегі қателіктер ым мен ишараттардың формальды 
ұқсастықтарынан туындайды. Өйткені, өз мәдени ортасында белгілі бір ымға, 
ишаратқа қандай мән таңылса, өзге ортада, жат жерде, басқа қоғамда да сол 
мағына сол бір ым мен ишаратқа тән болады деп есептеуден формальды 
қателіктер жіберіледі. Мұндай формальды ұқсастықтар үнемі кездесіп қалады. 
Осы  жөнінде  және  универсалды  параамалдардың  болатындығы  туралы 
зерттеуші М. Ешимов өз жұмысында аса бір қызықты факторларды мысалға 
келтіреді. Оның айтуынша, қуаныштың беттегі көрінісі универсалды және 
оны барлық халық бірдей қабылдайды. Қуану кезінде езу тартылып, көздің 
айналасында әжімдер пайда болады. Қуаныш әлеуметтік байланыстарды, 
қатынастарды  жеңілдетіп,  оларды  нығайта  түседі.  Бір  адамның  күлкісі 
екінші бір адамның бет жүзінде күлкінің пайда болуына себепші болады  
[4, 46 б.]. Бас изеу қазақ халқында, өзге біраз ұлттарда құптауды білдіргенмен, 
қайсыбір ұлттар құптауды бас шайқау арқылы жеткізеді. 
Керісінше, семантикасы жағынан ұқсас ым мен ишараттар болумен 
қатар, мүлде қарама-қарсы мағынада жұмсалып, әрі қарама-қарсы мағынада 
ұғылатын кинесикалық құралдар әр ұлтта бар, кездесіп қалады. Бұл жөнінде 
С.  Бейсембаева:  «Даже  такие  универсальные  по  значению  жесты,  как 
приветствие, прощание и другие, имеют массу вариантов выражения не 
только в разных национальных культурах, но и в пределах одной этнической 
культуры», – деп атап өтеді [5, с. 9]. 
Этикеттік ситуацияларда аса маңызды роль атқаратын бейвербалды 
құрал  ым  мен  ымдау  екені  белгілі.  Американдықтар  мен  еуропалықтар 
кездесу кезінде, іскерлік келісімдер кезінде қарсы тараптың өкілінің бетіне, 
ымына қарап көптеген қосымша ақпараттар ала алады. Өйткені ым түрлерінің 
де кәдімгі тілдік бірліктер секілді әр түрлі мәдени ортада қалыптасқан, белгілі 
бір ситуацияларға орай жұмсалатын өзіндік стандартты түрлері бар. Айталық, 
ағылшындар кездесу кезінде ешқандай ым мен ишараттың қолданысына жол 
берілмей, я болмаса бейвербалды амалдардың қолданысының тоқтатылғанын 
сезсе, онда қарсы жақтың әңгімені әрі қарай жалғастыруға мүлде құлқы жоқ, 
іскерлік әңгімені әрі қарай жалғастыруға қызықпайды деген қорытынды 
жасайтын көрінеді. 
Коммуниканттардың  дене  қалыбы  (позасы)  этикет  бойынша  үлкен 
маңызға ие. Өзге ұлттардың тілдерінде ым, ишарат, дене қалыбының түрлі 
ситуациялардағы маңызы мен мәні, этикеттік жүйедегі алатын орнын зерттеу 
қолға алынуда. Бұл, біздіңше, аса құптарлық мәселе, осындай ізденістер қазақ 
тілінде де жалғасын табады деп ойлаймыз. Дене қалыбының семантикасы, 
коммуникативтік акт кезіндегі атқаратын функциясы бейвербалды амалдарға 
байланысты жазылған жұмыстарда қаралып та жүр. Бірақ негізінен көркем 
әдебиет  тіліндегі  байқалатын  тілдік  қолданысы,  тілдік  сипаты  жөнінде 
көбірек  айтылып  жүргені  белгілі.  Іскерлік  кездесу,  күнделікті  өмір 
ағымындағы  функциясын  қарастыру  кенжелеу  қалып  барады.  Айталық, 
іскерлік кездесу кезіндегі қолданылатын бейвербалды элементтерді арнайы 
қарастырған Е. Аллан өзінің жинаған ақпарат-мәліметтерін мынадай кесте 
арқылы ұсынады.
Кесте  1  –  Таңба-ишараттар  мағынасының  әртүрлі  мәдени  ортадағы 
салыстырмалы сипаты
Таңбалар
Таңба-ишараттарды өзге (бөтен) мәдениет адамдарының 
түсінуі
Визуальды контакт 
(көз арқылы)
Адамның бетіне тік қарау қара түсті американдықтар мен испан 
тілінде сөйлейтін жастар үшін сыйламаудың белгісі болғандықтан 
тура қарамайды. 
Дене тілі
Африка елдерінде бетпе-бет контакт жасау тым агрессивті болып 
есептеледі.  Керісінше,  Таяу  Шығыс  елдерінде  әңгіме  кезінде 
аралық  қашықтықтың  жақын  болуы  бетпе-бет  әңгіме  үшін 
қалыпты  жағдай  болып,  бойлары  үйренген.  Ал  еуропалықтар 
кездесу  кезінде  белгілі  бір  қашықтықты  сақтауды  әдетке 
айналдырған.

Вестник ПГУ, ISSN: 1811-1823.                                                  Серия филологическая. №1. 2016 
ПМУ Хабаршысы                                                      
188
189
Дауыс тоны мен 
сөйленіс 
жылдамдығы 
Испандықтар мен италияндықтар өзгелерге қарағанда тым тез 
сөйлейді. Американдықтар дауыстап, қатты сөйлеседі, өйткені 
ақырын сөйлесу сөйлесуші адамды сезіктендіреді, қауіп ойлайды.
Ә ң г і м е   т а қ ы р ы б ы н а 
қатыстылығы, 
байлаулылығы 
Американдықтар мен немістер негізгі мәселеге бірден көшеді, 
негізгі  мәселеден  бастайды.  Жапония  мен  басқа  да  азиялық 
мәдениеттің өкілдері мәселеге тікесінен көшуді дұрыс санамайды, 
кездесудің ең соңғы минутына дейін келісім- шартқа (контрактіге) 
қол қоймайды.
Қазақ халқының түсінігінде адамның бетіне тік қарау әңгімеге қатысып 
тұрған адамның адалдығын, шыншылдығын, өтірік емес, шынын айтып 
тұрғанын білдіреді. Адамның бетіне тік қарамайтын кісі туралы қоғамдық 
пікір жақсы емес. Тік қарамау ол адамның жасықтықтығымен бірге, кісінің 
өтірік айтып тұрғанын аңғартады, ішіне әлденені бүгіп қалды-ау деп ойлауға 
итермелейді. Ал сөйлесіп отырған адамдар бір-біріне бас түйістіре отырып 
әңгімелесуі олардың бір-біріне өте жақындықтарын, сырлас адамдар екенін 
дәлелдейтін позалар. 
ПАЙДАЛАНҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ 
1  «Қазақстан  -  2050»  стратегиясы  –  қалыптасқан  мемлекеттің 
жаңа  саяси  бағыты.  Қазақстан  Республикасының  Президенті  –  елбасы  
Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. – 2012 жыл.
2 Қобыланова, А. Қазақ сөз этикеті. – Алматы : Жоғары Аттестациялық 
Комиссияның баспа орталығы. – 2001. – 119 б.
3  Николаева,  Т.  М.  Интерференция  языковых  и  неязыковых 
коммуникативных средств в человеческом общении. – М. : Высшая школа, 
1973. – 79 с.
4 Ешимов, М. П. Ым семантикасы: универсалды және ұлттық табиғаты: 
Филол. ғыл. канд. дис.: 10.02.02. – Алматы, 2004. – 127 б.
5  Бейсембаева,  С.  Б.  Невербальные  компоненты  коммуникации  в 
казахском языке: Дис. канд. филол. наук: 10.02.02. – Алматы : КазНУ, 2003. 
– 119 с.
06.01.16 баспаға түсті.
С. Магжан

жүктеу/скачать 4,64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: