Несие ресурстарын пайдалану мен қолдану теориясының негізі 8 Комерциялық банктердің ресурстары
Несие ресурстарын пайдалану мен қолдану теориясының негізі
жүктеу/скачать 0,58 Mb.
|
ДЖ
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.2. Кредиттік ресурстартар және олардың қалыптасу көздері
1 Несие ресурстарын пайдалану мен қолдану теориясының негізі1.1. Комерциялық банктердің ресурстарыКоммерциялық банктер, бірінші кезекте, нақты мекеме ретінде әрекет етеді, олар бір жағынан уақытша бос ферма қаражаттарын тартады, екінші жағынан осы тартылған қаражат есебінен кәсіпорындардың, ұйымдардың және халықтың әртүрлі қажеттіліктерін қанағаттандырады. Айта кететін жайт, «банктік ресурстар» ұғымы «несиелік ресурстар» түсінігінен гөрі кең, өйткені олар тек несиелендіру үшін ғана емес, сонымен қатар қаржыландыру және банктердің басқа да белсенді немесе комиссиялық операциялары үшін ұсынылған. Қаржылық-несиелік сөздікте банктік ресурстарға келесі анықтама берілген: «Банк ресурстары - бұл банктер ұстайтын несиелік және басқа да белсенді операцияларға пайдаланатын қаражат жиынтығы». Бұл анықтаманың барлық артықшылықтарымен қатар, оның кемшілігі, банк ресурстардың көзіне толығымен назар аудармайтындығында. Банктердің ресурстары меншікті және сырттан тартылатын қаражат болып екіге бөлінеді. Мемлекеттік банктердің меншікті ресурстарының құрылымына банктерге жарғылық капиталдан, резервтік қорлардан, негізгі құралдар қорынан, амортизациялық қордан және банктік даму қорынан бөлінген қаражат кіреді. Нарықтық экономикаға көшу, мемлекеттің банктік монополиясын жою және екі деңгейлі банк жүйесін құру, бұл банк ресурстарының сипатын түбегейлі өзгертті. Ұлттық несие қорының мөлшері бірден азайғандықтан, оның қызмет аясы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жүйесінің бірінші деңгейде болуына және оның филиалдарына бағытталған екен. Осылайша, ақша қатынастары жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылатын несиелік ресурстардың нарығы құрылды. Елдің мемлекеттік несие қоры несиелік ресурстар нарығының бір бөлігіне айналды. Коммерциялық банктер қызметіндегі тұрақтылықты қамтамасыз етудің ерекше маңыздылығы олардың баланстарының өтімділігі болып саналады, оны ұсыну несиелік ресурстар мен несиелік салымдардың уақытына және мерзіміне қатаң балансты қажет етеді. Демек, коммерциялық банктің негізгі ауқымы, несие капиталы үшін кіріс, қазіргі уақытта нарықта алынатын банктің ресурстарының мөлшеріне байланысты. Осы үшін банктер арасында несие на Несиелік нарықтың пайда болуымен бірге бағалы қағаздар нарығы құрылады; банктер банктік қызметтің жаңа формаларына қатыса бастады – олар бағалы қағаздармен операциялар, лизинг, факторинг және басқа операциялар. Бұл банк ресурстарының құрамына тек қолма-қол ақша ғана емес, сонымен қатар тауарлы-материалдық құндылықтар мен құнды қағаздарды (акциялар, облигациялар және т.б.) қамтуы мүмкін екендігіне әкеледі. Ұлттық Банк басқа банктер үшін немесе «банктер банкі» үшін резервтік банкке айналғандықтан, сол кезде коммерциялық банктер олардан ресурстардың бір бөлігін оларға резерв ретінде бере отырып, одан ала алады. Сонымен, коммерциялық банктер нақты коммерциялық кәсіпорындарға айналады , бір жағынан, еркін несие нарығында ресурстарды сатып алуға, екінші жағынан оларды мұқтаж кәсіпорындарға, ұйымдар мен қоғамға сатуға байланысты. Бұл жағдайда активті және пассивті операциялар банктер үшін бірдей маңызды. Банк ресурстарының мөлшері, коммерциялық банктердің масштабы пассивті операцияларға байланысты. Өз кезегінде, егер банктер активті несие саясатын жүргізбесе, олардың ресурстарын бөлу тиімді емес және оның клиенттері басқа банктерге бара алады. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, мен коммерциялық банктер ресурстарының келесі анықтамасын тұжырымдай аламын: коммерциялық банктердің ресурстары – бұл оның меншікті капиталы мен қаражаты, сонымен қатар пассивті және активті - пассивті операциялар нәтижесінде банктың тартқан қаражаты (міндеттемелердің асып кетуі тұрғысынан) актив) және бұл банктердің активті операциялары үшін қолданылады. Нарықтық қатынастарға өту коммерциялық банктер ресурстарының құрылымын біраз өзгертті. Коммерциялық банктердің меншікті ресурстары - бұл ең алдымен банктік акцияларды бағалы қағаздар нарығында орналастыру арқылы қалыптасқан меншікті және резервтік капитал, сондай-ақ олардың жарғыларына сәйкес пайдадан шегеру жолымен құрылған арнайы қорлар.Тартылған ресурстардың ішінде жаңа түрлері пайда болады: Ұлттық банктен және басқа несиелік ұйымдардан алынған несиелер; корреспонденттік және банкаралық депозиттік шоттардағы басқа банктердің қаражаттары; шығарудан түскен облигациялық қаражаттар; банктер сатып алған және лизинг операцияларына арналған тауарлық-материалдық құндылықтар. Сонымен бірге ресурстардың дәстүрлі түрлері сақталады: кәсіпорындар мен ұйымдардың банк шоттарына тартылған қаражаттары (олардың ішінде маңызды мерзімге тартылған депозиттік қаражат); салымдардағы халықтың қаражаттары (алайда олардың табиғаты біршама өзгереді, өйткені депозиттер қазір жеке тұтыну қорының бір бөлігін ғана емес, сонымен бірге жеке өндірістік қызметпен айналысатын жеке тұлғалардың өндірістік қорларының бөлігі де қамтылған); жергілікті бюджеттерден тұратын бюджеттік қаражат және т.б. Жекелеген коммерциялық банктердің банктік ресурстарының құрылымы олардың мамандану дәрежесіне немесе, керісінше, әмбебаптылыққа, олардың қызметінің сипаттамаларына, несиелік ресурстар нарығының жағдайына байланысты. Осылайша, негізінен қысқа мерзімді несиелік операцияларды жүзеге асыратын әмбебап коммерциялық банктер тартылған ресурстардың негізгі түрі ретінде қысқа мерзімді депозиттерді пайдаланады, ал инвестициялық банктер бағалы қағаздарды, мемлекеттің және акционерлік қоғамдардың және капиталды инвестициялауға арналған кәсіпорындардың арнайы мақсаттағы қорларын және ұзақ мерзімді қарыздарды сатып алады. басқа несие және қаржы институттары. Банк ресурстары негізінен пассивті операциялардың нәтижесінде қалыптасатындықтан, бұл операцияларды сипаттау қажет. Қаржылық-несиелік сөздікте берілген анықтамаға сәйкес, банктердің пассивті операциялары - бұл «банктер несие және басқа да белсенді операциялар үшін өз ресурстарын құратын операциялар». Мұндай анықтама дұрыс емес сияқты, өйткені кейбір банк операцияларын басқалары арқылы анықтау заңға қайшы. Осылайша, белсенді операцияларды «банктердің пассивті операцияларын қолдану арқылы қалыптасатын банк ресурстарын орналастыру бойынша операциялар» деп де анықтауға болады. Менінше, банк операцияларын осы операциялардың нәтижесінде банк балансында болатын өзгерістер тұрғысынан жіктеу керек. Шынында да, банктік операциялар белсенді немесе пассивті шоттардағы қаражаттың ұлғаюына немесе олардың азаюына әкеледі. Сонымен қатар, активті және пассивті шоттардағы қаражат арасындағы қатынас өзгермеуі мүмкін. Сонымен, егер берілген банктік несие бұрын берілген несие бойынша қарызды өтеу үшін пайдаланылса, несие ресурстарының мөлшері өспейді. Кәсіпорын алған қаражат бұрын алынған несиені өтеуге дереу жіберілген жағдайда ресурстардың мөлшері өспейді. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, банктің пассивті операцияларын келесідей анықтауға болады: банктің пассивті операциялары - бұл активті шоттардағы қаражаттың баламалы өсуінсіз, пассивті шоттардағы немесе активтік-пассивті шоттардағы активтердің артық міндеттеме түріндегі қаражаттардың ұлғаюына әкелетін операциялар. Коммерциялық банктердің пассивті операциялары келесі түрде жүзеге асырылуы мүмкін: олардың қорларын қалыптастыру немесе көбейту үшін банк пайдасынан аударымдар; басқа заңды тұлғалардан алынған заемдар; - депозиттік операциялар. Пассивті операциялардың бірінші тобы меншікті қаражаттың қалыптасуы мен дамуымен байланысты. Пассив операциялардың екінші тобына коммерциялық банктердің басқа заңды тұлғалардан алған заемдары жатады. Бұл ең алдымен бір банктің екіншісіне берген қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелерін қамтиды. Әдетте бұл несиелер банктердің баланстарының өтімділігін жедел реттеу, күтпеген тиімді қарыз алушыларға несие беру үшін қолданылады. Әлемдік банктік тәжірибеде банктердің пассивті операцияларының үшінші тобы - депозиттік операциялар негізгі болып табылады. Шынында да, олар коммерциялық банк қызметінің мазмұнын еркін несие нарығында ресурстар сатып алудағы делдал ретінде ашады. 1.2. Кредиттік ресурстартар және олардың қалыптасу көздеріНарықтық жағдайда банктердің ресурстық әлеуетін арттыру және оның тұрақтылығын қамтамасыз ету мәселелері өте маңызды. Несиелік ресурстар - бұл қаражатты несиелеу үшін арнайы әзірленген ұлттық экономика мен банк жүйесінің уақытша бос табыстары мен жинақтарының (ақшалай және тауарлық нысандағы) жиынтығы. Несиелік ресурстар - бұл ақша ресурстарының бір түрі. Сондықтан, менің ойымша, экономика тұрғысынан ең дұрыс болып несиелік ресурстарды уақытша өтеу негізінде пайдаланылатын қаражаттың бөлігі ретінде анықтауға болады. Қазіргі уақытта коммерциялық банктер несие беру процесінде пайдалану үшін жинақтайтын несиелік ресурстар келесі көздерден алынады: депозиттер; банк аралық несиелер; комерциялық банктердің жеке қаражаттары; Берілген несиелік ресурстардың көздерін рет-ретімен қарастырайық. Несиелік ресурстардың құрамы әр түрлі. Несиелік ресурстардың ең тұрақты бөлігі - бұл әртүрлі критерийлер бойынша жіктелген депозиттік қорлар. Депозитке салынатын салымдар мөлшерінде минималды шектеулер жоқ. Теориялық тұрғыдан ең жоғарғы шек те бар, өйткені банк өз қаражаты мен міндеттемелері арасындағы Орталық банктің анықтаған реттеуші қатынасын сақтауға міндеттенеді. Депозиттер деп әдетте банктік шоттардағы жазбалар деп түсініледі, бұл клиенттерге банкке белгілі бір талаптардың болуын немесе клиенттердің банктердегі келісімшарттар мен келісім-шарттар бойынша депозиттер түріндегі қаражаттарын білдіреді. Депозиттік операциялардың негізінде банктердің несиелік ресурстарының көп бөлігі қалыптасады. Банктік депозиттер жүйесіне ағымдағы депозиттер (талап етілгенге дейінгі салымдар), заңды және жеке тұлғалардың мақсатты және мерзімді салымдары кіреді. Әлемдік стандарттар деңгейінде депозиттер мен депозиттік операциялардың дамуы Қазақстан Республикасында нарықтық экономикаға тән экономикалық жағдайлар қалыптасқан сайын біртіндеп жүреді. Мұндай жағдайлар коммерциялық банктердің қызметін толық акционерліктендіру және коммерциализациялау, екі деңгейлі банк жүйесінің толыққанды жұмыс істеуі, инвесторлардың мүдделерін қорғаудың құқықтық негізін құру, ақша айналымы мен ақша массасын реттеу мен бақылаудың түбегейлі жаңа әдістерін енгізу, ең бастысы экономиканың нақты секторын жандандыру болып табылады. Банк практикасында депозиттер бірнеше критерийлер бойынша жіктеледі: алу нысаны, салымшылар санаты және мақсат, пайдалылық дәрежесі бойынша. Депозиттер мен депозиттік операцияларды ұйымдастырудың халықаралық тәжірибесі шоттар формаларының көптігімен сипатталады. Қарыз қаражатын, оның ішінде депозиттерді пайдаланудың арқасында банк операцияларынан салыстырмалы түрдегі аз пайда, сайып келгенде, акционерлерге жалпы табысты қамтамасыз ететін мөлшерге жетеді. Қарыз қаражаттарының негізгі көзі депозиттер болып табылады, олар коммерциялық банктердің барлық міндеттемелерінің 86% құрайды. Банктер тартатын қаражат құрамы әр түрлі. Олардың негізгі түрлері - клиенттермен жұмыс жасау кезінде банктер тартқан қаражат (депозиттер) және басқа несие институттарынан алынған қаражат. Депозит - бұл клиент қаражатын банкті уақытша пайдалануға беруге байланысты экономикалық қатынастар. Кен орнының ерекшелігі оның қосарланған сипатында. Депозиттер бұл салымшы үшін мүмкін ақша. Салымшы чекті жазып, тиісті соманы айналымға енгізе алады, бірақ сонымен бірге банк ақшалары қызығушылық тудырады. Олар инвестор үшін екі жақты рөл атқарады: екінші жағынан, ақшаның рөлінде және екінші жағынан пайыздық капитал рөлінде. Салымның қолма-қол ақшадан артықшылығы депозиттің пайыз әкелетіндігінде, ал кемшілігі депозиттің әдетте капитал әкелетін пайызбен салыстырғанда азайтылған пайызында болатындығында. Бұл азайтылған пайыз кездейсоқ пайда болу емес, банк сипатындағы маңызды сәт, өйткені банк сипатының бүкіл мәні депозиттерге төленетін пайыздар банктердің әртүрлі кәсіпорындарда орналастырылған капитал үшін алатын пайызынан төмен болып табылады. Бұл пайыздық айырмашылық белсенді операциялар үшін есептелген пайыздардың шамамен 1/4 құрайды. Демек, салым тек салымшыға ғана емес, банкке де пайдалы. Көптеген депозиттер банк үшін несиелік капиталды құра алады, оны ол экономиканың кез-келген саласында қолайлы шарттармен орналастырады. Капитал қарыз алушылардан алынған салымдар мен сыйақы бойынша пайыздар арасындағы айырмашылық - қаражат тарту және несие капиталын орналастыру бойынша жүргізілген жұмыстары үшін банкке сыйақы төлеу. Банктің «алтын» ережесінде банктің қаржылық талаптарының мөлшері мен шарттары оның міндеттемелерінің мөлшері мен шарттарына сәйкес келуі керек делінген. Осы ережеге сәйкес банктер ағымдағы шоттағы қалдықтарды несие көзі ретінде пайдалана алмады, өйткені олар кез-келген уақытта талап етілуі мүмкін. Алайда, әдетте, клиенттер барлық қаражаттарын бір уақытта алмайды, сондықтан банктің ақша резервтері салыстырмалы түрде аз болуы мүмкін. Сонымен қатар, банк операцияларының көпшілігі қолма-қол ақшасыз нысанда жүзеге асырылады. Ақша резерві ретінде пайдаланылмайтын қолма-қол ақшаның мөлшері банктің өтімділігін арттырады және оны басқа клиенттерге немесе басқа банктерге несие беру үшін пайдалануға болады. Ақша резервтерінен басқа, коммерциялық банктердің депозиттерді несиелік ресурстар ретінде пайдаланудың тағы бір шегі - бұл Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілеген міндетті резервтер. Банктің депозиттік операцияларының мақсаты банктің коммерциялық мүдделерін сақтау және банктің балансының өтімділігін арттыру болып табылады. Осыған байланысты депозиттік операцияларды жүргізудің негізгі ережелері: депозиттік операциялар банк пайдасын алуға немесе болашақ пайда алу үшін жағдай жасауға көмектесетін етіп ұйымдастырылған; ұйымдастыру процесінде депозиттік операциялардың әр түрлі субъектілерін қамтамасыз етуі керек; банктік операцияларды жүргізу кезінде депозиттік операциялар мен депозиттер мен несиелік инвестициялардың шарттары мен сомалары бойынша несие беру жөніндегі операциялардың өзара байланысын және өзара үйлесімділігін қамтамасыз ету қажет; депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде банктің балансының өтімділігінің барынша жоғары деңгейін қамтамасыз ететін мерзімді депозиттерге ерекше көңіл бөлінеді; депозиттік операцияларды ұйымдастырған кезде банк депозиттік шоттардағы бос (белсенді операцияларға қатыспайтын) қаражаттың ең аз мөлшерін қамтамасыз етуге тырысуы керек; -банктік қызметтерді дамыту және клиенттерге қызмет көрсету сапасы мен мәдениетін жақсарту бойынша шаралар қабылдау қажет, бұл депозиттерді тартуға мүмкіндік береді. Депозиттік операциялар - бұл банктердің заңды және жеке тұлғалардың белгілі бір мерзімге немесе талап ету бойынша салымдарға қаражат тарту жөніндегі операциялары. Депозиттер - бұл депозиттік операциялардың объектілері. Олар депозиттік ұйымдардың банкке салатын немесе банктік және қаржылық операциялардың қазіргі тәртібіне сәйкес белгілі бір уақытқа банктік есепшоттарға салынатын ақшаның белгілі бір мөлшерін білдіреді. Депозиттік шоттар әр түрлі болуы мүмкін, және олардың жіктелуі критерийлерге негізделеді, мысалы, салымдар көздері, олардың мақсаты, кірістілігі және т.б. Алайда, ең көп таралған критерийлер салымшының категориясы және салымды алу нысаны болып табылады. Салымшылар санатына қарай депозиттер бөлінеді: - заңды тұлғалар (кәсіпорындар, ұйымдар, басқа банктер) - жеке тұлғалар. Ақшаны алу формасына сәйкес салымдар бөлінеді: талап етілгенге дейінгі салымдар (нақты мерзімі жоқ міндеттемелер) жедел (белгіленген мерзімі бар міндеттемелер) шартты (алдын-ала келісілген жағдайлар туындаған кезде алынатын қаражат) Талап етілгенге дейінгі салымдар - бұл кез-келген уақытта клиенттен банкке алдын-ала ескертусіз талап етілуі мүмкін қаражат. Оларға ағымдағы, есеп айырысу, бюджеттік және есеп айырысуға немесе қаражатты мақсатты пайдалануға байланысты басқа шоттардағы қаражат кіреді. Талап етілгенге дейінгі салымдар ағымдағы есеп айырысуларға арналған. Мұндай шот ашу бастамасы клиенттердің өздерінен төлемдер жасау, төлемдер жүргізу және банктердің делдалдығы арқылы олардың иелігінде болатын ақшаны алу қажеттілігімен байланысты. Осы шоттардағы қаражаттың қозғалысы (қабылдау және есептен шығару) қолма-қол ақшамен, чек, аударым және басқа есеп айырысу құжаттарымен жүзеге асырылуы мүмкін. Банк өтімділігін басқару тұрғысынан ағымдағы және бюджеттік шоттар, капиталды инвестициялау шоттары және арнайы мақсаттағы шоттар банк үшін тиімдірек, өйткені олардағы қаражаттың қозғалу сипаты (төлемдер немесе аударымдардың мерзімділігі, мөлшері, мерзімі) алдын-ала болуы мүмкін. банкке белгілі. Сонымен қатар, ағымдағы және бюджеттік шоттардың иелері өз мәртебелеріне байланысты (заңды тұлғаның құқықтарының жоқтығы) несие алуға жүгінбейді, бұл банктерге үй қаражаттарын несиелеу үшін осы қаражаттарды белсенді пайдалануға мүмкіндік береді. Талап етілгенге салымдар деп аталатын келісім-шарт шоты енеді. Клиентпен жүргізілген барлық банктік операциялар жазылған корреспонденттік шот. Мердігер бір жағынан банктік қарыздар мен клиенттің атынан шоттан түскен барлық төлемдерді, екінші жағынан аударымдар, депозиттер, несие бойынша төлемдер және т.б. түрінде шотқа түскен қаражаттарды көрсетеді. Осылайша, бұл есеп айырысу және несие шоттарының жиынтығы болып табылатын белсенді - пассивті шот. Несиелік баланс дегеніміз - клиенттің өз қаражаты бар, ал дебет қарыз қаражаты айналымға тартылғанын және шот иесі несие бойынша банктің дебиторы екенін білдіреді. Банк клиенттің пайдасына несие қалдығы бойынша пайыздарды есептейді, дебеттік қалдық бойынша - берілген заем үшін оның пайдасына пайыздарды жинайды. Сонымен қатар, банктің пайдасына пайыздар клиенттің пайдасына қарағанда жоғары ставка бойынша алынады. Шартты шоттар сенімді клиенттерге, бірінші дәрежелі қарыз алушыларға арнайы сенім белгісі ретінде ашылады. Шығындар қаражаттың түсуінен асып кеткен жағдайда, шот иесінің арнайы тіркеусіз әрбір жеке жағдайда банкпен шартта көрсетілген мөлшерде несие алуға мүмкіндігі бар. Овердрафттары бар ағымдағы шот келісім-шарт шотына белгілі бір ұқсастыққа ие. Бұл шот, оған сәйкес клиент пен банктің келісімі негізінде белгілі бір сомаға шоттағы ақша сомасынан асып кетуге рұқсат етіледі, яғни несие алу керек. Овердрафт жағдайында мұндай қарыздар келісім-шарт шотынан өзгеше болады. Тиісінше, несие қалдығы осы шотқа көбірек тән. Овердрафтпен ағымдағы шоттың болуы белгілі бір операцияларды жүргізу үшін клиенттің қосымша депозиттік және несиелік шоттарын ашуға кедергі жасамайды, ал банктің клиентке қатысты барлық операциялары мердігерге шоғырланған. Сонымен қатар, заңды тұлғалардың шаруашылық жүргізуші субъектілері үшін келісімшарттық шоттар ашылады, ал заңды тұлғаларға да, жеке тұлғаларға да қаражаттың түсуі мен жұмсалуындағы уақытша олқылықтарды жабу үшін овердрафт шотын ашуға болады. Талап етілетін депозиттерге бірыңғай тәртіпте немесе бір-бірінің атынан есеп айырысулар мен төлемдер жүргізу мақсатында АБД немесе корреспондент-банктерде ашылған банктік корреспонденттік шоттар жатады. Көптеген коммерциялық банктердің тартылған ресурстар құрылымында ең көп үлесі бар талап етілгенге дейінгі салымдары бар. Әдетте, бұл банк ресурстарының ең арзан көзі. Қаражаттың жоғары ұтқырлығына байланысты талап ету шоттарындағы қалдық тұрақты емес. Шотты ұстаушының кез-келген уақытта қаражатты алу мүмкіндігі банктің айналымында өтімділігі жоғары активтердің (кассадағы қолма-қол ақшаның қалдығы, корреспонденттік шот және т.б.) аз өтімді, бірақ кірісі жоғары активтердің өсуіне байланысты өскен үлесінің болуын талап етеді. Осыған байланысты банктер талап етілетін шоттардағы қалдықтар үшін иелеріне өте төмен пайыз төлейді немесе олардан мүлдем төлемейді. Талап шоттарындағы қаражаттың жоғары қозғалғыштығына қарамастан, олардың ең аз, төмендемейтін қалдығын анықтауға және оны тұрақты несиелік ресурс ретінде пайдалануға болады. Мерзімді депозиттік шоттарға аударуға болатын талап етілетін шоттардағы қаражат үлесінің есебі (клиенттердің банктегі депозиттерден түскен кірістерін арттыру және банктер үшін тұрақты несиелік ресурстар құру үшін) мына формула бойынша жасалады: А = OСР / OКР * 100% , мұндағы А - депозиттік шоттарға аударуға болатын есеп айырысу және ағымдағы шоттардағы жыл ішінде сақталған қаражат үлесі; OСР - ағымдағы немесе ағымдағы шоттағы орташа сальдо; OКР - ағымдағы немесе ағымдағы шоттағы несие айналымы. Мерзімді салымдар - белгілі бір мерзімге банктер тартатын салымдар. Мерзімді салымдар мен мерзімді салымдарды алдын ала ескерту арқылы ажыратыңыз. Мерзімді салымдар - бұл шарттың мерзімі мен мерзіміне банктің толық иелігінде ақша аударымын білдіреді, және осы мерзімнен кейін мерзімді салымды оның иесі кез келген уақытта ала алады. Клиентке төленген сыйақы мөлшері мерзімге, салым сомасына және салымшының шарт талаптарын орындауына байланысты болады. Мерзім неғұрлым ұзақ болса, салым мөлшері неғұрлым үлкен болса, сыйақы мөлшері де соғұрлым жоғары болады. Қазақстандағы банктердің қолданыстағы тәжірибесі 1,3,6,9,12 айға немесе одан да ұзақ мерзімге мерзімді депозиттер беруді қарастырады. Бұл салымшыларды өз қаражаттарын ұтымды ұйымдастыруға және оларды депозиттерге орналастыруға итермелейді, сонымен қатар банктерге өтімділікті басқаруға жағдай жасайды. Салым мөлшері дөңгелек мөлшерде белгіленеді және келісімшарттың бүкіл мерзімі ішінде өзгермеуі керек. Мерзімді салымдар ағымдағы төлемдер үшін пайдаланылмайды. Егер салымшы салым сомасын көбейту немесе азайту үшін өзгерткісі келсе, онда ол келісімшартты бұзып, салымды жаңа шарттармен қайта рәсімдей алады. Салымға ақша қаражатын мерзімінен бұрын алған жағдайда салымшы шартта қарастырылған пайыздарды ішінара немесе толықтай жоғалтуы мүмкін. Әдетте, мұндай жағдайларда пайыздар талап етілгенге дейінгі салымдар бойынша төленген пайыздар деңгейіне дейін азаяды. Мерзімді салымдар клиент пен банктің басшысындағы келісім бойынша ресімделеді. Банктер салымның белгілі бір түріне тән депозиттік шарттың нысанын дербес әзірлейді. Келісімшарт екі данада жасалады: бірін салымшы, екіншісін банкте несие немесе депозит бөлімінде сақтайды (банктегі жұмыс кімге сеніп тапсырылғанына байланысты). Келісімде салым сомасы, мерзімі, салымшының келісімшарт мерзімі аяқталғаннан кейін алатын пайыздары, салымшының міндеттемелері мен құқықтары, банктің міндеттемелері мен құқықтары, тараптардың шарт талаптарын сақтау жауапкершілігі, дауларды шешу тәртібі қарастырылған. Көптеген банктер мерзімді банктің ең үлкен мөлшерін белгілейді, оның мәні банктің ірі, орташа немесе кіші клиентке бағытына байланысты. Өз кезегінде, банк келісімшарттың барлық талаптарын уақтылы орындауға міндеттенеді және олардың бұзылғаны үшін жауап береді, бұл салымшыларға қаражаттың уақтылы төленбеуі немесе айыппұлдар төленбегені үшін айыппұлдар немесе айыппұлдар салынуы мүмкін. Әр түрлі мерзімді депозиттер - бұл салым сертификаттары. Сертификат - бұл салымшы немесе оның құқықтық мирасқорының көрсетілген мерзімнен кейін салым сомасы мен оған сыйақы алуға құқығын растайтын ақша қаражаты туралы эмитент-банктің жазбаша куәлігі. Мерзімді салымдар мен талап етілгенге дейінгі салымдар арасындағы аралықты жинақ депозиттері алады. Дәстүрлі түрде бұл операцияларды Сбербанк жүзеге асырды, бірақ қазіргі уақытта ресурстар үшін бәсекелестік кезінде коммерциялық банктер несие капиталы нарығының осы секторын белсенді дамыта бастады. Жинақ ақша қаражаттарын жинақтау немесе сақтау мақсатында құрылған депозиттерге жатады. Бұл жағдайда төлемдерге арналған немесе бастапқы уақыттан бастап белгілі бір уақыт кезеңіне салынған салымдарға салынған ақша сомасы жинақ депозиттеріне қолданылмайды. Отандық тәжірибеде жинақ депозиттері дегеніміз - бұл ең алдымен халықпен жасалатын операциялар, ал жинақ депозиттеріне сонымен бірге халықтың мерзімді салымдары және сұраныс бойынша мемлекеттік шоттар жатады. Коммерциялық банктер Сбербанк тәжірибесін қабылдады және клиенттерге қызмет көрсету шарттарын айтарлықтай әртараптандырды. Салым салу мерзімді салымға ұқсас болуы мүмкін немесе салымның белгілі бір түрінің жағдайларына байланысты өзіндік ерекшелігі болуы мүмкін. Талап етілгенге дейінгі жинақ шоты барлық депозиттік операцияларды көрсететін жинақ кітабы арқылы шығарылуы мүмкін немесе клиент келісімге сәйкес жеке шоттан үзінді көшірмелерді үнемі ұсынады. жүктеу/скачать 0,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|