Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан
жүктеу/скачать 13,53 Mb. Pdf көрінісі
|
nesipbaev t adam zhne zhanuarlar fiziologiiasy
| Тиреотроптық гормон (ТТГ) - қалқанш а бездің қызметін жандан
дырады, фолликула ішінде жинақталған тиреоглобулиннің ыдырауын шапшандатады, қанға тироксин мен трийодтирониннің бөлінуін күшейтеді, қалқанша безде йодгың жинақталуын жақсартады. Гонадотроптық гормондар (ГТГ) - жыныс бездерінің өсіп-дамуы- на жағымды эсер етіп, олардың қызметін реттейді, жыныс гормонда- рының секрециясын күшейтеді. Гонадотроптық гормондар фолликуланы жандандырушы (ФЖГ), лютеиндеуші (ЛГ) жөне лютеотроптық (ЛТГ, пролан) болып үш топ ка бөлінеді. Бұл гормондар аналық организміңде де, аталық организмін- де де синтезделінеді, бірақ аналық организмдер лютеиндеуші гор- мондарды көбірек бөледі. Фолликуланы жандандырушы гормон (ФЖГ) аналық бездің дамуын, қызметін реттейді. Оның өсерімен фолликулалар дамып, фолликула- лы қ сұйық түзіледі, түйіршікті (гранулезді) торшалар көбейіп, олардан аналық гормондар (эстрогендер) бөлінеді. Аталық организмде ФЖГ ата- лық жыныс торшаларының көбеюін (сперматогенезді) жандандырады. Лютеиндеуші гормон (ЛГ) жетілген фолликулалардың жарылуын - овуляцияны, жыныс торшаларының аналық безден бөлінуін реттейді, овуляция жүрген фолликулада уақытша ішкі секрециялық қызмет атқаратын қүрылым - сары денешік, түзіледі. Аталық организмде ЛГ жыныс гормондарының түзілуін күшейтеді. Лютеотроптық гормон (Л Т І) сары денеден прогестерон гормоны- ның бөлінуін күшейтіп, желіндеу жөне сүттену процестерін реттейді. Пролактин (ПРЛ) - сүт безінің (желіннің) қызметін реттейді, сүт қантының (лактоза) жөне сүт белогының (казеиноген) түзілуін ж ан дандырады, ж үктілік (төл көтеру) кезінде сары дене қы зметін сүйемелдейді, денедегі су мен түздар балансын реттеуге қатысады. Бүл гормон кептерлер балапанын асырайтын кезде олардың жемсауы- нъщ қабырғасында ерекше сут бездерінің өсіп-дамуын, қүсық суттің бөлінуін ретгейді. 187 Әдеби деректерге сәйкес гипофиз қалқанш а серік бездің, ұйқы безінің қызметін реттеуге де қатысады. Гипофиздің аралық бөлігі көп қабатты эпителийден құралған жіңішке табақша іспеттес құрылым. Ол интермедии немесе мелано- форлық гормон бөледі, пигментгер алмасуын реттейді. Кейбір дерек терге сәйкес интермедии көздің фоторецепциялық торшалары - таяқша- лар мен сауытшалар, қызметін жандандырып, көздің жарық күшіне бейімделгіиггігін жақсартады. Гипофиздің артқы бөлігі, немесе нейрогипофиз, түрленген нейро глия торшаларынан - питуициттерден, құралады. Қазіргі деректер ге сөйкес нейрогипофизден бөлінетін гормондар гипоталамустың суп- раоптикалық және паравентрикулярлық ядроларында түзіледі де, липопротеидтік секрет түйіршікгері түріңде гипоталамус-гипофиз жолы арқылы гипофиздің артқы бөлігіне өтеді. Нейрогипофиз тек нейро- секреттер қоймасы ғана емес, олардың белсенді күйге айналуын қам- тамасыз ететін құрылым болып табылады. Нейрогипофизде жинал- ған нейросекреттер окситоцин жөне вазопрессин гормоңдары түрінде бөлінеді. Вазопрессин гипоталамустың супраоптикалық, ал оксито цин - паравентикулярлық ядроларында түзіледі. Вазопрессин зөрдің түзілуін азайтады - антидиурездік эсер етеді, бүйрек түтікш елерінде алғаш қы зөр қүрамындағы судың қайта сорылуын күшейтеді, калий, натрий жөне хлоридтердің кері соры- луын тежейді. Осымен байланысты оны антидиурездік гормон (АДГ) деп те атайды. Сонымен қатар, вазопрессин артериолалар мен капил- лярлар арнасын тарылтып, қан қысымын жоғарылатады. Окситоцин - холинэстеразаны бейтараптап, ацетилхолиннің белсенділігін арттырады, жатырдың бірыңғай салалы етгерінің жиы- рылуын күшейтеді. Бүл гормон желіннің альвеолалық бөлігіндегі миоэпителийдің жиырылуын күшейтіп, ию процесін, сүтгің бөлінуін қамтамасыз етеді. Аталық организмде окситоцин шөуеттік жолдың бірыңғай салалы етгерінің жиырылуын күшейтіп, эякуляцияны қам- тамасыз етеді. жүктеу/скачать 13,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|