О. М. Рой орталықтандыру дәрежесіне қарай бюджеттік жүйелердің үш түрін ажыратады
АҚШ және Қазақстанның мемлекеттік бюджет жүйелері
жүктеу/скачать 28,62 Kb.
|
| АҚШ және Қазақстанның мемлекеттік бюджет жүйелері
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесіне экономикалық қатынастар мен тиісті құқықтық нормаларға негізделген әртүрлі деңгейдегі бюджеттер кіреді. Қазақстан Республикасында республикалық бюджет пен жергілікті бюджеттер дербес жұмыс істейді, олар бірге мемлекеттік бюджетті құрайды. Бюджет жүйесінің жұмыс істеуі әртүрлі деңгейдегі бюджеттердің өзара байланысына негізделеді және оларды әзірлеу, қарау, бекіту, атқару, бақылау тәртібімен, сондай-ақ республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы туралы есеппен қамтамасыз етіледі. Қаржы жылына арналған республикалық бюджет Қазақстан Республикасының заңымен, жергілікті бюджеттер мәслихаттардың шешімдерімен бекітіледі. Барлық деңгейдегі бюджеттерді әзірлеу, бекіту және атқарылуын есепке алу ұлттық валютада жүзеге асырылады. Бюджеттік жүйенің принциптері: 1. Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі барлық бюджеттердің бірлігі, толықтығы, шынайылығы, ашықтығы және тәуелсіздігі қағидаттарына негізделеді. 2. Бюджеттердiң бiрлiгi бiрыңғай құқықтық базамен, бюджеттiк жоспарлау жөнiндегi уәкiлеттi орган бекiткен бiрыңғай бюджеттiк сыныптаманы пайдаланумен, бюджеттiң бiр деңгейден екiншiсiне ауыстырылатын мемлекеттiк қаржы статистикасы нысанының бiрлiгiмен, бюджеттік процедураның принциптері, ақша жүйесінің бірлігі. Ол кірістерді қайта бөлу арқылы бюджеттердің өзара әрекеттесуіне негізделген. 3. Бюджеттердің толықтығы мемлекеттік акциялар пакеті бар акционерлік қоғамдардан және республикалық мемлекеттік кәсіпорындардан түсетін түсімдердің толық тізбесін қоса алғанда, барлық түсімдердің бюджеттерде міндетті және толық көрсетілуімен қамтамасыз етіледі. Қазақстан Республикасының салық және бюджет заңнамасы. 4. Бюджеттердің шынайылығына оларды Қазақстан Республикасын әлеуметтік-экономикалық дамытудың индикативті жоспарының, аумақтарды дамытудың экономикалық және әлеуметтік бағдарламаларының параметрлеріне, Қазақстан Республикасы Президентінің жыл сайынғы Жолдауын ескере отырып, сәйкес келтіру арқылы қол жеткізіледі. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық қорын тұрақтандыру функциясын жүзеге асыру арқылы. 5. Бюджеттердің жариялылығы бекітілген бюджеттерді және олардың атқарылуы туралы есептерді жариялау арқылы қамтамасыз етіледі. 6. Бюджеттердің дербестігі әртүрлі деңгейдегі бюджеттер арасында кірістерді бөлудің тұрақты нормативтерін белгілеумен және бюджет қаражатын жұмсау бағыттарын айқындау құқығымен қамтамасыз етіледі. Бюджеттік жоспарлаудың бірлігі мыналарға негізделеді: 1) республикалық және жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын бюджеттік бағдарламалардың тізбесін қалыптастыру; 1-1) осы Заңда және өзге де заңнамалық актiлерде республикалық және жергiлiктi бюджеттер арасында кiрiстердi бөлу нормативтерiн, облыстық өкiлдi органдардың шешiмдерiмен - облыстық бюджет пен аудандар (қалалар) бюджеттерi арасындағы кiрiстердi бөлудiң тұрақты нормативтерiн белгiлеу; 2) Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiмен республикалық бюджеттен облыстық бюджеттерге берiлетiн субвенциялардың ұзақ мерзiмдi көлемдерiн және облыстық бюджеттерден, Астана және Алматы қалаларының бюджеттерiнен республикалық бюджетке бюджеттiк алып қоюларды, облыстық өкілді органдар – облыстық бюджеттен аудандар (қалалар) бюджеттеріне аударылатын субвенциялардың және аудандардың (қалалардың) бюджеттерінен облыстық бюджетке алынатын бюджеттік қаражаттардың ұзақ мерзімді сомалары; 3) бюджеттiк жоспарлау жөнiндегi уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша облыстардың және Астана және Алматы қалаларының бюджеттерiне түсетiн түсiмдердiң көлемдерiн айқындау; 6) Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайтын тәртiппен жергiлiктi атқарушы органдар тартатын кредиттер бойынша сыйақының (мүдденің) шектi мөлшерiн белгiлеу. Бюджет құрылымы мыналардан тұрады: 1) түбіртектерді: табыс алынған ресми трансферттер несиелерді өтеу; 2) шығыстар: шығындар несиелер; 3) бюджет тапшылығы (профициті); 4) бюджет тапшылығын (профицитін пайдалана отырып) қаржыландыру. Бірыңғай бюджеттік сыныптама – функционалдық, ведомстволық және экономикалық белгілері бойынша бюджет кірістері мен бюджеттен түсетін шығыстарды топтастыруды белгілейтін нормативтік құқықтық акт. Бірыңғай бюджеттік сыныптама мыналардан тұрады: табыстардың жіктелуі; шығындардың функционалдық классификациясы; шығындардың экономикалық классификациясы. 1. Бюджеттік бағдарламалар бөлінеді: 1) ағымдағы бюджеттік бағдарламалар; 2) бюджеттік даму бағдарламалары. 2. Ағымдағы бюджеттік бағдарламалар заңнамалық актілерге сәйкес мемлекеттік басқару функцияларын жүзеге асыруға бағытталған, тұрақты сипатқа ие немесе біржолғы іс-шараларды көздейтін бюджеттік бағдарламалар болып табылады. Бюджеттік даму бағдарламалары – Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық және институционалдық дамуына, оның ішінде кадрлық әлеуетті дамытуға бағытталған бюджеттік бағдарламалар. Сонымен, Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі дербес бөліктерден тұрады: Қазақстан Республикасының республикалық бюджеті және халық депутаттары Кеңестерінің жергілікті бюджеттері. Жергілікті бюджеттерге: облыстық, қалалық, аудандық, қалалардағы аудандық, кенттік, ауылдық және ауылдық бюджеттер жатады. Бюджеттердiң дербестiгiнiң негiзi олардың жеке кiрiс көздерiмен қамтамасыз етiледi және заңмен бюджет жүйесiнiң барлық бөлiктерi үшiн белгiленген және бюджет қаражатын Халық депутаттары Кеңесiнiң ұйғарымымен белгiлеген өкiлеттiктерi шегiнде пайдалану құқығы болып табылады. Республикалық және жергілікті бюджеттердің теңгерімі заң шығарушы және атқарушы билік органдарының бюджеттік және қаржылық саясатының негізгі мақсаты болып табылады. Бюджет тапшылығын ақша эмиссиясы арқылы жабуға жол берілмейді. Бюджет тапшылығын жабудың негізгі нысандары – нысаны мен көлемі бюджет бекітілген кезде айқындалатын мемлекеттік қарызды қалыптастыру және бюджет шығыстарын қысқарту. Әрбiр халық депутаттары Кеңесi өз бюджетiнiң теңгерiмдi жасалуы үшiн жауап бередi және түсетiн кiрiстер шегiнде шығыстарды жүзеге асырады. жүктеу/скачать 28,62 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|