Образование: исследование устойчивое развитие

763

ТРЕНЕРДІҢ ӨЗ ТӘЖІРИБЕСІНДЕ ФОРМАТИВТІ БАҒАЛАУДЫ 

ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ

Токтасынова А. Т.

«Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ 

Педагогикалық өлшеулер орталығы 

КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

Түйінді  сөздер:  пікір,  ұсыныс,  бақылау,  интерпретация,  қорытынды,  «қара  жәшік», 

оқытуды жақсарту, кәсіби әңгіме, сэндвич.

Ключевые  слова:  отзыв,  рекомендация,  наблюдение,  интерпретация,  заключение, 

«черный ящик», совершенствование обучения, профессиональная беседа, сэндвич.

Keywords: recommendation, observation, interpretation, judgement, «black box», improving 

training, professional talk, sandwich.

Аңдатпа

Бұл  мақалада  деңгейлік  курс  тренерлерінің  өз  тәжірибесінде  формативті  бағалауды 

тиімді пайдалану жолдары жайлы айтылған. Формативті бағалау оқу мен оқытуда қолданылып 

жатқан әдіс тәсілдердің қаншалықты тиімді екендігін анықтау үшін маңызы зор. 

Аннотация

В данной статье говорится об эффективном использовании формативного оценивания в 

личной практике тренеров уровневых курсов. Формативное оценивание имеет важную роль в 

определении эффективности используемых методов в преподавании и обучении. 

Abstract

This article refers to the effective use of formative assessment in own practice of level course 

trainers. Formative assessment has an important role in determining the effectiveness of the methods 

used in teaching and learning.

Бағалау  не  үшін  қажет?  Оның  нәтижелерін  кім  пайдаланады?  Әрине,  бағалау 

үйренушілердің білімі мен қабілетін, кәсіби деңгейін білуді мақсат тұтады. Сондай-ақ,  бағалау 

оқу мен оқытуда қолданылып жатқан әдістемелік ұстанымдардың тиімділігін білу үшін қажет. 

Не  үшін  бағалаймыз?  Үйренушінің  білімін  қалайша  дамытуға  болатындығын  білу  үшін, 

белгілі бір уақыт аралығында үйренушінің өсу және даму қарқынын анықтау, алдағы білім 

игеру әрекеттерінде жетістіктерге жету үшін бағалаймыз.

Эксперттік  тәжірибемде  формативті  бағалау    үйренушілердің  жетістіктерін    бақылау 

үрдісі  арқылы олардың  үйренуге деген мотивациясын арттыру мен  өз бетімен білім алуға, 

жеке мүмкіндіктерін ашуға және де  оқытуды жетілдірудің   тиімді тәсілі екендігіне көзім жетті.

Сыныптағы  бағалау  тек  қана  техникалық  тәсіл  емес.  Мұғалімдер  жазбаша  немесе 

ауызша түрде баға қою жолымен бағалайды. Олар қолданатын кез келген нысанның артында 

объективті немесе жеткілікті дәрежеде объективті емес нормалар мен стандарттар ғана емес, 

сондай-ақ баланың дамуы, оқуы және ынтасы туралы түсінік, сонымен қатар өзін-өзі бағалау, 

қабілеттілік  және  күш-жігер  сияқты  ұғымдарға  қатысты  құндылықтар  жатады  (Александер, 

2001). 

Бағалау – одан арғы оқу туралы шешімді қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін 

жүйелі түрде жиынтықтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин.

«Бағалау»  термині  «жақын  отыру»  дегенді  білдіретін  (аssessment)

 

латын  сөзінен 

764

5

шыққандығы  кездейсоқ  емес,  себебі  бағалаудың  негізгі  сипаты  бір  адам  басқа  адамның  не 

айтып,  не  істегенін  немесе  өзін-өзі  бақылау  жағдайында  өзінің  дербес  ойлауын,  түсінігін 

немесе тәртібін мұқият бақылауы болып табылады [1, 57-б.].

Бағалаудың барлық түрлері төмендегілерді қамтиды: 

бақылау; 2) алынған мәліметтердің интерпретациясы; 3) бұдан арғы іс-әрекетті анықтау 

үшін қолданылуы мүмкін шешімдерді қорытындылау. [1, 57-б.].

Бағалау мақсаты

Түсініктемесі

1. Оқытудың 

қиындықтарын анықтау

Орта мектептерде мысалы, сауаттылық және математика саласындағы 

проблемаларды анықтау үшін тестілер өткізілуі мүмкін; одан кейін өзіндік 

түзету және тестілеу жұмыстарын қайталап өткізуге болады

2. Жетістікке жеткендігін 

көрсететін кері байланыс 

Мұндай кері байланыс «әсердің» бейресми бағалануынан бастап ресми 

жазбаша тестілерге дейін түрленуі мүмкін, бірақ негізгі мақсат оқушылар мен 

мұғалімдерге жетістіктер мен даму, мысалы, білім, түсіну және дағды туралы 

хабарлама беру болып табылады. 

3. Уәж (ішкі және 

сыртқы)

Кері байланыс көбінесе уәж болып табылады. Ынталандыру ретінде тестінің 

немесе емтиханның өткізілуі әдетте кейбір оқушылар мен мұғалімдердің 

ойларын жинақтап, әрекет етуге итермелейді. 

4. Болжау және сұрыптау

Оқушының білімі және дағдыларын бағалау арқылы мұғалімдер олардың 

болашақтағы мінез-құлқы мен дамуын болжайды. Мемлекеттік емтихандық 

жүйенің нәтижелері, көбінесе сұрыптау мақсатында, атап айтқанда бұдан арғы 

(жоғары) оқыту немесе жұмысқа орналасуға мүмкіндік үшін қолданылады

5. Стандарттарды 

бақылау және орындау

Бағалау нәтижесінде біліктілік дәрежесін, ал мемлекеттік емтихан нәтижелері 

бойынша – жоғары білім алу мүмкін болады, мысалы, «біліктілігі» бар 

тұлғаларда олардың тиісті стандарттарға сәйкес екендігіне негізделген 

кепілдіктер болуы қажет (PISA немесе ұлттық және жергілікті тестілер)

6. Оқыту мазмұнын және 

оқыту стилін бақылау

Техникалық тәсілдер мен бағалау және емтиханның жиілігі білім беру 

бағдарламасының мазмұны мен оның қалай оқытылатындығына едәуір ықпал 

ететіні еш күмән туғызбайды

  ОүБ  кезінде  бақылау,  интерпретация  және  өлшемдер  оқытуды  бағалау  кезінде 

қолданылатын өлшемдерге ұқсас болуы мүмкін, бірақ олардан туатын қорытынды және шешім 

басқа сипатта болады.  Негізінен, ОүБ балалар оқыту үдерісінің қандай кезеңінде екенін, әсіресе 

олардың мықты және әлсіз жақтарының сипаты мен себептері қандай екендігі туралы алынған 

мәліметтерге басты назар аудартады. Осылайша, ОүБ қорытындысы ары қарай дамыту үшін 

олардың не істеуі мүмкін екендігіне негізделген [1, 58-б.]. 

(Талдау құрылымы: алынған нәтиже (жетістік / кемшілік) → себеп (мақсат / жағдай / 

құрал) → шешім (жою / алдын алу))

Алынған нәтиже

Себебін талдау

Жасалған шешім

Формативті бағалау ерекшеліктері:

Бағалау Реформасының Тобы оқыту үшін бағалауға мынадай анықтама береді: Оқыту 

үшін бағалау – бұл білім алушылар өздерінің оқудың қандай сатысында тұрғанын, қандай 

бағытта даму керек және қажетті деңгейге қалай жету керек екендігін анықтау үшін оқушылар 

және олардың мұғалімдері қолданатын мәліметтерді іздеу және түсіндіру үдерісі. 

Берілген  анықтаманың  маңызды  элементтерінің  бірі  оқушылардың  деректерді 

765

қолдануына  баса  назар  аударту  болып  табылады. Бұл  ретте,  мұғалімдер  жалғыз  бағалаушы 

тұлға болмайтындығына назар аударылады [1, 58-б.].

(ОүБ мәні: Қазір қайдамын? → Қай жаққа қарай барамын? → Оған қалай жетемін?)

Қазір қай жерде тұрмын?

Қалай қарай барамын?

Оған қалай жете аламын?

Формативті бағалау талаптары:

Оқушылар  өздерінің  сыныптастарын  және  өздерін  бағалауға  тартуы  мүмкін  және 

мұғалімдер  бағалауды  белсенді  жүргізген  кезде,  оқушылар  белсенді  қатысуы  керек. 

Талпынғандар ғана білім ала алады. 

Білім алушылар өз білімін арттыру үшін бағалауды үйренуі қажет, сондықтан оқушыларға 

өзінің  оқуын  жақсарту  үшін  кері  байланыс  арқылы  алынған  ақпаратқа  сәйкес  жұмыс  істеу 

қажет. Бұл олардан түсінушілікті, қызығушылықты және ықыласпен әрекет етуді талап етеді 

[1, 59-б.]. 

Формативті бағалау сипаттамасы:

Түпнұсқалық  зерттеуде  сыныптың  «қара  жәшік»  сияқты  техникалық  метафорасы 

қолданылған және сол арқылы оқыту үшін бағалауды қолдану «қара жәшік» ішіндегі жұмыс 

ретінде белгілі болды.

1.  Сұрақтың дұрыс қойылуы. 

2.  Сыныптасын және өзін-өзі бағалау.

3.  Кері байланысты қамтамасыз ету. 

4.  Оқушымен бірге критерийлерді талдау [1, 60-б.].

Бағалау арқылы оқытуды жақсарту факторлары:

Бағалау арқылы оқытуды жақсарту бір қарағанда қарапайым болып көрінетін бес басты 

фактордан тұрады: 

1.  Оқушылармен тиімді кері байланысты қамтамасыз ету. 

2.  Оқушылардың өзіндік оқуға белсенді қатысуы. 

3.  Бағалау нәтижелерін ескере отырып, оқытуды өзгерту. 

4.  Бағалаудың  оқушылардың  өзін-өзі  бағалауы  мен  қызығушылығына  едәуір  ықпал 

ететіндігін мойындау, бұл өз кезегінде білім алуға түбегейлі түрде ықпал етеді. (1, 

60-б.).

5.  Оқушылардың өздерін-өздері бағалай алуы және өздерінің оқуын қалай жақсартуға 

болатындығын түсінудің қажеттілігі.

Бақылау

Бағалауды  өткізу  үшін  оқушылардың  нені  білетіндігін  және  не  істей  алатындығын, 

сонымен  қатар  олар  қандай  қиындықтармен  кездесуі  мүмкін  екендігін  анықтау  қажет. 

Сыныптағы әдеттегі іс-әрекетті, яғни, балалардың өзара әңгімесін тыңдап, тапсырманы орындап 

отырған  оқушыларды  бақылау  немесе  олардың  орындаған  сынып  және  үй  жұмыстарын 

тексеру  бірталай  ақпарат  беруі  мүмкін,  бірақ  кей  жағдайларда  қажетті  ақпаратты  алудың 

ерекше  ойластырылған  тәсілін  қолдану  керек  болуы  мүмкін  [1,  57-б.].  Жазбаша  тапсырма 

немесе тест жоғарыда айтылған мақсаттарды іске асыра алады, бірақ кей жағдайларда дұрыс 

таңдалған ауызша сұрақтың өзі де тиімді болып шығуы мүмкін. Оқушының сұрақтарға берген 

жауаптары бақылануы керек. Басқа сөзбен айтқанда, бағалайтын тұлға алынған мәліметтердің 

мәнін анықтауы қажет. 

Интерпретация

Интерпретация қызығушылық тудыратын, яғни, ерекше дағдылар, көзқарастар немесе 

оқыту  түрлеріне  қатысты  жүргізіледі.  Мұндай  параметрлерді  көбінесе  өлшем  деп  атайды 

және оларды оқытудың мақсаттарына немесе міндеттеріне жатқызады. Әдетте, бағалау бөлігі 

766

5

ретіндегі бақылау алдын - ала қалыптастырылған өлшемдер бойынша жүргізіледі, бірақ кейде 

мұғалімдер  жоспарланбаған  өзара  әрекеттесушілікті  немесе  нәтижелерді  бақылайды  және 

өткенді шолу өлшемдерін қолданады. Интерпретацияның көмегімен мінез-құлықты сипаттауға 

немесе түсіндіруге талпынуға  болады немесе интерпретацияны  логикалық тұрғыдан мінез-

құлықтан шығаруға болады, мысалы, бала айтқан нәрсе оның санамен ойлауының нәтижесі 

болып табылады. Осыған байланысты интерпретацияны кейде логикалық қорытынды деп 

атайды. 

Қорытынды

Мәліметтерді интерпретациялау негізінде бағалауды қамтитын қорытынды жасалады. 

Бұл кезеңде бағалау үдерісі ол қызмет ететін түрлі мақсаттарға және ақпарат қолданылатын 

тағайындауларға сәйкес түрліше ұсынылған [1, 58-б.].

Мұндай  қысқа,  кейде  түсініксіз  түрде  ұсынылатын  ұғым  ата-аналар,  кей  жағдайда 

мұғалімді ауыстыруға келген жаңа мұғалім, жергілікті және ұлттық деңгейде мектептің білім 

беру  қызметін  бақылауға  қызығушылық  танытқан  басшылар  сияқты  адамдарға  есеп  беруге 

қолайлы болады. Осылайша, есеп беру, іріктеу және мониторинг жүргізу ақпаратты бағалаудың 

негізгі сипаты болып табылады [1, 59-б.].

 Бағалау сипатын өзгерту арқылы оқуды бағалау оқыту үшін бағалауға ауыстырылуы 

мүмкін. Бірақ бұл тікелей оқытуға үлес қосатын мәліметтерді алу үшін жоспарланбағандықтан, 

ол оқыту үшін бағалауды ескере отырып жоспарланған бағалаумен салыстырғанда, бұл мақсат 

үшін онша сәйкес келмеуі мүмкін. Мұғалім жүргізетін жиынтық бағалауға қарағанда сыртқы 

тестілер анағұрлым проблемалы болып табылады, себебі мұғалімдерде балдар мен деңгейлерге 

негіз  болған  мәліметтерді  алуға  үнемі  мүмкіндік  бола  бермейді,  оның  үстіне  мұғалім  жиі 

кездесетін қателер талдауын қолдана алады [1, 59-б.].

Әдебиеттер тізімі

1.  Мұғалімге арналған нұсқаулық, үшінші базалық деңгей. ДББҰ «Назарбаев зияткерлік 

мектебі», 2012.

2.  ҚР жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру курстарының 

бағдарламасы. ДББҰ «Назарбаев зияткерлік мектебі», 2012.

ҮШТІЛДІЛІК САЯСАТЫ АЯСЫНДА ХИМИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ 

ҚАЖЕТТІЛІГІ МЕН ҚИЫНДЫҚТАРЫ

Толтебаева Ф. С., Бактыбаева Н. Б.

Шымкент қаласы химия-биология бағытындағы 

Назарбаев Зияткерлік мектебі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

Түйінді сөздер: көптілділік, опыт преподавания, қиындықтар, шешімдер.

Ключевые слова: полиязычие, оқыту тәжірибесі, проблемы, решения.

Keywords: Multilinguism, learning experiences, problems, solutions.

Аңдатпа

Мақалада  Назарбаев  Зияткерлік  мектептерінде  үштілділік  саясатының  аясында 

химия  пәнін  оқыту  тәжірибесі  баяндалады.  Оқушылар  мен  педагогтардың  тілді  меңгеру 

және  пән  арқылы  тілді  меңгеру  үдерістерінде  орын  алған  қиындықтар  мен  шешімдер, 

жетістіктер баяндалады. Қазіргі таңдағы Қазақстандық білім кеңістігіндегі қажеттіліктердің 

767

нағыз  тәжірибелік  бейнесі  анық  көрсетіледі.  Химия  пәні  арқылы  тілді  меңгерту  кезіндегі 

мұғалімдердің дайындығы және оқушылардың қабылдау кезінде пайда болатын сұрақтардың 

бірқатары  көрсетілген.  Мұғалімдердің  тәжірибесінде  орын  алған  өзгерістер,  өзгерістердің 

туындау  себептері  және  оларды  жоюдың  алгоритмдері  айтылады.  Мақала  бірнеше  химия 

пәнінің мұғалімдердің екі жылдық тәжірибесіне негізделген.

Аннотация

В  этой  статье  описывается  опыт  внедрения  политику  полиязычия  на  уроках  химии 

учителей  химии  Назарбаев  Интеллектуальной  школы.  Также  описываются  проблемы,  пути 

решения и достижения учеников и учителей  при освоении английского языка через предмет. 

Дается точная практическая картина необходимости  внедрения полиязычия в данное время 

в сферу Казахстанского образования. Обсуждаются некоторые вопросы подготовки учителей 

к этой системе и восприятие учениками систему полиязычия через предметные структуры. 

Говорится об изменениях и о причинах изменений практики учителей, как учителя справляются 

с  возникшими  трудностями.  Статья  основана  на  двухгодичный  опыт  нескольких  учителей 

химиков.

Abstract

This article describes the experience of implementing the policy of trilingualism in chemistry 

lessons conducted by chemistry teachers in Nazarbayev Intellectual Schools. It also describes the 

problems, solutions and achievements of pupils and teachers in the development of English language 

whilst  teaching  the  subject.  It  gives  an  honest  overview  for  the  need  to  implement  the  trilingual 

policy in Kazakh schools and colleges. The training of the teachers and the way in which students 

perceive the trilingual policy are also discussed. The different strategies that teachers have adopted to 

overcome any problems which they have encountered is also addressed.  

Қазақстанның білім беру концепциясының білім мазмұнын жаңарту, білімнің сапасын  

ұлттық бағалау жүйесін қалыптастыру, әлемдік білім кеңістігіне орай интеграциялау секілді 

бағыттары Назарбаев Зияткерлік мектептерінде кеңінен қолдау тауып, тәжірибеде қолданылып 

келеді [1, 3-б.]. Әлемдік білім кеңістігіне сай болу үшін негізгі мектеп және жоғары мектептің 

химия пәні бойынша бағдарламалар және оның мазмұны ағылшын тілін білуді талап етеді. 

Қазақстандық  педагогтар  химия  пәні  бойынша  қолданбалы  әдебиеттер  ретінде    орыс  тілді 

деректерді қолданғандықтан, көптеген ағылшын тіліндегі ресурстар мен жаңашыл идеялардан 

бейхабар  болуына  алып  келді.  Назарбаев  Зияткерлік  мектептерінің  негізгі  мақсатына  орай 

ағылшын  тіліндегі  мәліметтермен  және  тапсырмалармен  жұмыс  жасау  тенденциясы  артып 

келеді. 

Білім мазмұны Кіріктірілген оқу бағдарламасына сай жаңа болуына байланысты оқыту 

барысында  қолданылатын  мәліметтер  түгелдей  халықаралық  талаптарға  сай  келетін  білім 

платформалары  қолданыла  бастады.  Оқыту  үдерісі  барысында  мазмұны  ағылшын  тіліндегі 

тапсырмалар мен ақпараттық парақшалардың үлесі артып отыр. Тапсырмалардың мазмұнымен 

қатар  форматы,  бағалану  стилі  түбегейлі  өзгеріске  ұшырады  [2,5-б].    Жоғарғы  сыныптарда 

оқытылатын  көптеген  тақырыптар  бұрыннан  белгілі  болғанымен,  тіпті  мұғалімдердің  өзіне 

жаңа қырынан қарастыру қызықты. Осынау оқыту жүйесі ендірілген мектептің мұғаліміне де 

саналы түрде тұлғалық-педагогикалық өзгерістерді жүзеге асыруына тура келді:

•  Бағдарламаның талаптарына сай кәсіби біліктілігін жаңартып отыру;

•  Оқыту мақсаттарына сай жұмыс жасау;

•  Ағылшын тілі деңгейін көтеру;

768

5

•  Қоғамдасып жұмыс жасау.

Бұл өзгерістердің әрқайсысы мұғалім үшін маңызды болып саналады. Белгілі жайттар 

болып  көрінгенімен,  халықаралық  стандарттарға  сай  жұмыс  жасаудың  алғышарттары  осы 

өзгерістердің арқасында орындалады [3, 2-б.].  2013-2014 және 2014-2015 оқу жылдарының 

химия пәнін осы бағдарлама бойынша оқытатын мұғалімдер тәжірибесіне сүйенсек, алғашында 

мұғалімдер  межеден  тыс  көп  ақпаратты  беруге  тырысады,  сонымен  қатар,  тапсырманың 

мазмұны сол ақпаратты дәлме-дәл сұраумен шектеледі. Төмендегі кестеде осы екі оқу жылында 

химия пәні бойынша кіріктірілген оқу бағдарламасы негізінде жұмыс жасаған бес мұғалімнің 

тәжірибесіне орай мәліметтер келтірілген. Зерттеу нәтижелерін жинақтау сауалнама әрі жеке 

сұхбаттасу, бақылау көмегімен жасалынды [4, 219-221 б.].  Үштілділікке байланысты төмендегі 

сауалнама  алынды.  Сауалнама  нәтижесі  бойынша  ағылшын  тілінің  әлемдік  білім  жүйесіне 

орай интеграциялауға сай оқытудағы өзектілігі анықталды. 

Кесте 1. Мұғалімдер сауалнамасының қорытындысы

№

Cұрақ

Иә

Жоқ

Білмеймін

1

Сіздің пәніңіздің халықаралық 

стандарттарға сай етіп оқытуға 

қолданатын оқу құралдары 

жеткілікті ме?

-

100%

-

2

Оқушылардың сіздің пәніңіз 

бойынша әлемдік талаптарға 

сай болуы үшін ағылшын тілінің 

деңгейі жоғары болуы шарт па?

80%

20%

-

3

Сіз ағылшын тіліндегі 

халықаралық стандарттарға сай 

ресурстармен жұмыс жасағаннан 

соң, өз тұжырымдарыңызды 

өзгерттіңіз бе?

100%

-

-

Кіріктірілген білім беру бағдарламасымен жұмыс жасаушы мұғалімдер мен оқушылардың 

үш тілді толық меңгеруге итермелейтін мотивацияық фактор анықталды, ол – ҚАЖЕТТІЛІК. 

Үш  тілдегі  ақпараттарды  ала  отырып,  оқушылардың  төмендегі  артықшылықтарға  қол 

жеткізетіндігі анықталды:

•  Терминогиялық қордың баюы және ағылшын тілі деңгейінің көтерілуі;

•  Ақпаратты бірнеше тілдерде жеткізу және аудару дағдысының қалыптасуы;

•  Өз бетінше іздену кеңістігінің кеңеюі;

Терминологиялық қордың баюы орын алып жатқандығы белгілі факт. Дегенмен, кейбір 

терминдердің  орыс  тіліндегі  немесе  қазақ  тіліндегі  баламалары  жоқ,  тіпті  кейде  бар  болса 

да мағынасы мүлде сай келмей жатады [5, 3-б.].  Сондықтан, әлемдік білімдік кеңістікке ену 

барысында  ортақ  әрі  кіріктірілген  оқу  бағдарламасының  барлық  аспектісін  қарастыратын 

сапалы, ортадан келісілген стандартты терминологиялық аударма сөздіктің қажеттілігі туындап 

тұр.  Сөздіктің  қажетілігі  күнделікті  сабақта  байқалғандықтан,  барлық  дерлік  мұғалімдер 

өзіндік баламасымен қолданып оқыту үдерісін жүргізген. Сыртқы жиынтық бағалау кезіндегі 

оқушылардың  тапсырманы  дұрыс  түсініп  орындауына  аздаған  мөлшерде  болса  да  кері 

әсерін  тигізді.  Үштілділік  саясаты    барысында  оқушылардың  тапсырмасын  тексеру  кезінде 

төмендегідей кемшіліктердің орын алатындығын көрсетті:

•  Үш тілдің ешқайсында толық ойын жеткізе алмау;

•  Бір түсініктемені айту кезінде, бірнеше тілдерді араластыра отырып түсіндіру;

•  Тапсырма мазмұнындағы талаптарды дұрыс орындамау және ұқпау.

769

Аталған проблемаларды шешу мақсатында тапсырмалардың мазмұнында толық жауапты 

талап етілетін тапсырмалар саны көбейтілді. Әдістер гуманитарлық пәндер мұғалімдерімен 

бірлесе  отырып  таңдалынды.  Химия  ғылым  жайлы  ақпарат  беретін  мәтіндердегі  сөздерді 

орнына қою, жұмбақтар шешу, талқылау жүргізу және ақпараттық ғылыми эссе жазу, сұхбат 

алу немесе жүргізу, басталған сөйлемді анықтау секілді түрлі әдістер пайдалану оқу үдерісінде 

бірнеше  тілді  сауатты  алып  жүруге  мүмкіндік  беретіндігі  анықталды.  Бірнеше  мұғалім  өз 

іс-әрекеттегі  зерттеу  тақырыбын  ағылшын  тілін  пән  арқылы  оқыту  жолдарын  қарастыруда. 

Бақылауға  алынған  8  сынып  оқушылары  және  12  сынып  оқушылары.  Оқушылардың  сабақ 

үстінде сөздерді өте жылдам әрі қиындықсыз есте сақтайтындығы дәлелденді. Оқушылардың 

өз  ағылшын  тілі  деңгейін  көтеру  ғана  емес,  өзге  пәндерде  қолдану  мүмкіндігі  бірқатар  оң 

нәтижеге қол жеткізуге жол ашты. Алайда, 8-сыныптарда тілдік қажеттіліктің төмендігі сезілді. 

Керісінше, жоғарғы сыныптар өз қажеттілігіне жарайтын ағылшын тіліндегі материалдарды 

ана тіліндегі ақпараттарға қарағанда жиі қолдануға құлшыныс танытқан. Ағылшын тіліндегі 

тапсырмалардың жұмыс жасаудың оң нәтижесі мектеп түлектерінің Назарбаев Университетінің 

дайындық курсы мен 1-курсына түсуіне мүмкіндік берді. Демек, оқушыларға үш тілді қолдануға 

деген қажеттілігін арттыру керек. Сол мақсатқа орай тапсырмалар мен сабақ мазмұнындағы 

стратегиялар өзгеруі тиіс.

Мұғалімдер  өз  ағылшын  тіліндегі  біліктіліктерін  арттыру  жолында  күн  сайын  жұмыс 

жасайтындықтарын  сұхбат  барысында  атап  өткен.  Сұхбаттасу  барысында  мәліметтерге 

сүйенсек,  мұғалімдер  практикалық  жұмыстардың  барысын  және  тесттер,  құрылымдық 

сұрақтарды  қазақ  және  орыс  тілдеріне  аудару  жұмыстарымен  айналысады.  Аудару  үдерісі 

кезінде барысында оқушылар тек тапсырма мазмұнын игеріп қоймай, өз ағылшын тіліндегі 

сөздік қорын  артырып жатқандығын көрсетті. 

Қорыта  келгенде,  жаратылыстану  пәндерінің  әлеуетін  арттыру  және  еліміздің 

өнеркәсіптік  тұрғыда  дамуы  үшін  жаратылыстану  пәндерін  үштілділік  бағыты  бойынша 

оқытуды  жалғасытырып  дамыту  қажет.  Жаратылыстану  ғылымдары  күн  санап  өзгеріске 

ұышырап  даму  үстінде.  Әлемдік  тенденциядан  қалмау  мақсатында  мектеп  оқушылары  бұл 

ғылымдарды ағылшын тілінде оқи алуы және ауқымды ақпараттық кеңістікті пайдалануы тиіс.

жүктеу/скачать 11,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: