Оқулық Қазақ тіліне аударған А. М. Марқабаева Жауапты редакторы проф. Т.Қ. Рахыпбеков 2015


Медициналы* жJйені' тарихи-м4дени Jлгілері



Pdf көрінісі
бет59/177
Дата26.04.2023
өлшемі1,31 Mb.
#87199
түріОқулық
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   177
Байланысты:
Медицина әлеуметтануы. Решетникова

2.4.6. Медициналы* жJйені' тарихи-м4дени Jлгілері
Медициналы жйені трлі топтастырулары р трлі олданыс-
тармен мір среді жне б"л жйені парадигмасын алыптастырушы 
жйелер едуір ке (айталы, леуметтік "рылымны "ндылытары, 
дниетанымы, этикасы, мдениеті, дстрі, саяси жйесі).
Симпатриялы# жне аллопатриялы# медициналы# ж%йелер. Функцио-
налды медициналы жйелер бір-бірінен легитимділік жне физика-
лы атынастар арылы ажыратылады. Дрігерлер р трлі халыты 
рецептерді кеінен олданады.
Медициналы жйе халыты барлы топтарынан ытимал емес 
жне жарым-жарты ажеттіліктерді ктеді. Медициналы жйелерді 
симпатриялы жне аллопатриялы дістері осымен тсіндіріледі.
Симпатриялы медициналы жйелер немесе тжірибе трлері 
белгілі бір аурулар тобына жне о ам а да біркелкі олжетімді. 
Аллопатрикалы топтарда ондай асиет жо. Симпатриялы ме-
дициналы жйелер басымды жне н"салы болады. Басымды (до-
минирлеуші) мысалы, дстрлі абыройлы, саяси ысыммен, т.б. си-
патталады.
Rндістанда «Юнани», «Аюрведа» жне батыс биомедициналы# н$с#а-
сы басым болып келеді. Т'менгі леуметік #абаттаы Богота т$рындары 
%шін батысты# биомедициналы# н$с#а сырттан енген болатын. Т$рын-
дар оны 'з статусын ('зіне немесе бас#алара) жариялау %шін #олдана 
алады. Жаа ресейліктер 'здерін жаа батысты# медицина негіздерін 
#олдана отырып ж$мыс жасайтын жеке емханалара #аралуа мжб%рміз 
деп санайды.
Н"салы медициналы жйелер (немесе тжірибе) баса симпатри-
калы жйелерге ара анда басым емес. Мысалы, халыты жйені 
к птеген н"сасы халыты биомедицина к лемінде ызмет етеді.
Плюралистикалы# жне плюралистикалы# емес медициналы# ж%-
йелер. Плюралистикалы медициналы жйе трлі таби и жйелерді 
осындысы ретінде, плюрализм
1
оларды тадауыны негізі ретінде, 
1
Плюрализм (лат. Pluralis — к пшілік) — философиялы- мір танымды "станым, к п-
теген ызы ушылытарды растайтын болмысты трлері, идея, к зарастар, леуметтік 
институттарды бекітеді; о амны леуметтік "йымыны, болмысыны, к пшілік тр-
леріні к рінісі. 


2.4. Медицина леуметтік институт ретінде 
127
я ни, емдеу тсілдеріні кішілі жне екі жаты байланысты толы-
тай жоты ымен динамикалы "рылуын айтамыз.
Медициналы жйелер бір-бірімен тек белгілі бір ажеттіліктер не-
месе белгілі бір индивидтерді рекетімен байланысты болуы ммкін. 
Биомедицина н"сасын "станатын дрігер емделушілерді сеніміне 
кіру шін халыты медицина емдеу тсілдерін олдана алады, соны-
мен атар, трлі медициналы тжірибені болуы функционалды ин-
тегративті жйені біліктілігін білдірмейді.
Халы#ты# жне танымал медицина. Халыты медицина — б"л сан 
асырлар бойы "рпатан-"рпаа беріліп келе жатан халыты дс-
трмен бекітілген, алайда медицина мамандары онша мойындай ой-
майтын алдын алу, диагностикалау а негізделген емдеу тсілі. Со ан 
орай, халыты деп барлы медициналы тжірибені айтады, парадиг-
ма а тікелей арсы келмейтін ресми медициналы жйелермен жне з 
ісіні маманы болып табылады.
Халыты медицина мазм"ны:
биомедицинадан баса кез келген жйелер;

о амда ресми абылдан ан жйеден ерекшеленетін кез келген 

жйелер.
Танымал деп ресми медициналы тжірибемен сйкес келіп, бір-
атар ерекшеліктермен ерекшелінетін медициналы тжірибені 
трлерін айтады. Осы ан мамандан ан жне маманданба ан тжі-
рибелер жатады. Ксіби емес медициналы тртіптерді наты тр-
лерін д"рыс біліктендіру, я ни, бір-бірімен ты ыз байланысты ресми 
ксібилік тжірибемен жне ресми медициналы саламен ада ала-
нады.
Мысалы, #$рам, 'ндіріс, на#ты белгіде т'лемдік нтиже, патентті 
дрілік а#ы-п$лды к'пшілігіні дл м'лшерлеуі ресми медициналы# са-
ланы 'кілдерімен #адааланады. Патентті дрілік 'зіндік емделу 
дрігерлік ма#сатта $сынан, ресми медицинаны н$с#асы болып табыл-
майды.
Жаа т"жырымдамалар мен тжірибені трлері жиі медициналы 
жйелер арылы танымал медицина а теді.
Биомедициналы жйе кіліні ресми мддесі таматану жне оны 
жо ар ы белсенділігіне, обыр, бйрек жетіспеушілігі, жректі ауру-
лары жне баса да патологиялар танымал медицинаны саласында 
туындады. Науастарды биологиялы сері танымал жне халыты 
медицина жа ынан к мек алады (йога, трансцеденталды медитация, 
христианин ілім).


128 
II Блім. Медицина леуметтануы
Этномедицина. Этномедицина а медициналы жйелер жатады, 
олар зіні бастауын берілген этнос
1
мдениетінен алады. Этномеди-
цина ауруды лкен символикалы ма ынасын сомдайды. Этномеди-
циналы жйелерде сиырды, мистиканы, басылыты элементтері 
атысады. М"ндай рсімні саталуы кіші жне лкен одата кеінен 
тарал ан. Ауруды белгілері ажайып кштермен жазылады (рухтар а, 
ата-бабалар а, "дайлар а).
Этномедициналы# ж%йелер 'те к%рделі жне #арабайыр болады. Эт-
номедицина 'зіне жаа жаалы#тарды тартып (соны ішінде ылыми), 
р#ашан дамып отырады, 'зіне эмпирикалы# білім жинайды. Сонымен 
#атар, м$нда азаны энергиясы, психикалы# энергия сия#ты $ымдар 
кездеседі. Осы энергияны біреуіні ана жетіспеушілігі ауру ша#ыруы 
м%мкін, ал оны босауы емдік сер к'рсетеді. +азіргі заманы медицина-
ны танымал баыты энергиялы# #орларды 'згерісін #арастырады. А-
заны м%мкіндіктерін электрлік, магниттік тол#ындарды сері ар#ылы 
#арастырады.
Альтернативті медицина. Со ы кездері альтернативті медицина 
деп аталатын форма пайда болды.
О ан медицинада ы детте ресми денсаулы сатау секторында бол-
майтын, медицинаны дстрлі жйесін осанда, дстрлі акушерлік, 
экстрасенсориканы, хиропрактиканы, натуропатияны, остеопатияны, 
гомеопатияны жне христианды ылымды оса барлы формалары 
жатызылады.
Осыны атарына терапияны трлі тсілдерін жатызу а болады. 
Біріншіден, б"л зіне натуропатияны, фитотерапатияны, мануальды 
терапияны (остеопатия, хиропрактика), шы ысты терапияны (шиат-
цу, ине адау), арнайы медициналы жйелер (гомеопатия, нктелік 
массаж, антопософикалы медицина), оз алмалы терапия (тай-дзи, 
йога, би) жне сенсорлы терапия (уен, нер, тс) сияты дене те-
рапиясы. Екіншіден, психологиялы емдеу тсілдері: психотерапия 
(психоанализ, гипнотерапия), гуманистикалы психология (гештальт, 
трасактты анализ, біріншілік ж"мыс, айта туылу, соты ысу жне 
т.б.). Lшіншіден, емдеуді паранормалды тсілдері: хилинг (олдан 
жасал ан хилинг, экзорцизм, биотолындармен емдеу) жне паранор-
малды диагностика (хиромантия, астрология).
1
Кейде этномедицина а ылыми медицина а арсы келуші барлы медициналы жйе-
лерді жатызады, я ни, ауру мен денсаулыты амтитын барлы медициналы рекет-
терді ылыми длелденген феномендік ылым а арсы келуі. 


2.5. леуметтік сатандыру — денсаулы орау саласында трындарды... 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   177




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет