Оқулық бб. 02 «Жол машиналары, автокөліктер мен тракторларды пайдалану»
жүктеу/скачать 17,2 Mb.
|
| Шөміш - топырақты бұзатын жəне тасымалдайтын, бір шөмішті экскаваторының жиі пайдаланатын, қарапайым жұмыс органы. Мықты жəне тасты топырақтарды дайындау кезінде шамалы сыйымдылығымен мықтыланған шөміштері пайдаланылады; мықтылықтың ІІ-ІІІ санатты топырақтары – стандартты сыйымдылықты; əлсіз топырақтар мен жеңіл материалдар – жоғарлаған сыйымдылығымен жеңілдетілген шөміштер. Топырақтарды қарапайым дайындауы үшін стандартты пішінді шөміштері пайдаланылады; тазарту жəне жоспарлау жұмыстары үшін – кеңейтілген шөміштер; ағындыларды тазалау жəне пішіндеу үшін –пішінді шөміштер; жинақталған себу материалдарын тиеу үшін – грейферлі шөміштері; топырақтарды дайындау, стандартты емес конфигурациялы бөлшекті жүктер мен себу материалдарын тиеу үшін, топырақтарды көму жəне теңдестіру үшін – жақты ұстауышымен шөміштер пайдаланылады.
сурет. Біршөмішті экскаваторының моноблокты тілшелері мен тұтқалары: 1 – тұтқаны бекіту үшін тіреуіштер; 2 - диафрагма; 3 – тұтқаны айналдыру гидроцилиндрін бекіту үшін тесіктерімен тіреуіштері; 4 – жоғары қысымды құбыр жиілігін бекіту үшін дөңесше; 5 – тілшені көтеру/түсіру гидроцилиндрлерін бекіту төлке; 6 - диафрагма; 7 – шасси рамасына тілшені бекіту төлшесі; 8 – шөмішті айналдыру гидроцилиндрлерін бекіту үшін тесіктерімен тіреуіштер; 9 - диафрагма; 10 – тұтқаның айналу гидроцилиндрлерін бекіту үшін тесіктерімен тіреуіштер; 11 – тілшеге тұтқаны бекіту төлкесі; 12 – шөмішті айналдыруының тұтқалы механизмін бекіту төлкесі; 13 – тұтқаға шөмішті бекіту төлкесі Шөміштердің жинақтарын (5.65 сурет) жəне басқа да ауыспалы жабдықтарын пайдалануы (фреза, тығыздаушылар, гидробалғалар, бұрғылау жəне т.б.) бір жұмыс органын басқасымен жедел ауыстыруы мүмкіндік гін ұсынады, ол жедел əрекетті ұстауышы көмегімен іске асырылады. Осындай ұстау жұмыс органы мен тұтқа арасында орнатылады жəне қолмен, не кабинадан басқарылатын, не гидробілігімен əрекетке келтіріледі. Кез келген шөміште (5.66 сурет) кесілетін периметрі бар, ол көлденең жəне бүйірлі тік профильдерінен, бүйірлі қабырғаларынан жəне, иілгіш болатты бөлігімен пайда болған түбінен тұрады. Мықты топырақтарды дайындау үшін шөміштер пайдаланылады, олардың көлденең жəне бүйірлі пішіндері тістермен жабдықталған. Әлсіз немесе себу топырақтарын қазу үшін көлденең пішінді кескіш ернеуімен жартылай домалақ шөміштер пайдалана алынады. Тістер мен кескіш периметрлері жоғары мықтылы тозуға тұрақты болаттарынан дайындалады, ал оларды шөмішке бекіту жүйесі жедел жəне бейнетсіз ауыстырылуын қамтамасыз ету қажет. Шөміш оған қажетті жылжымалығын қамтамасыз ететін, көпқуысты тұтқалы механизмдерінің көмегімен тұтқаға бекітіледі. Кейде құрылыс жартылай айнымалы жəне толық айнымалы емес экскаваторлардың жұмыс жабдықтары «қайтымды қалақша» сызбасы бойынша тұтастырылады (5.67 сурет), өйткені гидробілігімен бірге ол машинаның аса көп əмбебаптылығын қамтамасыз етеді жəне эксковатордың тұру деңгейінен төмен жəне жоғары қазуға мүмкіндік к береді. Кейде тұтқалы механизмінің құрылымы шөмішті қарапайым орнынан жылжуын «тура қалақшаға» құрылыс эксковаторының жұмыс жабыдғының тұтастыруын өзгертуге мүмкіндік к береді, бірақ тікелей жəне тура қалақшалардың шөміштерінің бейнелері ерекшеленеді, сондықтан жұмыс жабдықтарының əртүрлі тұтастырылуы кезіндегі бір шөмішті қолдануы мүмкін емес. сурет. Әртүрлі жұмыстар мен материалдары үшін экскаваторлық шөміштерінің жинағы: а – жалпы тағайындалуының жер қазу шөміші; б ауыр топырақтары үшін жер қазу шөміші; в – топырақты итеруімен ор шөміш; г – орды тазалау үшін тістерімен шөміш; Э – орды тазалау үшін тістерімен немесе жазықты ернеуімен реверсивті шөміш; е – ағындыларды тазалауүшін үшбұрышты шөміш сурет. «Қайтымды қалақша» стандарттық экскаваторлық шӛміш: 1 кӛлденең пішін; 2 - тістері; 3 – бҥйірлі тістері; 4 – шӛміштің бҥйірлі қабырғалары; 5 – шӛміштің тҥбі; 6 – тесіктермен тіреуіштері; 7 – қаттылау қорапшасы Тіке қалақшамен карьерлік экскаваторларында (5.68 сурет) жұмыс жабдығы тек қана тұтастыруымен ғана емес, сонымен бірге шөміштің ернеуінде үлкен итергіш күштерін дамытуымен ерекшеленеді. Грейферлі жабдығы ауыспалы болып саналады жəне қосымша тапсырыс бойынша жеткізіледі, бірақ оның экскаваторға орнатылуы ауыр болғандықтан, онымен қиянат етпейді. Гидравликалық білігімен грейферлі жабдығы (5.69 сурет) жармамен басқару гидроцилиндрімен грейферлі шөміші мен тұтқаның саусақты топсаға ілінген, гидравликалық білігімен топсалық түйіндісінен тұрады. Тілше мен тұтқаның жұмыс қозғалтқыштарының біріктесуі мағыналы қысымды күшейтуімен кенжарының түбіне алышған шөмішті енгізуге мүмкіндік к береді, бұл ол қолдана алатын топырақты жағдайларының диапазонын кеңейтеді. сурет. «Тікелей қалақша» жұмыс жабдығымен карьерлік экскаватор Егер де грейферлі жабдығымен тар жəне терең орлар мен құдықтар, бөлшектеп алғанда, «топырақтағы қабырға» əдісімен инженерлік құрылымдарын көтеруі кезінде дайындалса, ол тұтқаға, не тікелей қабырғаға бекітілген штангасына ілінеді. Грейферлі жабдықтарымен қарнағы жылжымалы гидроцилиндрімен, не секциялардың механикалық біріктіруімен құрамдас, телескопиялық бола алады. сурет. Бір шөмішті экскаваторының грейферлі жабдығы Бұзылған жұмыс жабдықтарымен экскаваторлары (5.70 сурет) тасты түрлерін жарылмайтындай дайындауы, жөндеу жабындыларын фрезерлеу жəне ескілерін бұзуы (5.71 сурет), ғимараттар мен инженерлік құрылымдарын бұзуы кезінде қолданылады. Бұзу жабдықтарына бетон, металлдық арматура, гидробалғалар мен кесу үшін пышақтардың əртүрлі түрдестеріжатқызылады. сурет. Бұзатын гидравликалық пышақтарымен жабдықталған, бір шөмішті экскаватор. Пышақтар 20 мм дейін қалыңдығымен металлдық арматураларын кеседі, құрылымдардың бетондық фрагменттерін сындырады жəне ұстайды (5.70 сурет). Экскаваторлардың кейбір модельдері стандартты конфигурациялы тілшелеріне қарағанда, пышақтар көмегімен биік ғимараттарын бұзуы кезінде ыңғайлы, тура жəне ұзын тілшелерімен кешенделеді. Гидробалғалар мен фрездер стандартты экскаваторлық тілшелеріне ілінеді. Гидробалғалар бетондық жабындылар мен фундаменттерді сындыру жəне жөндеуі кезінде пайдаланылады, ал фрездер – асфальттің қабатты фрезрлеуі кезінде қолданылады. Тілше мен тұтқаның ұзындығы мен конфигурациясын, экскаватордың тұрақтылығы мен транспорттылығын сақтай отырып, жұмыс аймағының көлемдерін кеңейтіу үшін жинақталады. Бұл телескопиялық тұтқалары мен екі тілшелерін қолдануымен жетеді. Телескопиялық тұтқаларын жылжуы деңгейі жəне екі тілшелі секцияларының өзара жағдайын қосымша гидроцилиндрлер көмегімен өзгерте отырып, экскаватордың жұмыс аймағын кеңейтуге, қазудың ұзындығы мен тереңдігін жоғарлатуға, сонымен бірге түсіру кезінде шөміштің түсуін өзгертуге болады. сурет. Жол жабындыларын бҧзу ҥшін біршӛмішті экскаваторының ауыспалы жабдықтары Сонымен бірге экскаватордың габариттік көлемдері үлкен қашықтықтарында оны қайта базалауы кезінде оның қайта құруын талап етпейді, бұл пайдалану шығындарын жоғарлатады жəне машинаның орта жылдық пайдалану өндірісін төмендетеді (5.8 кесте). 5.8 кесте Отандық экскаваторлардың техникалық сипаттамалары
Б е л г і л е р і : нп – толық айналымды емес; пл - жоспарлаушы; аш – жүк автокөлігінің шассиінде; пп – толық айналымды.
жүктеу/скачать 17,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|