Өзгиришләрни өз ичигә алидиған ижтимаий-сәясий мәзмунғиму егә

 

104 

Ruslan ARZIYEV 

 

 

Abstracts 

In  this  article,  the  usage  of  the  word  ''spring''  in  the  poems  of  brilliant 

Uyghur poet, author and scholar Abdurehim Ötkür was discussed. The word 

''spring''  has  not  only  been  expressing  just  a  season  in  Uyghur  literature, 

but  also  including  a  deep  social  and  political  meaning  throughout  the 

history. We can say that this usage can be traced back to the gigantic work 

titled ''Kutadgu Bilig'' of Yusuf Has Hajip. It reminds us the Uyghur literary 

works which were appeared in 1920-1930 in Kazakistan. After the "October 

1917  Revolution",  changes  in  the  society  were  tried  to  be  portrayed  as 

spring  which  comes  after  winter  in  literary  context.  The  information  was 

also provided about the usage of the ''spring'' in the work of the poet Nezim 

Iskenderov,  who  was  regarded  to  be  the  representative  of  this  period. 

Abdurehim Ötkür was influenced by this style and had continued to use this 

skill in his poems and added a deeper meaning to the word ''spring''. As a 

result,  the  poet  expressed  the  history,  changes  and  desires  of  the  Uyghur 

people  in  the  last  century  by  his  outstanding  works  in  his  unique  style 

through ''spring''. 

Keywords: Spring, Abdurehim Ötkür, Freedom. 

 

Уйғур  тилиға  парс  тилидин  киргән  «Баһар»  сөзиниң  лексикилиқ  мәналирини  6 

томлуқ «Уйғур тилиниң изаһлиқ луғитидә» төвәндикичә бәргән: 

1.  Төт  пәсилниң  биринчиси,  қиштин  кейин  яздин  бурун  келидиған  пәсил; 

көкләм, әтияз. 

2.  Көчмә.  Түрлүк  нәрсиләрниң,  йәни  һаят,  өмүр,  яшлиқ,  илим-пән  вә  шу 

қатарлиқларниң  гүлләп-яшниған,  раважланған  чағлири  вә  шундақ 

чағларниң символи: яшлиқ баһари. 

Қедимий  уйғур  тилида  баһар  пәсли  «йаз»  бәзидә  «йай»  сөзлири  арқилиқ 

ипадиләнгән. Маһмут Қәшқәрийниң «Дивану луғәт-ит түрк» әмгигидә «йай» сөзини 

«баһар,  әтияз»  дәп  изаһлиса,  луғәттә  бирла  қетим  қоллинилған  «йаз» сөзигә  «яз», 

дәп  изаһ  бәргән.  Йүсүп  Хас  Һажип  болса,  бу  икки  сөзни  әксинчә  изаһлайду:  йаз  –

әтияз, баһар, йай- яз. «Қутадғу биликниң» «Йәти йулдуз, он өкәкни айур» намлиқ 5-

бабида төрт пәсилин ениқ пәриқләнгән: 

142 Үчи йазқы йулдуз, үчи йайқы бил, 

Үчи күзки йулдуз, үчи қышқы бил. 

(Үч юлтуз баһарниң, үчи язғидур, 

Қишниңдур үчиси, үчи күзгидур).  

Қедимий дәвирләрдә бу икки сөз бир бирдин анчә пәриқлинип кәтмигән (ЭСТЯ-74). 

«Дивану  луғәт-ит  түрктики»  мақалларда  вә  қошақларда  «йай-баһар»  сөзи  асасән 

пәсил  мәнасида  қоллинилған.  Буни  баһарни  тәсвирләйдиған  қошақлардин  вә  вә 

қиш билән баһарниң өзара тоқунушиға бағлиқ қошақлардин байқаймиз.  

жүктеу/скачать 0,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: