Рылыс академиясы

71 
(3.21) 
W≥30% кезінде
 
(3.22) 
Жасуша қабырғаларының қанығу шегіне дейін, ағаш тығыздығы аз 
ӛзгереді, және одан әрі ылғалдандыру кезінде күрт артады. 
Қалыптандырылған ылғалдылық кезіндегі ағаш тығыздығы ρ
12
, 
ылғалдылығы 12% тең үлгі массасының қатынасын кӛрсетеді. 
Ағаштың парциальды тығыздығы, г/см
3
немесе кг/м
3
, дымқыл ағаш бірлік 
кӛлеміндегі құрғақ ағаш массасын сипаттайды: 
, (3.23) 
мұндағы m
0
– мүлдем құрғақ ағаштың массасы, г немесе кг; V
w
– W 
берілген ылғалдылық кезіндегі ағаштың кӛлемі, см
3
немесе м
3
. 
W берілген ылғалдылық кезіндегі ρ
w
ағаштың тығыздығын біле тұра, ρ
w
тӛменгі формула арқылы табуға болады: 
, (3.23) 
Ағаштың базистік тығыздығы 
, г/см
3
немесе кг/м
3
, абсолютті құрғақ 
үлгінің ылғалдылығы тең немесе одан жоғары жасушалық қабырғасының 
қанығу шегі кезіндегі кӛлемінің массаға қатынасын білдіреді: 
, (3.23) 
Бұрын бұл қатынасты ағаштың шартты тығыздығы деп аталып 
, оның 
жасандылығын айқындататын. Шын мәнінде кӛрсеткіштің, ӛте белгілі бір 
физикалық мағынасы бар, ағаш заттарының массасын жаңадан кесілген ағаш 
бірлік кӛлемінде немесе барынша ісінген ағашпен сипаттайды. Кӛрсеткіш 
ағаштың ең тӛмен парциалды тығыздығын білдіреді және ылғалдылыққа 
тәуелді емес. 
Базистік сипаттағы кӛрсеткіш 
қыздыру процестерін есептеу, кептіру, 
ағашты қанықтыру, целлюлозалы-қағаз ӛнеркәсібіне арналған ағаш шикі-
затындағы құрғақ заттары анықтау үшін және т.б мақсаттарда қолданылады. 
Ағаштың эксперименттік тығыздығын, МемСТ 16483.1-84 және СТ СЭВ 
388-76 сәйкес, негізгі ӛлшемі 20х20 мм және талшық бойы биіктігі 30 мм 
құрайтын тік бұрышты призма түрі бар үлгі арқылы анықтайды. Үлгіде кем 
дегенде бес жылдық қабаттар болуы тиіс. Ӛте жуаң (4 мм-ден кӛп) қабаттар 
кезінде, негізгі үлгіні тӛртбұрыш етіп сақтап ӛлшемдерін үлғайту керек. 
Үлгілерді алдын ала (12±1)% ылғалдылыққа дейін ұстайды. 

72 
Әрбір үлгіде келесі кӛрсеткіштерді анықтауға болады: сынақ кезіндегі 
ағаш тығыздығы 
; абсолютті құрғақ ағаштың тығыздығы
; парциалды 
тығыздығы 
; ағаштың базистік тығыздығы . Сынау процесін жүзеге асыру 
келесі тәртіппен орындалғаны дұрыс. Алдымен кӛлденең қиманың нақты 
ӛлшемдерін және биіктігі бойынша ось симметрия үлгілерін 0,1 мм дәлдікпен 
ӛлшейді. Алынған деректер үлгі кӛлемімен теңеледі 
, ол кубтық метрмен 
кӛрсетіледі. Қателігі 0,01 г дейін болатын үлгілерді ӛлшеу кезінде, 
массасын анықтайды және оны килограммен кӛрсетеді. 
Бұдан әрі 3 тәулік аралықпен үлгілерді ӛлшеу кезінде ӛлшемдерінің 
айырмашылығы 0,1 мм кем болмайынша, үлгілерді 10...20˚C температурада 
тазартылған суда ылғалдындырады. Үлгінің жаңа ӛлшемдері бойынша 
анықтайды және оны кубтық метрмен ӛрнектейді. Содан кейін үлгілерді 
абсолютті құрғақ кезіне дейін кептіреді, 0,01 г дәлдікпен ӛлшейді және 
массаны килограммен ӛрнектейді. Дереу үлгілерді ӛлшеуден кейін, олардың 
ӛлшемдерін есептейді және кӛлемін кубтық метрмен есептейді.
Сынақ процесінде алынған 
және 
мәндерін және (3.20) формуласын 
қолдана отырып, 
тығыздығын есептейді және шыққан мәнді 5 кг/м
3
дейін 
жуықтайды. 
Ылғалдылықты 1% дейін қателікпен 
және 
бойынша және (3.3) 
формуласын қолдана отырып анықтайды. Абсолютті құрғақ ағаштың 
тығыздығын, парциалды және базистік тығыздықты 
, 
, 
және 
шамалары арқылы, сәйкесінше (3.19), (3.23) және (3.25) формулаларын қолдана 
отырып есептейді. 
Мысал. Қарағай ағашының тығыздық кӛрсеткіштерін анықтау, егер үлгі 
15% ылғалдылық кезінде ӛлшемі 20,1×19,9×30,2 мм болса және массасы 
= 
6,16 г, абсолютті құрғақ күйінде – ӛлшемдері 19,2×19,4×30,2 мм және массасы 
= 5,37 г, сулағаннан кейін – максималды ӛлшемдері 21×20,4×30,2 мм. 
Ағаштың ылғалдылығы 15% тең болған кездегі тығыздығы: 
Абсолютті құрғақ күйіндегі ағаштың тығыздығы:
. 
W=15% кезіндегі ағаштың парциалды тығыздығы: 

жүктеу/скачать 7,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: