Бӛтен қосылыстар мен кҥйік. Бӛтен қосылыстар – ағаш
материалдарының құрылымында кездесетін сүректік емес денелер (тастар,
сымдар, шегелер, металл кесінділері). Күйік – орманда орын алған ӛрт, кесілген
қалдықтарды жағу кезінде және т.б. пайда болатын, ағаш материалдарының
бетіндегі жанған және кӛмірленген бӛліктері.
Аталған ақаулар сүректің ӛңделуін қиындатады, қалдықтардың мӛлшерін
жоғарылатады.
Қисаю. Ағаш материалдарының аралау, кептіру және сақтау кезінде
туындайтын пішіндерінің ӛзгерісін қисаю деп атайды. Қисаюдың негізгі
түрлері – жиек пен қыртыс бойынша кӛлденең, бойлық, сонымен қатар, қанат
тәрізділер – 3 тарауда қарастырылған және 3.6, а, д, е, ж-суреттерінде
кӛрсетілген.
Қыртыс бойынша бойлық қисаюлар қарапайым (бір қисаюмен) және
күрделі (бірнеше қисаюлармен) болуы мүмкін. Кӛлденең, қарапайым бойлық
қисаюларды, сонымен қатар, қанат тәрізді иілулерді иіліс жебесінің ӛлшемі
ретінде немесе сортимент бетінің жазықтықтан ең үлкен ауытқуын анықтау
арқылы есептейді (3.6-суретті қараңыз). Күрделі бойлық қисаюларды қыртыс
бойынша сортименттің ең кӛп иілген ауданындағы жебенің иілісі ретінде
ӛлшейді. Қисаюлар сүректің ӛңделуін және араланған материалдардың
қолданылуын айтарлықтай қиындатады.
Бақылау сҧрақтары 1. Бұтақтар сүректің пішіні мен күйі бойынша қалай бӛлінеді?
2. Құрастырылған бұтақтың тарамдалғаннан айырмашылығы неде?
3. Радиал және тангенциал жарықтарды атаңыз.
4. Құрғақ бүйірліктің сүрейленушіктен айырмашылығы қандай?
5. Діңдардан бездердің қандай түрлері кездеседі және олар қандай қолданылыс
түрін табады?
6. Талшық кӛлбеулігінің иреңділіктен айырмашылығы неде?
7. Ағаш материалдарындағы зақымдану түрлерін атаңыз.
8. Сүректе шірудің қандай типтері кездеседі және шіріктердің қандай түрлері
оларға жатқызылады?
9. Құртпен зақымдалған қуыстардың пайда болу себептерін және олардың
түрлерін атаңыз.
10. Ағаш материалдарының майысу түрлерін атаңыз.