С. Ə. Тортаев орта ғасырлардағы азия жəне африка тарихы алматы 2009
жүктеу/скачать 7,49 Mb. Pdf көрінісі
|
| Мəдениет. Вьет халқының мəдениетi қытайлық басқын-
шылардың ассимилияцияландыру саясатына қарсы күресте дамып, жетiлдi. Дегенмен Қытайдың мың жылдық (б.з.б. II ғ.— б.з. ХI ғ.) үстемдiгi вьет мəдениетiне əсер етпей қалмады. Х ғасырда Дайвьетте Қытай жазуы мен бiлiм жүйесi тарады; буддизм, конфуциандық пен даосизм келдi. Дайковьет мемлекетiнiң құрылуымен Қытай ықпалынан құтылу процесi басталды. Вьет оқымыстылары ұлттық иероглифтiк жазу — “тьыномды” ойлап тапты. Кiтап басу iсi қолға алынды. Вьеттiк əдебиеттiң тууы жөнiндегi ең көне ескерткiш Ли Тхай То корольдiң 1010 жылғы астананы басқа қалаға көшiру жөнiндегi эдиктi болып табылады. “Тьыноммен” ХIII ғасырда ең бiрiншi болып өз по- эмасын оқымысты-ақын Хан Тхюен жазған. Бұл кездегi əдебиетте поэзия үстемдiк құрды. Сондай-ақ отан сүйгiштiк, патриоттық тақырып та кең орын алды. Оған дəлел қолбасшы Чан-хынг-Даоның 1285 ж. жазылған “Əскер басшыларына үндеуi”. “Линьнамның таңғажайып тарихы” деген белгiсiз автордың құрастыруымен аңыздар жинағы жарық көрдi. Ли те Сюен деген автор “Вьет жерiнiң құпиялар жинағын” жазды. Сол кездегi көрнектi əдебиетшiлердiң бiрi Нгуен Чай (1380—1442) болды. Ақындар көбiнесе тандық поэзияға елiктедi. 1272 ж. Ле Ван Хыудың “Дайвьеттiң тарихы” деген еңбегi жа- зылды. Ол Вьетнамның б.з.б. III ғасырдан бастап б.з. ХIII ғасырына дейiнгi тарихын қамтыған. 1330 жылдары Ле Так “Аннам 1 тура- лы жазбаларды“ жазды. Онда Вьетнамның ежелгi қалалары мен ғибадатханалары, т.б. сəулет өнерiнiң ескерткiштерi туралы баян- далады. XV ғасырдың аяғына қарай “Вьеттiң қысқаша тарихы”, “Вьет тарихының мəтiнi жəне түсiндiрмесi” деген тарихи еңбектер өмiрге келдi. 1480 ж. Нго Ши Льеннiң “Ұлы Вьет анналдарының толық жинағы” деген еңбегi жарық көргеннен кейiн вьетнамдық тарихна- 1 Аннам (қытайша Аньнань) — «жуасытылған оңтүстік елі». Қытай өкіметі VIII ғасырдағы көтерілісті басқаннан кейін вьеттер жерін осылай атаған. 152 153 мада жаңа кезең басталды. Осы кезден бастап оқымыстылар елдiң тарихын: Қытай үстемдiгi аяқталғанға дейiн жəне өз бетiмен даму кезiндегi,— деп екiге бөле бастады. ХI ғасырда азаттық алғаннан кейiн құрылыста, сəулет өнерiнде ұлттық өрнек үстем бола бастады. Дамыған орта ғасырлардағы вьетнам сəулет өнерiнiң көрнектi ескерткiштерi 1049 ж. салынған Мот Кот пагодасы, 1070 ж. Конфуцийдiң құрметiне салынған “Ваньмеу” əдебиет ғибадатханасы жəне Лангшондағы император- лар қабірлерiнiң кешенi (XV ғ.). Бейнелеу жəне iсмерлiк өнерлерiнiң дамуы негiзiнен табына- тын орындар құрылысымен тығыз байланыста болды. Вьетнамдық шеберлердiң атын елден тыс жерлерге таныс еткен атақты лак өндiрiсiнiң негiзi қаланды. Ə д е б и е т т е р: 1. История Востока. Т. II.— М.: 1995.— 346—353; 571—575 бб. 2. История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х ч. Ч. I.— М.: МГУ, 1987.— 257—271 бб. 3. История стран зарубежной Азии в средние века.— М., 1970.— 270—277 бб. жүктеу/скачать 7,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|