Сімдіктер экологиясы
фотосинтетикалық белсенді (активті) ра-
жүктеу/скачать 1,9 Mb. Pdf көрінісі
|
ӨСІМДІКТЕР ЭКОЛОГИЯСЫ
- Бұл бет үшін навигация:
- Дж/см 2 ∙мин
| фотосинтетикалық белсенді (активті) ра-
диация (ФБР, немесе ФАР) деп аталады. Бұл сәулелер толқыны- ның ұзындығы 380-710 нм. ФБР қарқындылығы (қуаттылығы) Дж/см 2 ∙мин энергетикалық бірлігімен белгіленеді. Күн радиациясы балансы негізінен тӛмендегідей (3 – сурет): S – тікелей күн сәулесі радиациясы, Күн дискісінен Жерге параллельді сәулелер күйінде келіп түсетін радиация. Горизон- тальды жазық бетке (жапырақ бетіне) келіп түсетін сәулелер ра- диациясы. D – аспанның шашыранды радиациясы, атмосфера ыды- ратып шашыратқан және бұлттардан серпіліп шашыраған Күн сәулесі радиациясының бір бӛлігі және ол горизонтальды жазық бетке келіп түседі. Q – қосынды радиация, S+D-ға тең. R – жер бетінен серпіліп шашыраған қосынды радиация, го- ризонтальды жазық бетке (жапырақ астына) тӛменнен келеді не- месе ғарышқа шашырап кетеді. Күн радиациясы атмосфера қабатынан ӛткенде мӛлшері жә- не құрамы бойынша кӛп ӛзгерістерге ұшырайды (3-сурет). Бар- лық радиацияның 42 %-ын (33 % + 9 %) атмосфера кері ғарыш- 14 қа шашыратады, 15 %-ын атмосфера қабаттары сіңіреді және бұл энергия ауаны жылытуға жұмсалады. Күн радиациясының тек 43 %-ы ғана тікелей сәулелер (S-27 %) және шашыранды ра- диация (D-16 %) күйінде жер бетіне (ӛсімдіктерге) келіп түседі. Ӛсімдіктердің жер бетіндегі мүшелері жоғарыда аталған сәуле- лермен бірге топырақтан, судан, басқа ӛсімдіктерден және зат- тардан серпіліп шашыраған сәуле радиациясын (R, бұл 3 – су- ретте пунктирлі сызықпен белгіленген) қабылдап сіңіреді. Бұл сәулелер радиациясының мӛлшері шашыратушы топырақ, зат- тар сипатына, қасиетіне байланысты. Ӛсімдіктер жамылғысына келіп түсетін фотосинтетикалық белсенді радиация (ФБР) мӛлшері ендіктер бойынша әртүрлі (3 – кесте, 4-сурет). Тропикалық аймақта маусымда келіп түсе- тін ФБР мӛлшері шамамен 10-7 млрд. ккал/га, субтропика айма- ғында – 7-5 млрд. ккал/га, ал 40-50° ендіктегі Арал ӛңірі жағада- йында 4,5-3,5 млрд. ккал/га энергия келіп түседі. Бұл гектарына 400-250 центнер биомасса құралуына жетерлік энергия. |