120
– Ойпырмай, кейуана, қинадың ғой. Базардың ана шетіне
барып қарашы, – депті. Кейуана барып қараса, жігіт болған
баласы ат сатып жүр екен. Ұрлыққа айналған ғой».
«Әзірет сұлтанның шырақшысы әулие кісі екен. Бір күндері
балаға зарыққан ерлі-зайыпты екеуі келіп, Әзірет сұлтанға үш
күн түнепті. Үш күнінде де ешбір аян бермей, үшінші күні екеуі
еңірегенде етегі жасқа толып жылапты. Байғұстардың
қиналғанына шыдай алмаған шырақшы екі көзі қып-қызыл
болып, қолын қойнына салып жіберіп: «Құдай бермесе, мен
бердім, мә!» – деп лақтырғанда, баланың аяғы көрінген екен
дейді».
Жамбыл атаның аулында тұратын Сансызбай деген кісінің
айтуынша, сол маңайда арқалы екі бақсы болған: Асыл мен
Шойынжан.
Асыл мен Жамбыл ата құрдас екен. Екеуі Іленің ар жағына
барып, бір ай-екі ай жүріп келе жатады. Қаскелеңнің ар
жағындағы Тереңөзекке келгенде Жәкең: «Сені жұрт баксы-
бақсы дейді. Жолдан іш пысып келеді. Әңгімелесетін қыз-
мыздарың болса, әкелсеңші, кереметіңді көрейін», – депті. Асыл
бақсы күліп келе жатып бір кезде: «Ал, Жамбыл, артыңа қара!» –
дейді. Қараса, шашы жалбыраған, түрі жаман бір кемпірді
мінгестіріп қойыпты. Жәкең атына қамшыны басып жіберіп, «Әй,
аруағыңнан айналайын, әкет мына бәлеңді!» деген екен.
Сансызбай ата Шойынжанның кереметін көзімен көріпті:
«Елу-алпыс кісі қырман тазалаймыз. Ауданнан өкіл жүр.
Жәкеңнің баласы
Сатыш келді де, Шойынжанға айтты:
– Жаңа кәнтөрдің түбінде қалды ма, үйде қалды ма – шақшам
жоқ,
бір атым насыбай берші, – деді. Шойынжан бермеді. Сатыш
Кірқабаққа барды:
– Ертең мені айдап кетсе де, үйге барам, шақшамды әкелемін.
Әйтпесе мына Шойынжаннан бір атым насыбай әпер, – деді.
Кірқабақ:
– Әй, Шөке, біреуміз кетіп қалсақ, өкіл құртады ғой, бер
насыбайды, мен төлейін, – деді. – Бермесең, баяғыда бір бақсы
121
Іленің ар жағындағы ауылды бер жаққа көшіріпті. Біздің
замандағы бақсы да,
жақсы де сенсің, насыбайды әкеп бер.
Шойынжан:
– Не бересің, әкеп берсем?
– Қара ала қабыңмен бір қап бидай беремін.
– Сатыш, сен не бересің?
– Мен мына пәлтемді беремін.
Менің бір жаман ақ қалпағым бер еді, төбесі тозып қалған.
Шойынжан басымнан жұлып алды. Ортасын бүктеп, із салып,
қолыма берді:
– Қырманның күнбатыс жағына апар да, мына жарығын
күнбатысқа қаратып, қойып кел, – деді.
Қалпағымды бидайдың шетіне апарып қойып келдім. Содан
соң Шойынжан:
– Пәленше, Түгенше, уа Пәленше, сен өтірік айтпаушы едің
ғой; сен айтшы, – деп, 3-4 кісінің атын айтып шақыра бастады.
Бір уақытта өзін-өзі шапалақпен шарт дегізгенде, нақ маған
тигендей болды. Көзімді жұмып қалдым. Сатыш, Кірқабақ, мен,
Нүсіпбек – бәріміз тұрмыз. Сосын тағы белгісіз біреуге:
– Әй, сен айтшы, анау пәленше жұртқа қарабет қылады, сен
айтшы, – деді.
Бір уақытта көкірегін ұрды кеп. Зіркілдеп кетті.
– Рас па, рас па? Рас, рас! – дейді өзіне-өзі.
– Шын ба? Шын, шын. Сансызбай, бар да, қалпақты әкел, –
деді.
Қалпаққа барсам, құдая құдауанда, шүйтешке шақша екен,
аузына қағаз тығыпты. Бағыты – күнбатыста, су-су болған.
Әкеліп, қолына бердім.
Ертесіне дәу қара ала қапты толтырып, аузын будық. Үш кісі
көтеріп, есектің үстіне салдық. Шойынжан жайдақ мініп,
бидайды өңгеріп кетті».
Екінші бір көргенім:
«Қырмандамыз. Көжеміздің қатығы жоқ. Үшінші бригадаға
алты серкені әкеліп, үшеуін сойыпты. Үшеуі байлаулы тұр екен.
Соны бізге әкеліп беруге адам табылмапты. Біргәдір: «Әкеліп
122
бере алмаймыз, өздерің алыңдар», – деді. Шойынжан ашуланып:
«Өзім-ақ әкеліп аламын», – деді. Біргәдір кетті, біз шулап қала
бердік. Бір уақытта: үш серке, қара арқаны мойнында, шұбап
тұсымыздан кетіп барады. Жүгіріп барып айдап әкеліп, сойып
алдық. Міне, осыны көрдім».
Достарыңызбен бөлісу: