Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық журнал

ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК 
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ 
ИНСТИТУТЫНЫҢ  
ХАБАРШЫСЫ 
 
 
ҒЫЛЫМИ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ  
ЖУРНАЛ 
 
ВЕСТНИК  
ТАРАЗСКОГО 
ГОСУДАРСТВЕННОГО 
ПЕДАГОГИЧЕСКОГО 
ИНСТИТУТА 
 
НАУЧНО-ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ 
ЖУРНАЛ 
 
 
 
№ 10 
2012 
(сәуір - мамыр - маусым) 
 
 

 
2 
 
Тараз 
мемлекеттік 
педагогикалық 
институтының 
ХАБАРШЫСЫ 
 
ВЕСТНИК 
Таразского 
государственного 
педгогического 
института 
 
 
2012 
№10 
(cәуір – мамыр – маусым) 
 
 
 
РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫ 
 
А.Б.Абдуалы                       тарих ғылымдарының докторы, профессор (бас редактор) 
Р.С.Амандосова                    
Педагогика ғылымдарының докторы, доцент 
А.Ә.Байтелиев                      
Филология ғылымдарының докторы, профессор 
С.А.Байтілен                        
тарих ғылымдарының докторы, профессор 
Б.Бәкірбаев                          физика-математика ғылымдарының докторы, профессор 
Қ.Бӛлеев                                
Педагогика ғылымдарының докторы, профессор 
Т.Қ.Бӛлеев                             
Педагогика ғылымдарының докторы, профессор 
К.Ж.Бұзаубақова                  
Педагогика ғылымдарының докторы, доцент 
Т.К.Кенжебаев                      
Педагогика ғылымдарының докторы, профессор 
Ю.П.Киселев                         
тарих ғылымдарының докторы, профессор 
И.О.Мүлдеков                       
техника ғылымдарының докторы, профессор 
М.Мұратбеков                      
физика-математика ғылымдарының докторы, профессор 
О.С.Сәлімбаев                       
Педагогика ғылымдарының докторы, профессор 
Қ.Т.Тоқжігітов                      
физика-математика ғылымдарының докторы, профессор 
Ж.С.Тӛлеубаев                    ауылшаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор 
Қ.Т.Ыбыраимжанов  
Педагогика ғылымдарының докторы, ТарМПИ профессоры 
 
                                                                 
 
                                                           
 
 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ, АҚПАРАТ ЖӘНЕ СПОРТ 
МИНИСТРЛІГІ 
 
Ақпарат және мҧрағат комитеті 
Бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 
КУӘЛІК 
№5763-Ж 
 
Астана қаласы                                                                           «23» 02  2005 ж. 
 
 
 
 

 
3 
БЕЙІНДІ БІЛІМ БЕРУ 
 
Г.М. Аралбаева  
 
БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕРДЕ 12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ  
ЖҤЙЕСІНДЕГІ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ 
 
ӘОЖ  378.14 
 
Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011  –  2020  жылдарға 
арналған  мемлекеттік  бағдарламасында  экономиканың  орнықты  дамуы  үшін  сапалы 
білімнің  қолжетімділігін  қамтамасыз  ету  арқылы  адами  капиталды  дамытамыз, 
білімнің  бәсекеге  қабілеттілігін  арттыртамыз  деген.  Сол  мақсатта  12  жылдық 
мектепте  оқытуға  кӛшу  Қазақстандық  білім  беру  реформасының  стратегиялық 
міндеттерін  ойдағыдай  шешуге  мүмкіндік  береді,  шығармашылықпен  дамыған  жеке 
тұлғаны  қалыптастыруға  бағытталған  жаңа  үлгіні  жасауды,  «Жалпыға  арналған 
білімнен»,  «Білім  әркімге  ӛмір  бойы»  үлгісіне  сапалы  түрде  кӛшуді  және  әлемдік 
білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етеді. 
2008-2009  оқу  жылынан  бастап  12  жылдық  білім   беруге   кезеңдеп   кӛшу  
басталды.  Бүгінгі  күні   білім  беру  мазмұнын   жаңартуды  кӛздейтін   Қазақстан 
Республикасының   білім  беру   тұжырымдамасы   жан-жақты  талқыланып,   ҚР  Білім 
 және   Ғылым   министрлігінің   2005  жылғы   21  желтоқсандағы   ӛткен   алқа 
мәжілісінде  мақұлданды.
  
12  жылдық  білім  мазмұнының   негізгі  ӛзегі  –  қарқынды   дамып  келе  жатқан  
ӛзгермелі   қоғамда  ӛмір  сүруге   икемді,  жеке  басының,  сондай-ақ   қоғам  пайдасына  
қарай   ӛзін-ӛзі  толық  жүзеге    асыруға   дайын   білімді,  шығармашылыққа  бейім,  
құзыретті   және  бәсекеге    қабілетті   тұлғаны   қалыптастыру   мен  дамыту   болып  
табылады. 
Білім  беру  жүйесіндегі   ӛзгерістерге   негізделген  дамудың  негізгі   үрдістері  
мыналар болып табылады: 

 
қоғам дамуының  қарқындылығы; 

 
ақпараттық қоғамға  кӛшу; 

 
экономиканың  қарқынды дамуы, бәсекелестің ӛсуі; 

 
адам капиталы  мәнінің артуы. 

 
жаңа білім  технологияларының  енгізілуі. 
12  жылдық  жалпы  орта  білім   берудің   құрылымдық-мазмұндық   моделі 
тӛмендегі  ұстанымдар  негізінде  ұйымдастырылды: 

 
жеке тұлғаның жас  және жеке ерекшеліктерінің  басты назарында  болуы; 

 
жеке тұлғаның жас  кезеңдерінің  ескерілуі; 

 
күтілетін нәтижелердің  оқушы жетістіктеріне   бағыттылығы; 

 
оқудың сабақтастығы; 

 
әрбір оқыту  сатысының даралығы; 
12  жылдық  білім  беру  жүйесінің  басты  басымдылықтарын  педагогика 
ғылымдарының  докторы,  профессор  Б.А.Әлмұхамбетов  тӛмендегідей  талдап 
кӛрсеткен: 

 
 білім мазмұнының тұлғаға бағытталуы; 

 
білімді ізгілендіру; 

 
4 

 
әдіснамалық құрамның іргелілігін қамтамасыз ету; 

 
 оқу жүктемесінің кӛлемін оңтайландыру; 

 
оқушылардың денсаулығын сақтаудағы басымдықтар.  
Ақпараттық  технология  бүгінгі  таңның  ӛзекті  мәселесі,  сондықтан  12  жылдық 
білім  жүйесінде  осы  бағыт  орынды  қолға  алынған.  Ақпараттандырудың   негізгі 
бағыты   ХХІ   ғасырдың   талаптарына  сәйкес   қоғамды  дамытудың   жоғары  
тиімділікті   технологияларына  сүйенген  жаңа  білім    стратегиясына   кӛшу  болып 
табылады.  Осығай  сәйкес   қазіргі  білім  жүйесінің   ерекшеліктеріне  –  оның  іргелігі, 
алдын-алу  және осыларға  қол жеткізу  мүмкіндіктері жатады. 
ХХІ  ғасырда   ақпарат  ғасыры  болғандықтан   адамзатқа   компьютерлік  
сауаттылық  қажет.  Ал,  бұл   сауаттылықтың   алғашқы   баспалдағы   мектептен 
басталады. Мектеп  қабырғасынан  теориялық  біліммен қатар практикалық  білімнің  
алғы шарттарын меңгеруі тиіс. Ал, теориялық  білімді  практикамен ұштастыру  үшін  
компьютер  қажет.  Соңғы  жылдары   компьютерлік   телекоммуникациялық  
технологияларды   игеру  қазіргі   заманда  әрбір   жеке  тұлға  үшін   оқу  және  жазу 
қабілеті  сияқты   сапалармен   бір  қатарға   және   әрбір  адам   үшін   қажетті   шартқа 
айналды.  Алынған   білім  мен  дағдылар   бұдан  әрі   кӛптеген   жағдайда   қоғамның    
даму  жолдарын   анықтайды. 
Қазіргі   ақпараттандырудың   ӛзіне  тән  ерекшелігі:  білім  беру  ӛрісіне   белсенді 
түрде  кіру,   арнайы  оқытатын  ортаны  құруға   бағытталған   оқытудың   жаңа 
технологиясын   пайдалану  және  дамыту,  ақпараттық   ӛнімнің  жаңа   тәсілдері   мен 
құралдарын оқу үрдісінің  заңдылықтарына  сәйкес қолдану. 
Компьютерлік технологияны  пайдаланып белсенді түрде  жүзеге асыруда. Білім 
беру   жүйесіндегі   жаңа  ақпараттық   технология   дегеніміз   –  оқу   және  оқу-
әдістемелік   материалдар  жинағы,  оқу   қызметіндегі   ес  технологиялық   құралдары,  
оқу  үрдісіндегі    ес  технологиялық   құралдарының  рӛлі  мен  орны   туралы,   ғылыми, 
білімнің  жүйесін және  оқытушылар  мен оқушылар  еңбектерін  жүзеге асыру  үшін 
оларды  қолдану   формалары  мен   әдістері  деген   анықтама  беруге  болады.  Яғни, 
ақпараттық  технология  –  білім  беру  мекемесі   мамандарының   жұмысын   жүзеге 
асырушы әдістер мен формалар  және балаға білім беруші құрал. 
Ақпараттық  технология  әдістері  мәліметтер  қорының  әдістері  болып  табылады. 
Ақпараттық  құрал  ретінде  математикалық,  техникалық,  ақпараттық  және  басқа 
құралдар  жатады.  Ақпараттық  технология  қолдануда  оқушы  ӛз  іс-әрекетін, 
міндеттерін шешудің әдіс тәсілдерін қайта жаңғыртып игереді. Бұл әрекет пәндік те, 
ақыл-ой  шеңберінде  де  орыдалады.  Кейбір  танымдық  іс-  әрекеттер  кез-келген  оқу 
материалдарьн  игеру,  жұмыс  істеу,  кейбірін  қайта  жаңарту  тән.  Оқушылардық 
танымдық іс-әрекетін дамытуда  кез-келген пән бойынша  ақпараттық технологияның 
орны ерекше.  
Бастауыш  мектептерде  оқушыларды  кішкентайынан  ӛздерін  қоршаған  ортамен 
жан-жақты  таныстыру,  олардың  логикалық  ой  ӛрісін  шығармашылық  жағынан 
дамыту,  сӛйлеу  және  жүріс–тұрыс  мәдениеттілігін  арттыру,  оларды  компьютер 
әлеміне  баулу  бүгінгі  күннің  басты  талабына  айналып  отыр.  Осы  мәселелердің  әр-
түрлі жолдары қарастырылып, басқа шет мемлекеттердің оқу іс тәжірибелерін оқып, 
үйрене отырып: 
1. Бастауыш мектепте оқытылатын сабақтарда компьютерді жиі пайдалану; 
2. Бастауыш сыныптан бастап жүйелі түрде информатика пәнін оқыту; 
3. Мектептерде балаларға арналған информатика үйірмелерін ұйымдастыру 
арқылы жүргізуге болатынына кӛз жеткізуде. 

 
5 
Бастауыш сыныптарда информатика курсының мақсатын тӛмендегідей 
сипаттауға болады: 
1. Компьютерлік сауат ашудың бастау негізі; 
2. Ойды логикалы түрде дамыту; 
3. Алгоритмдік білімді жетілдіру мен мақсатты шешудегі жүйелілік; 
4. Компьютерді үйренудің оңай жолдарын іздеу. 
Ресей  ғылымдарының  соңғы  зерттеулеріне  сүйенсек,  бастауыш  сыныптағы 
информатиканың пропедевтикалық курсының негізгі бағыттары тӛмендегідей: 
І.Қолданушылық. Бұнда оқушылар компьютермен алғаш танысып, оқу, ойындық 
және  бастауыштағы  пәндер  мазмұнына  құралған  жаттықтырушы  бағдарламалар 
негізінде 
компьютерлік 
сауаттылықтары 
қалыптасады. 
Бұл 
бағытты 
қолданушылардың  пікірінше,  баланың  компьютерлік  сауаттылықты  меңгеруі  -  бұл 
сабақта  және  сабақтан  тыс  кезде  компьютерді  ӛз  қажетіне  қарай  еркін  пайдалана 
білуі, сондай-ақ техникаға сауатты, ұқыпты қарауы. 
Қолданушылық 
бағыттағы 
пропедевтикалык 
информатиканы 
меңгеру 
нәтижесінде оқушыларда тӛмендегідей білім мен іскерліктер қалыптасуы тиіс: 
- оқу, ойын бағдарламаларымен жұмыс істей білу; 
- программалармен жұмыс істеу кезінде бағдарламалык, құжаттарды пайдалану; 
- программамен жұмыс істеуге машықтану: программаны енгізу, керектісін табу, 
ӛз бетімен жұмыс істеу. 
2.Ақпаратты-логикалық.  Бұл  бағыт  бойынша  оқыту  біріншіден,  оқушылардың 
коршаған  ортаның  элементтерін  танып,  оларды  ажырата  білу  қабілеттерін  дамытса, 
екіншіден, ойлау, есте сақтау қабілеттерімен қатар байқағыштығын, зейінін, берілген 
тапсырманы орындаудың оңтайлы, тиімді жолын таба білу қабілетінің дамуына әсері 
мол. Психологтардың зерттеуінше, ойлаудың логикалық құрылымының негіздері 5-11 
жас  аралығында  қалыптасады.  Сондықтан  да  алгоритмдік  ойлау  қабілеттерін 
барынша ерте жастан қалыптастыру қажеттігі ӛзінен-ӛзі туындайды. 
3.Шығармашылық.  Бұл  бағыт  бойынша  оқытудың  жаңаша  әдіс-тәсілдерін 
қолдану  арқылы  баланың  кішкентай  кезінен  дүниеге  ӛзіндік  кӛзқарасының 
қалыптасуына жол ашу, үздіксіз білім алуға дайындаудың тиімді жолдарын іздестіру. 
Басты  мақсаты  -  оқушы  зерттеуші  есебінде  ұжымдық  жобаны  жасақтауға  және  оны 
іске асыруға қатысады. 
4.  Дәстүрлі  курсқа  информатика  элементтерін  қосу.  Ғалымдардың  зерттеулері 
бойынша,  оқу  процесінің  тиімділігін  арттыруда  ақпараттық  технологиялардың  ролі 
зор. Бүгінгі күні психологтар мен педагогтар оқу процесінің тиімділігін артгырудың 
негізгі тәсілі ретінде тӛмендегі шарттарды ұсынады: 
1. Проблемалық оқытуды қолдану; 
2. Алгоритмдік оқыту; 
3. Оқытуды ақпараттандыру; 
4. Пәнаралық кіріктіру. 
Информатика  пәні  баланың  техника  құлағында  ойнап  отырған  ӛз 
замандастарынан  кем  болмауы  үшін  қажет.  Кез  келген  пәнді  үйретудің  әдістемелік 
негізі  5  компоненттен  тұрады.  Олар:  мақсат,  мазмұн,  әдістер,  қажетті  құрал-
жабдықпен  оқыту  формасы.  Информатика  үшін  қазір  оқыту  әдістерінің  жолдары 
жаңаруда. 
Бастауыш  сыныптарда  информатика  курсының  мақсатын  тӛмендегідей 
сипаттауға болады: 
1. Компьютерлік сауат ашудың бастау негізі; 

 
6 
2. Ойды логикалы түрде дамыту; 
3. Алгоритмдік білімді жетілдіру мен мақсатты шешудегі жүйелілік; 
4. Компьютерді үйренудің оңай жолдарын іздеу. 
Информатиканы  үйренуді  бастаған  кезде  алгоритмдеу  негіздерін  жоғары 
сыныптарда  бердік.  Бүгінде  тәжірибе  кӛрсеткендей  бұл  мәселені  бастауыш 
сыныптардан  бастаған  жӛн.  Бастауыш сынып  оқушысының  алгоритмдік ойлау стилі 
ӛз  жасына  сай  информатиканы  үйренуге  ӛте  қолайлы.  Олардың  психологиялық 
ӛзгерістері,  іске  іштей  жоспар  құра  білуі  қалыптасып,  оқытуға  жақсы  жағдай 
туғызады. 
Бастауыш  мектепте  компьютерді  пайдаланған  кезде  санитарлық-гигиеналық 
талаптарға  зор  мән  беріп,  компьютерлік  сынып  ережелерін  қатаң  сақтаған  жӛн. 
Мысалы,  сыныптан  кіріп-шығуға  мүғалім  рұқсат  береді.  Әрбір  оқушы  ӛз  тобына 
тағайындалып  берілген  жұмыс  орнынан  ауыспауы  керек,  яғни  сынып  белсенділерін 
сайлау, компьютерді және оған қосылған басқа құрылғыларды да іске қосуға, ӛшіруге 
рұқсат  етілмейді,  оны  мұғалім  атқарады  және  де  компьютерге  компакт-дискілерді 
салуды,  алуды  мұғалім  жүргізеді.  Сабақ  жүргізу  барысында  қазіргі  кездегі 
санитарлық  талаптарға  сәйкес  балалардың  жұмыс  ісіне  олардың  денсаулығына 
қауіпсіздігі  туралы  санитарлық-эпидемиологиялық  қорытындысы  бар  компьютерлік 
техниканы ғана пайдалануға болады. Компьютерлер қолданылатын бӛлмелер барлық 
санитарлық-гигиеналық талаптарға сай болуы тиіс. 
Компьютерлік  сыныпта  оқушылардың  ӛздері  және  кӛздері  шамадан  тыс 
шаршамас үшін 1-4 сынып оқушыларының компьютерде үздіксіз жұмыс істеу уақыты 
10-15  минуттан  аспауы  тиіс.  Балалардың  кӛздері  талмас  үшін  компьютерде  жұмыс 
істеп  болған  соң,  олармен  кӛзге  арналған  арнайы  жаттығулар  жасауы  керек, 
жаттығуларды  балалар  экранға  қарамай  тұрғанда,  қалыпты  күйде  дем  алдырып,  кӛз 
қозғалыстарын  барынша  үлкен  етіп  орындауға  тырысуы  керек.  Балаларға  қызықты 
болуы үшін жаттығулар ойын түрінде орындалады. 
Бастауыш сыныптарда бала үшін оқудың негізгі  саласы - ойын болып табылады.  
Ойын және ойын жағдайлары баланың жан-жақты ой-ӛрісінің дамуына да, тәрбиесіне 
де  әсер  етеді.  Сонымен  бірге  әр  түрлі  педагогикалык  мәселелерді  шешуге 
кӛмектеседі. Информатиканы ойын әдістемелері негізінде ӛткізу ӛте пайдалы. Себебі 
бұл  ӛзіне  барлық  жұмыс  түрлерін  қосып  баланың  шығармашылықпен    жұмыс  істей 
білуіне, ой-ӛрісінің дамуына кең мүмкіндік береді. 
Адамның тұлғалық қалыптасуы - үздіксіз және күрделі процесс. Ол білім алудың 
белгілі бірі сатысымен шектелмейді. Бүгінгі таңда, демек болашақта да білім 
қажеттілігі адамның белсенді ӛмірін қамтиды. Сондықтан жастардың бүгінгі білімі - 
болашақта ӛз білімін жетілдірудің және ӛз бетімен білім алуларының тек қана негізі. 
Мұнан шығатын қорытынды  - оқушыларды үздіксіз білім алуға дайындаудың тиімді 
жолдарын іздестіру. 
 Тӛменгі  сынып  оқушыларының  танымдық  іс-әрекетінде  жаңа  ұғымды  меңгеру 
процесін  түсіну,  оны  қорыту  және  қолдану  сияқты  үш  кезеңнен  тұрады.  Сондай-ақ 
зерттеу  нысаны  мақсаттылықпен  талдау  нәтижесінде  оның  мәнді  және  мәнсіз 
жақтары  сараланып,  қорытындыланады  да,  содан  соң  соның  негізінде  жекеленген 
шешіледі.  Олармен  қоса  жас  баланың  бойында  оқытудың  бастапқы  сатыларында 
оның  білімінің  жан-жақтылығын  қамтамасыз  етуге  бағытталған  білімнің  әмбебаб 
кешенін  және  әрекет  алгоритмдер  тәсілдерін  қалыптастыру  мәселесі  де  қойылады. 
Біздің  пікірімізше,  тӛменгі  сынып  оқушыларын  білім  беру  салалары  категориялары 
жүйесінде  оқыту  оларға  арнайы  қандай  да  бір  пәндермен  бірге  жан-жақты  әрекет, 

 
7 
қызмет  амалдарын  үйрету  аясында  жүргізілуі  тиіс.  Бұл  жинақтай  келгенде, 
ақпараттық  мәдениетті  қалыптастырудың  негізін  құрайды.  Бұл  процесті 
қалыптастыруда   бақылау  әрекетін  қолдану  арқылы  іске  асырылды.  Ол  үшін 
оқушыларда  игерілген  білімнің  белгілі  бір  жиынтығын  информатика  пәнімен 
байланыстырып  танымдық  тапсырмалар  арқылы  бақылау  жұмыс  түрі  жүргізілді. 
Олардың  бір  қатары  оқушылардың  жаңа  оқу  курсын  игеруге  деген  дайындық 
деңгейін бағалауға арналса, екіншілері оқушылардың біліміндегі нақты кемшіліктерді 
анықтауға,  мақсатты  түзету  жұмысын  жоспарлауға  жәрдемдеседі,  ал  үшіншілері 
оқытудың кейінгі үрдісін және оның нәтижелеріне болжам жасауға ықпал етеді. 
Тапсырмаларды  орындау  алдында  информатика  пәнінен  оқушыларға 
тапсырмалардың  орындалуындағы  талаптарға  кӛңіл  аударуы  сұралынады.  Берілген 
тапсырмаларда  бала  қабылдаған  заттарын  талдау  және  саралау  мүмкіндіктерін 
пайдаланып,  онда  заттардың  жекелеген  тікелей  қасиеттерін  анықтайды. 
Материалдарды  мағыналық  жағынан  топтап,  оның  жекелеген  бӛлімдерін 
салыстырады.  Бұл  тапсырманы  оқушылардың  танымдық  іс-әрекеттерін,  логикалық 
ойын  қорытып,  оның  елеулі  байланыстары  мен  қатынастарын  кеңінен  талдап,  есте 
сақтайды және басқа тапсырмаларды орындағанда қолдана бастайды. 
Бастауыш  сыныпта,  информатика  пәнінде  бақылау  әрекеттерін  пайдалану 
барысында,  оқушылардың  ой  қорытулары  кӛрнекі  алғы  шарттарға,  қабылдау 
деректеріне  сүйенеді.  Қорытынды  жасау  дәлелдер  негізінде  емес,  қабылдаған 
мәліметтерге тура қатынасы жолымен жүзеге асырылады. 
Кӛрнекі  бейнелеулер  мен  суреттеулер  арқылы  оқушылар  заттар  мен 
құбылыстардың белгілері мен қасиеттерін ұғынады. Сонымен қатар белгілі заттар мен 
құбылыстарды жіктеу іскерлігі бастауыш мектеп оқушыларының танымдық, ақыл-ой 
әрекетінің жаңа күрделі формаларын дамытады. 
Сабақ барысында әр пәнге сай компьютерді пайдаланып сабақ жоспарын құруға 
болады,  әр  оқушы  ӛз  компьютеріндегі  модульдік  жұмыстарды  пайдаланып  ӛз  іс-
әрекетін  кӛрсетеді.  Компьютердің  алгоритмдік  құрылымы  арқылы оқушы  танымдық 
кӛзқарасын жетілдіреді, қызығушылығы артады.  
Мұғалім  алдын-ала  сабақ  жоспарын  құруда  түрлі  интерактивті  оқыту 
формаларын:  сұрақ-жауап,  жарыстар,  тренингтер  ұйымдастырады.  Себебі, 
психологтардың  дәлелдеуінше  іс-әрекетпен  сана  тығыз  байланысқан  ұғымдар.  Іс-
әрекетте  болмаған  нәрсе  санада  да  қалыптаспайды.  Сондықтан  оқушылардың  ӛзара 
бірлескен  белсенді  іс-әрекеті  арқылы  ғана  саналы  білімдер  қалыптастыруға  болады. 
Мұндай  технологияны  ендіруде   жұмыссыз  отыратын  оқушылар  болмайды.  Оларда 
сабаққа  деген  қызығушылық  жоғары  болады,  олар  ӛздерінің  даму  динамикасын, 
жетілгендерін жақсы сезінеді. 
_______________ 
1.«Қазақстан  - 2030» атты  стратегиялық бағдарламасы  
2.Әбдікәрімұлы Б. 12 жылдық мектепке ӛту мәселесінің педагогикалық – 
психологиялық ерекшеліктері. Ғылыми басылым. – Астана, 2008. 22-23 б.  
 
 

 
8 
Р. А. Жумагалиев, Р.Д. Алимбекова 
 
КОНЦЕПЦИЯ 12 ЛЕТНЕГО СРЕДНЕГО ОБРАЗОВАНИЯ 
 
УДК 37.1 А 45 
 
Концепция  12  летнего  среднего  общего  образования  в  РК  -  является  основным 
документом,  отражающим  цель,  задачи,  принципы  организации  и  направления 
системы среднего общего образования страны.Данная Концепция разработана в соот-
ветствии с Законом Республики Казахстан 'Об образовании'. 
Цель Концепции -  определение стратегии  развития и путей обновления системы 
среднего общего образования Республики Казахстан в условиях  
12 летней школы 
Задачи Концепции: 

 
раскрыть цели, задачи, структуру, содержание образования и особенности орга-
низации учебно-воспитательного процесса в 12 летней школе; 

 
подготовить финансово-экономическое обоснование перехода на  
12 летнее образование; 

 
определить ожидаемые результаты данной Концепции. 
Ответственными  исполнителями  по  реализации  данной  Концепции  определены 
Республиканский  научно-практический  центр  проблем  12  летнего  образования, 
Казахская  Академия  образования  им.Ы.Алтынсарина,  Национальный  центр  оценки 
качества  образования,  Республиканский  методический  центр  информатизации 
образования,  Национальный  центр  государственных  стандартов  образования  и 
тестирования, 
Республиканский 
научно-практический 
центр 
'Учебник', 
Республиканский  институт  повышения  квалификации  руководящих  и  научно-педа-
гогических  кадров  системы  образования,  подведомственные  организации  и  органы 
управления образованием. 
В  подготовке  проекта  стандарта  приняли  участие:  А.Е.Абылкасымова 
(руководитель проекта), К.А.Аймагамбетова, В.К.Павленко, Т.К.Оспанов, А.С.Кенеш, 
А.С.Амирова,  Н.И.Пустовалова,  Г.И.Уайсова,  Н.Р.Балгожина,  Ш.А.Сулейменова, 
Т.Б.Аштаев, М.Н.Толегенова, Н.Б.Сероштан, Е.А.Вьюшкова, Б.И.Ижанов. 
Постоянно  изменяющийся  мир  с  его  новыми  требованиями  свидетельствует  о 
необходимости  опережающих  темпов  развития  среднего  общего  образования. 
Сегодня  чтобы  получить  хорошую  работу  нужно  быть  конкурентно  способной 
личностью.  Это  значит,  что  человек  должен  объединять  в  себе  такие  качества  как 
креативность,  активность,  ответственность,  развитый  интеллект,  профессиональная 
грамотность.      
Вразвитых  стран   наметилась  выработка  более  совершенных  моделей 
содержания  образования.Средние  общеобразовательные  школы  Казахстана  за 
последние  годы  заметно  изменили  свой  облик.  Были  внедрены  новые 
государственные  стандарты  образования,  трѐхступенчатая  модель  высшего 
образования  на  основе  кредитной  технологии,  также  началась  работа  по  разработке 
критериев  оценки  качества  образования.  В  настоящий  период  сформировался  оп-
ределенный  международный  стандарт  среднего  образования,  который  рассчитан  на 
12  летнюю  школу.  Согласно  Декларации  Совета  Европы  (1992г.)  в  мировом 
образовательном  пространстве  12  летнее  среднее  образование  реализуется  в  136 
странах.  Переход  Казахстана  на  12  летнее  образование,  позволит  успешно  решить 

 
9 
стратегическую  задачу  проектирования  новой  национальной  модели  образования.  В 
соответствии  с  заданной  целью  ожидаемые  результаты  образования  определены  в 
виде следующих ключевых компетенций выпускника: 
Структурно-содержательная  модель  12  летнего  среднего  общего  образования 
организована на основе ряда принципов: с учетом возрастной периодизации развития 
личности;направленности  на  достижение  ожидаемых  результатов;преемственности 
обучения;самостоятельности каждой ступени обучения. 
Особую  значимость  приобретает  в  условиях  12  летнего  образования  уровень 
дошкольного  образования  и  воспитания1  ступень  (1-4  классы).  Возраст  начала 
обучения  -  6  лет.  Продолжительность  обучения  -  4  года.  Основное  назначение  1 
ступени  -  раскрытие  индивидуальности  обучаемого  и  осмысление    знаний  об 
окружающей действительности, формирование желания и умения учиться.2 ступень 
(5-10 классы).Продолжительность обучения - 6 лет.Основное назначение 2-й ступени 
-  создание  условий  для  получения  основного  общего  образования,  формирования 
целостного  мировоззрения,  культуры  межличностного  и  межэтнического  общения, 
самоопределения  личности.Основная  школа  является  обязательной  базовой, 
позволяющей  продолжить  обучение  в  профильной  школе  или  организациях  на-
чального и среднего профессионального образования. Особенностью данной ступени 
является  введение  предпрофильной  подготовки,  которая  предполагает  ориентацию 
учащихся  на  осознанный  выбор  профиля  обучения  в  школе  третьей  ступени.  3-я 
ступень  (11-12  классы).Продолжительность  обучения  —  2  года.  Основное 
назначение  2  ступени  —ориентация  на  индивидуализацию  и  дифференциацию 
обучения,  социализацию  обучающихсяв  соответствии  с  потребностями.Профильное 
обучение 
осуществляется 
по 
следующим 
направлениям: 
естественно-
математическому, социально-гуманитарному, технологическому. 
С учетом материально-технического состояния, кадрового потенциала и учебно-
методического обеспечения предусматриваются следующие организационные формы 
профильного обучения на третьей ступени: 
1.
 
Монопрофильная школа - реализация одного профиля обучения. 
2.
 
Полипрофильная школа - реализация нескольких профилей обучения. 
3.
 
Профильные  классы  в  общеобразовательной  школе,  гимназии,  лицее, 
специализированной школе для одаренных детей. 
4.
 
Региональный  ресурсный  центр  -  организация  образования,  обладающая  дос-
таточным  материальным  и  кадровым  потенциалом,  ресурсы  которого  используются 
другими  школами  для  проведения  профильного  обучения.  Ресурсные  центры  могут 
быть организованы при ВУЗах, колледжах или образовательных центрах.  
5.
 
В  условиях сельской местности для проживания  учащихся из  отдаленных сел 
создаются: 

 
школа-интернат, где будут представлены все виды профильного обучения для 
сельских школьников; 

 
пансионат  интернатного  типа  —  обучение  учащихся  из  сельских 
малокомплектных школ будет осуществляться в средних школах районного центра в 
зависимости 
от 
избранного профиля или же в ресурсном центре. 
Модель образовательного процесса в 12 летней школе должна формироваться на 
основе  разноуровневого,  вариативного  содержания  образования,  гармонического 
сочетания  репродуктивных  и  творчески  преобразующих  технологий  обучения  на 
основе сотрудничества учителя и ученика. 

 
10 
 Педагогические кадры: 
Педагог  12  летней  школы  обязан  обладать  высоким  уровнем  сформированное 
ряда  компетентностей:Специальная  компетентность  -  способность  заниматься 
собственно  профессиональной  деятельностью  на  достаточно  высоком  уровне  и 
проектировать 
свое 
дальнейшее 
профессиональное 
развитие;Социальная 
компетентность  -  способность  заниматься  совместной  (коллективной,  групповой) 
профессиональной  деятельностью,  сотрудничать  и  использовать  принятые  в 
профессии  управленца  приемы  профессионального  общения;  Образовательная 
компетентность  -  интерес  к  освоению  профессиональных  знаний,  умений  и 
навыков,  целеполагание  в  образовательной  деятельности,  мотивация  развития, 
способность применять основы педагогической и социальной психологии.В 12 летней 
школе  особая  роль  отводится  деятельности  психолога,  которая  должна  быть 
направлена  на  коррекционно-развивающую  и  просветительскую  работу,  ориенти-
рованную на разновозрастные нормы становления личности учащихся.  
Условия реализации Концепции 12 летнего среднего общего образования.  
Реализация Концепции 12 летнего среднего общего образования сопровождается: 
1.
 
разработкой  государственного  общеобязательного  (национального)  стандарта 
12 летнего среднего общего образования. 
2.
 
разработкой  концептуально-методических  основ  и  содержания  предметных 
стандартов образования; 
3.
 
разработкой  нового  Законопроекта  Республики  Казахстан  'Об  образовании'  и 
соответствующих нормативных правовых актов; 
4.
 
разработкой рейтинговой системы оценивания достижения ожидаемых резуль-
татов; 
5.
 
обеспечением 
учебно-методическими 
и 
материально-техническими 
средствами; 
6.
 
созданием  психологической  службы,  новых  форм  организаций  профильного 
обучения в масштабе страны; 
7.
 
адаптацией  учителей  к  обучению,  ориентированному  на  достижение 
ожидаемых результатов, через переподготовку и повышение квалификации; 
8.
 
финансовым и  материально-техническим обеспечением перехода на 12 летнее 
обучение; 
Количество часов  на  инвариантную часть  определено для пятидневной  учебной 
недели.  Со  2-го  класса  вводится  обязательное  изучение  иностранного  языка  и 
информатики. Количество часов (1час в неделю на каждый предмет) на их изучение 
следует выделить за  счет часов, отведенных на вариативную часть.  При проведении 
занятий по иностранному языку и информатике осуществляется деление класса на две 
подгруппы:  в  городских  школах  при  наполняемости  в  25  человек,  сельских  –  в  20 
человек.  Часы,  отведенные  на  вариативный  и  школьный  компоненты,  следует 
использовать для развития творчества учащихся. 
 
 
 
 
 
 
 

 
11 
Базисный учебный план начального общего образования  
(годовая нагрузка) 
 
№ 
Учебные предметы 
Количество часов в год 
Всего 
годовая 
1 
2 
3 
4 
1. 
Родной язык 
224 
238 
238 
238 
938 
2. 
Казахский  (русский) 
язык 
32 
102 
102 
136 
372 
3. 
Математика 
96 
136 
136 
136 
504 
4. 
Окружающий мир 
64 
68 
68 
68 
268 
5. 
Музыка 
48 
51 
51 
51 
201 
6. 
Изобразительное 
искусство 
48 
51 
51 
51 
201 
7. 
Физическая культура  48 
51 
51 
51 
201 
8. 
Технология 
48 
51 
51 
51 
201 
 
Всего 
608 
748 
748 
782 
2886 
 
Вариативный 
компонент 
32 
102 
102 
136 
372 
 
Итого 
640 
850 
850 
918 
3258 
 
Школьный 
компонент 
64 
68 
68 
68 
268 
 
Итого 
704 
918 
918 
986 
3526 
________________ 
1.Данные Министерства Образования и Науки Республики Казахстан. 
2.Закон « Об Образовании». 
 
 
                                     Р.А. Жумагалиев, А.А. Сәлімбаева   
 
СТРУКТУРНОЕ ПОСТРОЕНИЕ 12 ЛЕТНЕГО ОБУЧЕНИЯ 
 В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН 
 
УДК 371.214 С28 
 
В соответствии с Посланием Главы государства народу Казахстана от 29 января 
2010 года «Новое десятилетие – новый экономический подъѐм – новые возможности 
Казахстана»  в  2020  году  в  республике  будет  функционировать  12-летняя  модель 
общего  среднего  образования.  Стратегическим  планом  развития  Республики 
Казахстан до 2020 года, утверждѐнным Указом Президента РК, переход на 12-летнее  
образование определѐн к 2015 году. В 2008 году переход на 12 летнее обучение был 
отложен  до  2015  года  по  ряду  причин:  недостаточно  развитая  инфраструктура 
школьного  образования,  отсутствие  качественных  условий  для  обучения  6-летних 
детей.  
Одним  из  приоритетных  направлений  образовательной  политики  является 
переориентация  образовательного  процесса  на  компетентный  подход.  К  2015  году 
государственный  общеобязательный  стандарт  образования  будет  ориентирован  на 
результаты, 
обеспечивающие 
личное 
саморазвитие, 
самостоятельность 
в 

 
12 
приобретении  знаний,  формирующие  коммуникативные  навыки,  умения  управлять 
информацией и технологиями, решать проблемы, предприимчивость и креативность.  
Структура 12 летней школы построена таким образом, чтобы все ученики могли 
получить  базовое  10  летнее  образование  и  четко  определиться  с  будущим 
профессиональным направлением. Таким образом, школа будет являться основой для 
продолжения обучения или выхода на рынок труда. В рамках перехода казахстанской 
школы  на  модель  12  летнего  образования  в  учебный  процесс  будут  внедряться 
инновационные информационные и коммуникационные технологии обучения и новая 
система оценки учебных достижений учащихся.  
Будет  обеспечен  оn-line  доступ  учащихся  ко  всем  мировым  образовательным 
ресурсам,  автоматизирован  учебный  процесс  (электронное  планирование, 
электронные  журналы,  электронные  библиотеки,  электронные  учительские,  СМС-
оповещения  родителей  и  т.д).  Будет  проводиться  мониторинг  обучения  каждого 
учащегося. Комплексная подготовительная работа по переходу на модель 12 летнего 
образования  будет  завершена  к  2015  году  с  вовлечением  в  программы  12  летнего 
образования 1, 5 и 11 классов общеобразовательных школ.  
«К  2020  году  мы  осуществим  полный  переход  на  12  летнюю  модель  обучения. 
Для  этого  к  2015  году  мы  построим  не  менее  двухсот  школ  за  счѐт  средств 
республиканского  бюджета  и  столько  же  –  за  счѐт  местных  бюджетов»,  –  заявил