Тарихты зерттеу мен оқытудағы өркениеттік тәсіл
жүктеу/скачать 19,24 Kb.
|
1 2
| Тарихтың мәдениеттанымдық концепциясы. "Өркениет" ұғымы белгілі бір этностың немесе тұтас өңірдің әлеуметтік-мәдени өмірінің өзіндік ерекшелігі мен тұтастығын белгілеу үшін де қолданылады, оған өмір салты мен мәдениеттің сипаты жағынан жақын халықтар кіреді. Осылайша түсіндірілетін бұл ұғым тарихқа мәдени көзқарастың негізін құрайды, оның мәні әр түрлі халықтар мен мәдениеттердің тарихи өмір сүруі нысандарының алуан түрлілігін бекіту, сондай-ақ олардың эволюциясының тұйықтығы, циклдігі туралы түсінік болып табылады.
Қоғамды дамытудың бірыңғай тарихи процесін терістеу идеясының жетекші идеясы болып табылатын жергілікті мәдениеттің тұжырымдамасы ХІХ ғ.соңында қалыптасты. Бұл кезеңде, ең алдымен, орыс тарихи-философиялық ойында жергілікті өркениеттердің жиынтығы ретінде тарих туралы түсінік әзірленеді,олардың әрқайсысы белгілі бір этностың әлеуметтік-мәдени өмірінің тұтас құрылысын білдіреді. Бұл ретте әрбір этностың әлеуметтік-мәдени өміріне (немесе әрбір өркениет үшін) дамудың өзіндік ерекшеліктері, басқалардан өзгеше, рухани-адамгершілік құндылықтар мен мәдени дәстүрлер, өмір салтының ерекшеліктері мен жеке тұлғаның түрі тән. Әдетте жергілікті өркениеттің өмір сүру тарихында әр түрлі фазалар немесе кезеңдер бөлінеді. Оларға өркениеттің туылу, өсу, гүлдену, құлдырау және ыдырау кезеңдері жатады. Тарихты мәдени түсінудің аса маңызды теорияларын Н. Данилевский, К. Леонтьев, О. Шпенглер, А. Тойнби, П. Сорокин жасады. Мысалы, Н. Данилев өркениетінің тұжырымдамасында-бұл әр түрлі мәдени-тарихи қоғам түрлері, олардың өзіндік ерекшелігі діни, мәдени, саяси және әлеуметтік-экономикалық өмірдің ерекшеліктерімен анықталады. Данилевский негізгі мәдени-тарихи түрлер ретінде тарихтағы өзін жүзеге асырған: Египет, Қытай, Вавилон, халдей, үнді, иран, еврей, грек, рим, Аравия және Герман-романдық. Болашақта ол жаңа мәдени — тарихи қауымдастыққа-славяндық рөлге ие болуы тиіс деп ойлады. Сонымен қатар, мысалы, ағылшын тарихшысы А. Тойнби өркениеттің негізін ең алдымен діни құндылықтардың жиынтығын құрайды деп есептеді. Сондықтан ол қазіргі әлемде бес ірі өркениетті атап өтті: батыс (еуропалық), шығыс-православие, ислам, индуистік және Қиыр Шығыс (Қытай) (Тойнби А.). О. Шпенглер тарихының мәдени тұжырымдамасында әрбір тұтас мәдениет өзіндік "халық рухының" көрінісі болып табылады және өзінің дамуында ол біртіндеп пайда болу, гүлдену және құлдырау кезеңдерінен өтеді. Шпенглер мәдениетінің құлдырауының соңғы сатысы өркениет деп аталады (Шпенглер О.). Осылайша, жекелеген мәдениеттерді немесе өркениеттерді бөлу үшін, тарихтағы өркениеттік тәсіл шеңберінде, ең алдымен, белгілі бір аймақта белгілі бір тарихи кезеңде белгілі бір халықтың немесе халықтар тобының әлеуметтік, саяси, діни және мәдени өмірінің өзіндік ерекшелігі болып табылады. Әр түрлі мәдениеттер әртүрлі тарихи кезеңдерде тарихта басым. Олардың бірізділігі немесе ортақ болуы тарихи процестің байлығы мен алуан түрлілігін құрайды. жүктеу/скачать 19,24 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2