апта. Қазақстан және Оңтүстік Шығыс Азия елдері

[vop] 

[q] 3:1 

Ғылыми стиль қайда қолданылады: 

[a] баяндамаларда 

[a]  көркем әдебиеттерде 

[a]  ертегіде 

[a] жарнамада 

[a] әнде 

          [kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1 

Публицистиикалық стиль қайда қолданылады: 

[a] газет, журналда 

[a]  

еркін сөйлеуде 

[a] әнде 

[a] көркем әдебиетте 

[a] кинода 

          [kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1 

Стиль түрін табыңыз:  

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды, 

Соқыр, мылқау танымас тірі жанды.... 

[a] ғылыми стиль 

[a] публицистикалық стиль 

[a]  көркем әдебиет стилі 

[a] ресми іс қағаздар стилі 

[a] ауызекі сөйлеу стилі 

         [kvop] 

 

[gl]  12-

апта.  Халықаралық  қатынастар  және  қазіргі  әлем.  Ресми  іс  қағаздар 

стилі. [:]  

[pr] 

Ресми ісқағаздар стиліне ісқағаздары, заң құжаттарының тілі жатады.  

Ісқағаздар стилі – Қатынас құралдың бұл түрлері де күнделікті өмір қажетінен туып, 

өз  алдына  орныққан  бөлек  жүйе  болып  саналады.  Ісқағаздардың  әрқайсысының  бұрыннан 

белгілі  бірыңғай  сөздері,  қалыптасқан  сөз  тіркестері  мен  сөйлем  үлгілері  болады. 

Ісқағаздарын жазу – жаттығу, дағдылану арқылы меңгеріледі. 

Ісқағаздар стиліне әртүрлі мекемелерде, кәсіпорындарда, ұйымдарда жүргізілетін жазу 

үлгілері  жатады.  Ол  форманың  түрлі  үлгілері  болады.  Ісқағаздарының  әрқайсысының 

бұрыннан  қалыптасқан  бірыңғай  сөздері  мен  сөйлем  үлгілері  болады.  Ісқағаздары  сол  үлгі 

бойынша жазылады.  

Ресми стильдің көлемі, мазмұны және жазылу формасы жағынан ісқағаздарынан біраз 

ерекшелігі  бар.  Ресми  ісқағаздары  белгілі  бір  қалыпқа  (штампқа)  түсіп  отырады,  онда  сөз 

қолданысы  ерекше  болады.  Ресми  стильде  көбіне  заң,  жарғы,  үкімет  органдарының 

қаулылары, халықаралық шарт, келісім, дипломатиялық нота, үкімет хабарлары жазылады.  

  

[vop] 

[q] 3:1 

іс қағаздарының бір түрі: 

37 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

[a] жұмыс 

[a]  өтініш 

[a]  жеке куәлік 

[a]газет 

[a] журнал 

[kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1 

Жұмысқа қабылданғанда тапсырылатын құжат: 

[a] өмірбаян 

[a] газет 

[a]  ән 

[a] садақ 

[a] ойын 

[kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1 

Құттықтаухат қандай сөздермен басталады: 

[a] ертеңге дейін 

[a]  сау болыңыз 

[a]  құрметті 

[a] ертеңге дейін 

[a] ұмытпа 

[kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1 

іскерлік қарым- қатынаста лексиканың қай саласы маңызды рөлге ие? 

[a] диалектілер 

[a] жаргондар 

[a]  терминдер 

[a] көнерген сөздер 

[a] тұрақты тіркестер 

[kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1 

Түйіндеме сөзінің аудармасы: 

[a] автобиография 

[a]  резюме 

[a]  приказ 

[a] распоряжение 

[a] обьявление 

[kvop] 

 

[gl] 13-

апта. Қазіргі халықаралық қатынастардың жаңа үрдістері. Сөзжасам. [:]  

[pr] 

«Сөзжасам» дегеніміз – жаңа сөздердің жасалуы. Ойла дегенде ой деген сөзге -ла 

қосымшасы  жалғану  арқылы  ойлау  іс-әрекетін  білдіретін  жаңа  сөз  (ойла)  жасалған.  Мал 

деген сөзге -шы қосымшасы жалғану арқылы малды бағатын адам мәніндегі жаңа мағыналы 

сөз (малшы) жасалған. Бес және атар деген сөздің бірігуінен жаңа мағыналы бесатар сөзі 

жасалған, ол – мылтықтың бір түрі. 

Сөздердің жасалуының бірнеше жолы болады. Олар:  

1)  Түбірге  қосымша  (сөз  тудырушы  жұрнақ)  жалғану  арқылы.  Мысалы,  бала-лық, 

кітап-ша, ақыл-шы, айт-ыс, жас-ар т.б.  

38 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

2)  Сөздердің  бірігуі  арқылы.  Мысалы,  түрегелді  (тұра-келді),  ашудас  (ашу-тас), 

белбеу (бел-бау), сексен (сегіз-он) т.б.  

3)  Сөдердің  қосарлануы  арқылы.  Мысалы,  жақсы-жаман,  күні-түні,  жата-жастана, 

құрт-құмырсқа, дос-жаран т.б. 

Кәрі  және  жас  деген  сөздердің  қосарлануы  арқылы  (кәрі-жас)  бүкіл  жұртшылық 

дегенді білдіретін жаңа мағыналы сөз жасалған. 

Жаңа сөз тудырудың бірнеше тәсілі бар: жұрнақ арқылы, екі сөзді біріктіру арқылы, 

екі сөзді қосарлау арқылы, екі сөзді тіркестіру арқылы жасалады. 

Қазақ тіліндегі сөздер түбір сөздер және туынды сөздер болып бөлінеді. Жоғарыдағы 

келтірілген мысалдар – туынды сөздер. Ал түбір сөзге сөздің бастапқы мағынасы жатады: ой, 

мал, бес, ат, кәрі, жас. 

Сөзжасам  (сөздердің  жасалуы)  деген  ұғым  –  жаңа  сөз  жасаудағы  заңдылықтар  мен 

ереже-анықтамалардың жиынтығы. Сөздердің әр түрлі жолдармен жасалуы, жаңа ұғым, жаңа 

бір грамматикалық тұлғада жұмсалуы сөздік құрамды байытатын және дамытатын категория 

болып саналады. 

 

Сөзжасам – тіл білімінің жеке саласы. Сөзжасам – атау (номинация) жасау қызметін 

жүзеге асырады.  

Қазақ  тілінің  қазіргі  кезде  әбден  қалыптасқан  сөзжасам  жүйесі  бар,  ол  –  әрине  ұзақ 

уақыттағы  дамудың  нәтижесі.  Тіліміздің  сөзжасам  жүйесінің  негізі  көне  түркі  тілінен 

басталып,  содан  бері  дамып,  толығып,  күрделеніп,  сұрыпталып,  қазіргі  жүйелі  дәрежеге 

жеткен. 

Қазақ  тілінің  сөзжасам  жүйесінде  көне  замандардан  бері  қарай  қолданылып  әбден 

орныққан, қалыптасқан сөзжасамның негізгі үш тәсілі бар:  

-

 

синтетикалық тәсіл; 

-

 

аналитикалық тәсіл; 

-

 

лексика-семантикалық тәсіл. 

 

 

[vop] 

[q] 3:

Сабақтан...... қалу  

[a] жүгіріп 

[a]  бармай 

[a]  себепсіз 

[a] ұмытып 

[a] күліп 

         [kvop] 

 

[vop] 

[q] 3: Туынды сын есімді табыңыз: 

[a] жауын 

[a]  

аймақ 

[a]  тұзсыз 

[a] жақпа 

[a] балық 

          [kvop] 

 

[vop] 

         [q] 3:

Аналитикалық тәсілмен жасалған сөзді табыңыз: 

[a] арық 

39 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

[a]  қала 

[a]  өнеркәсіп 

[a] садақ 

[a]тауық 

          [kvop] 

  

[vop] 

[q] 

3:1 Іс, жауын, тәлім, зер, дәрі, заң, бал, қызмет, талап сөздеріне қандай жұрнақтарды 

қолданасыз? 

[a] шы ші 

[a]  сыз сіз 

[a] лық лік дық дік тық тік 

[a]ғар гер қар кер  

[a] лы лі ды ді ты ті 

          [kvop] 

        

 

[vop] 

          [q]  3:1 -

лық/-лік, -дық/-дік, -тық/-тік жұрнақтары қай сөз қатарына жалғанады: 

[a] 

Бас, оқу, мемлекет, мәтін, сызба, дыбыс, ақпарат 

[a]  арман, анам, жер, секіру, жүгіру, лақтыру 

[a]  ыдыспен, ауру, жіберу, айту 

[a] шұлық, керемет, кітап 

[a] ой, жату, кету 

          [kvop] 

 

[gl]  14-

апта.  Халықаралық  қауіпсіздіктің  қазіргі  мәселелері.  Сөзжасамның 

тәсілдері. [:]  

[pr] 

Түркі тілдері, соның ішінде қазақ тілі  қосымшалы тілдер болғандықтан, туынды 

сөз жасауда синтетикалық тәсіл үлкен қызмет атқарады. Бұл тәсіл арқылы туынды сөз жасау 

үшін, оған екітілдік бірліктің қатысуы керек: 

- 

лексикалық мағыналы сөз; 

- 

сөзжасамдық жұрнақ.  

Лексикалық бірлік  туынды сөздің мағынасына арқау болады, сондықтан да туынды 

сөз жасауға лексикалық мағыналы сөздер қатысады.  

Синтетикалық сөзжасамда жұрнақ негізгі мүше болып саналады. Яғни, туынды түбір 

негіз сөзден сөзжасамдық жұрнақ арқылы жасалады.  Синтетикалық тәсіл арқылы жасалған 

туынды сөздер туынды түбір деп аталады.  

Мысалы, өнім, өндіріс, сал, салым, т.б. 

1.

 

Аналитикалық тәсілде екі сөз бір-бірімен тіркесіп, жаңа лексикалық мағыналы 

сөз  жасайды.  Аналитикалық  тәсіл  арқылы  жасалған  сөз  күрделі  сөз  деп  аталады.  Бірақ 

күрделі  сөзде  олардың  әрқайсысының  өзінің  жеке  тұрғандығы  мәнін  сақтамай,  біртұтас 

мәнге көшеді. Мысалы, өнеркәсіп, теміржол, қызыл ала т.б. 

2.

 

Лексика-семантикалық  тәсілде  сөздің  құрамы,  тұлғасы  ешбір  өзгеріске 

түспейді, өзгеріс тек сөздің мағынасында ғана болады. Сөз дыбыстық, морфемдік құрамын 

сақтай отырып, тілдегі бұрынғы қолданып жүрген мағынасының үстіне жаңа мағынасында 

да  қолданыла  бастайды.  Сөздің  тек  мағынасында  өзгеріс  болғандықтан,  бұл  тәсіл  лексика-

семантикалық тәсіл деп аталады. Мысалы, 

1)

 

Ақ  –  адал мағынасын береді. Мысалы, Ақ  жүрген адам азбас. 

40 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

2)

 

Ақ  –  сүт,  айран,  қатық,  қымыз,  шұбат  сияқты  тағамдар.  Мысалы,  Ұлжанның 

күз уақытында Зере мен балаларға әзірлеп отыратын ағы осы болатын. 

3)

 

Ақ – ақиқат, шындық. Мысалы, Жұмыр басты пендеге – өлім ақ.  

 

 

[vop] 

[q] 3:1 

Зат есім тудыратын жұрнақтарды табыңыз: 

[a] ғы гі қы кі 

[a] лы лі ды ді ты ті 

[a]  лық лік дық дік тық тік 

[a] ғар гер қар кер 

[a] ар ер р с 

         [kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1 

Сөз тудырушы жұрнақ арқылы жасалған туынды сөздерді табыңыз: 

[a] қызыл, қызғылт 

[a]  айыпкер, ұстамды 

[a] Еркежан, Сәулеш 

[a] келер, келетін 

[a] боламын, үйлерімді 

         [kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1 

Бірігу, қосарлану арқылы жасалған сөзді табыңыз: 

[a]аспанға 

[a]  ата-ана 

[a]  шебер 

[a] әдемі 

[a] аппақ 

         [kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1 «

Ақ» сөзінің лексикалық мағынасы: 

[a] 

сүттен жасалған тағамдар 

[a] ақ қар 

[a] жақсы адам 

[a] мейірімді ана 

[a] бесік әні 

          [kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1 

Зат есім тудыратын жұрнақтарды табыңыз: 

[a] -

ғы,- гі, -қы, -кі 

[a] -

лы, -лі, -ды, -ді, -ты, -ті 

[a]  -

лық, -лік, -дық, -дік, -тық, -тік 

41 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

[a] -

ғар, -гер, -қар, -кер 

[a] -

ар, -ер,- р, -с 

         [kvop] 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

42 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАРДЫҢ ЖОСПАРЫ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                   11-

кесте 

№ 

Семинар тақырыптары 

сағат 

саны 

1 

Қазақстан Республикасының сыртқы саясатының қалыптасуы. 

1.Қазақстанның әлемдік қоғамдастыққа кіруі туралы не білесіз?

 

2.ҚР ның маңызды халықаралық келісім- шарттарға қосылуы туралы 

әңгімелеңіз. 

3.

Үндестік заңы. 

3 

2 

Қазақстандық сыртқы саясаттың басымдылықтары  

1.Қазақстандық саясатты жандандырудың экономикалық міндеттері қандай? 

2.Қазақстандық  дипломатияны  қазіргі  заманның  экономикалық,  ядролық 

қаруды  таратпау  режимі  сияқты  өзекті  жаһандық  мәселелерін  шешуге 

қатыстыру туралы не білесіз? 

 3

.Сөздің тура және ауыспалы мағынасы. 

3

 

3 

ҚР -ның ТМД елдерімен қатынастарын дамытуы. 

ТМД құру және қалыптасу жайлы не білесіз? 

2. 

ТМД -ның келісім құқықтық базасы туралы әңгімелеңіз. 

3.

Кеден одағы- даму келешегі туралы әңгімелеңіз. 

4.Көпмағыналы сөздер. 

3

 

4 

Қазақстан және халықаралық ұйымдар. 

1.БҰҰ ның Қазақстанның сыртқы саясатындағы рөлі қандай? 

2.

ҚР ның ЕҚЫҰ-ға ИЫҰ-ға ҰҚКҰ -ға төрағалығы жайында әңгімелеңіз. 

3.

ЕҚЫҰ дағы ҚР төрағасының қортындылары.  

4.Диалект  және кәсіби сөздер 

3

 

5 

Қазақстан- американ қатынастары 

1.Қазіргі  кезеңде  ҚР  мен  АҚШ  арасындағы  қатынастарды  дамытудың  негізгі 

факторлары қандай? 

2. 

«Бейбітшілік үшін күрес» бағдарламасы жайлы не білесіз? 

3.

Термин сөздердің жасалу жолдары. 

3

 

6 

 

ҚР- ның Батыс Еуропаның жетекші елдерімен қатынастары 

1.

ҚР- ның ЕО елдерімен қатынасы қандай? 

2. «Еуропаға жол» мемлекеттік бағдарламасы туралы не білесіз? 

3. Қазақстан герман, қазақстан француз, қазақстан- англия, қазақстан- итальян 

саяси және экономикалық қатынастардың жағдайы қандай? 

4.

.Кірме сөздер. 

3

 

7 

ҚР- ның Шығыс Еуропа елдерімен қатынастары. 

1.

Қазақстанның Шығыс Еуропа елдерімен Польша Чехия Венгрия Румыния елдерімен 

қатынастары туралы не білесіз? 

2.

.Фразеологизмдер

 

3

 

43 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

8 

Аралық бақылау 

3

 

9 

Қазақстан- қытай қатынастары. 

1.

Қазақстан-  қытай  қатынастары  дамуының  негізгі  кезеңдері  туралы 

әңгімелеңіз. 

2. 

Осы  елдер  арасындағы  өзара  қатынастардың  әскери-саяси,  шекаралық, 

экономикалық, өңірлік проблемалар туралы айтыңыз. 

3. 

ШЫҰ -да ҚР мен ҚХР -ның өзара қатынасы қандай? 

4.Көнерген сөздер мен неологизмдер 

 

3

 

10 

Қазақстан және Таяу және Орта Шығыс елдері. 

1.

ҚР ның өңірдің қатынастары туралы не білесіз? 

2. 

Араб елдеріндегі қазіргі саяси жағдайлар бойынша ҚР ның позициясы. 

3.

ҚР  саясатындағы  Иран,  Түркия,  Солтүстік  Африка  мен  Таяу  Шығыстағы 

«құрмалар» революциясы: ҚР көзқарасы қандай? 

4.Мақал-мәтелдер.  

3

 

11 

Қазақстан және Оңтүстік Шығыс Азия елдері. 

1.

 

ҚР Президентінің Индонезияға, Малайзияға, Корея мен Вьетнамға сапары 

жайлы не білесіз? 

2.

 

ҚР  ның  Үндістан  мен  Пәкістан  елдерімен  қатынастарын  одан  әрі 

дамытудың мәселелері мен келешегі қандай? 

3.Стиль туралы түсінік. Стиль түрлері. 

 

3

 

12 

Халықаралық қатынастар және қазіргі әлем 

1. 

«Суық  соғыс»  аяқталуы  бойынша  Батыс  пен  Шығыстың  арасындағы 

дипломатиялық қатынастар сипаты қалай өзгерді? 

2. Жаһандану қазіргі халықаралық қатынастардың феномені ретінде нені білдіреді? 

3.

АҚШ- тың әлемдік саясаттағы рөлі қандай? 

4.Ресми ісқағаздар стилі (Өтініш, мінездеме, түсініктеме) 

3

 

13 

Қазіргі халықаралық қатынастардың жаңа үрдістері. 

1.

Б. Обаманың әкімшілік етуінің сыртқы саясаты қандай? 

2.

Энергоресурстарды тасымалдаудың проблема:лары қандай? 

3. Қазіргі халықаралық қатынастардағы миграция проблемалары қандай? 

4.Сөзжасам. 

3

 

14 

Халықаралық қауіпсіздіктің қазіргі мәселелері. 

1.

Қазіргі халықаралық жанжалдардың ерекшеліктері мен оларды реттеу 

жолдары қандай? 

2.

ЕО -дағы қазіргі көші қон үдерістері қандай? 

3. Ауғаныстандағы жағдай дағдарысты шешу жолдары қандай? 

4. 

Сөзжасамның тәсілдері 

 

3

 

Кафедра оқытушысы:                                        А.А.Қаршығаева 

Кафедра меңгерушісімен 

КЕЛІСІЛГЕН:  

                                                                                   

Р.К.Беделбаева 

«___» ____________________ 

 

44 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

 

БЕКІТЕМІН 

«Тұран» Университеті мекемесі  

«Тілдер» кафедрасы  

Хаттама № __  «____»________ 2013 ж. 

Кафедра меңгерушісі 

__________Р.К.Бедельбаева 

 

«ҚАЗАҚ ТІЛІ» 

С1– негізгі стандарттан жоғары деңгей 

ПӘНІН ОҚЫТУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН  ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР 

 

Оқу-әдістемелік кешенінің негізі, таңдалған аудиториясы мен бағыты 

«Кәсіби қазақ тілі» (С1– негізгі стандарттан жоғары деңгей)  2-курс студенттернің   

5В030100 заңтану мамандығына арналған. 

Аталған  курс  оқытушының  жетекшілігімен  (күндізгі  оқыту)  жүргізіледі,  сондай-ақ, 

ПОӘК  қосымша    оқу  құралдары,  оқу  әдістемелік  және  тексеру  материалдары    ретінде  өз 

бетінше пайдалануға болады.  

 

Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің құрылымы, мазмұны және оқыту 

 

мүмкіндіктері 

Пәннің оқу-әдістемелік кешені оқулықтағы лексика-грамматикалық тақырыптарымен 

сәйкес  жасалған.  Тиісті  бөлімдерде  СӨЖ  мен  СОӨЖ  арналған  сұрақтар  құрастырылған. 

Практикалық  сабақтардың  тақырыптары  бойынша  берілген  сұрақтар  мен  тест 

тапсырмаларының жауаптарын алуға мүмкіндік қарастырылған.                      

Берілген оқу-әідістемелік кешенінің ерекшелігі жазбаша лексикалық, грамматикалық 

жаттығуларды  орындау,  хабарлама  құрастыру,  сипаттау,  сұхбаттар  жүргізу,  мазмұндау, 

рөлдік  ойындар,  жалпы  курс  бойынша  ұсынылатын  тақырып  бойынша  тестілер  арқылы 

материалды едәуір тереңдетіп оқуға  мүмкіндік бар.   

 

Пәннің оқу-әдістемелік кешенімен жұмыс жасау тәртібі   

Пәннің  оқу-әдістемелік  кешенімен  жұмыс  жасауда  ең  алдымен  оның  мазмұны  мен 

оқулық  бағдарламасымен  танысу  керек.  Бұл  тіл  үйренушілерге  материалды  оқуға 

ұсынылатын көлемін білуге, оның қиындық деңгейін түсінуге және кешен құрамына енген 

барлық ресурстарды толық  пайдалану дағдыларын меңгеруге мүмкіндік туғызады.  

Тақырыппен  таныстыруда  сөйлеу  әрекетін  дамыту  үшін  алдымен  жаңа  сөздер  мен 

грамматикалық  конструкцияларды  үйрену  керек.  Содан  кейін  мәтіндік  материал  оқылып, 

аудиоматериал тыңдалады, бейнематериалдар көрсетіледі. Сабақ тақырыбы мен міндеттеріне 

сәйкес жазу дағдыларын қалыптастыру керек.   

          

Барлық тапсырмаларды орындағаннан кейін тақырыпты игеру деңгейін анықтау үшін  

айтылым,  тыңдалым,  оқылым,  жазылым  және  бақылау  тапсырмалары  мен  тест  сұрақтары 

қолданылады.   

 

Аталған  пәннің  оқу-әдістемелік  кешенінің  жұмыс  жасау  тәртібі  үйренушінің  жеке-

психологиялық  ерекшелігіне    және  оның  оқу  деңгейіне  қарай    қажет  жерінде  өзгертіліп, 

қысқартылып отырады. 

 

45 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

БЕКІТЕМІН 

«Тұран» Университеті мекемесі  

«Тілдер» кафедрасы  

Хаттама № __  «____»________ 2013 ж. 

Кафедра меңгерушісі 

__________Р.К.Бедельбаева 

жүктеу/скачать 0,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: