«Вітчизняна наука: сучасний стан, актуальні проблеми та перспективи розвитку»

108 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
2. 
Анурин В. Маркетинговые исследования потребительского рынка. Уникальный отечественный опыт / В. Анурин, 
И. Муромкина, Е. Евтушенко. –
 
СПб, 2010. –
 
205 с.
 
3. 
Амблер, Т. Маркетинг и финансовый результат: Новые метрики богатства корпорации / Т. Амблер. –
 
М., 2010. –
 
234 с.
 
4. 
Данилов А.А. Идея, сценарий, дизайн в рекламе / А.А. Данилов. –
 
М.: ДАН, 2010. –
 
125 с.
 
 
Научный руководитель:
 
к.э.н., доцент Безбородова Татьяна Михайловна
. 
 
 
Ә. Үркімбаева, Е.Тәңірбергенова
 
(Қызылорда, Қазақстан)
 
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЖАҒДАЙДЫ ЖАҚСАРТУДАҒЫ ӘЙЕЛДЕРДІҢ РӨЛІ
 
 
Елбасы  Нұрсұлтан  Назарбаев  «Қоғамның  даму  барысын  өмірде  –
 
нәзік,  көңілде  –
 
биік,  ал  істе  мығым 
әйелдер қауымынсыз көзге елестету мүмкін емес» деген болатын. Әйел
-
ана –
 
ұлтымыздың бойындағы бар жақсы 
қасиеттерді:  тілін,  ділін,  әдет
-
ғұрпын, салт
-
санасын, ұлттық  дәстүрін немересіне,  шөбересіне жеткізуші,  дарытушы. 
Ұлан
-
байтақ ұлы даланы мекендеген қара орман халқымыздың бір тілде сөйлеп, әдет
-
ғұрып, салт
-
дәстүрінің біркелкі 
болып келуі –
 
бұрынғы өткен дана аналарымыздың арқасы.
 
«Біз ананы қорғап
-
қолдауымыз керек. Мені отбасында әйелдер мен балаларға тұрмыстық зорлық
-
зомбылық 
көрсету жайттарының көбеюі алаңдатады. Әйелді құрметтемеу деген болмау керек. Бірден айтайын, ондай зорлық
-
зомбылықтың жолы қатаң түрде кесілуі тиіс.
 
 
Мемлекет әбден асқынған жыныстық құлдыққа, әйелге тауар ретінде қарайтын көзқарасқа айрықша қатаң 
түрде тыйым салуға тиіс.
 
 
Біздің  елімізде  толық  емес  отбасылар  көп.  Мемлекет  баланы  жалғыз  тәрбиелеп  жатқан  аналарға 
көмектесуі  керек.  Біз  әйелдер  үшін  икемді  еңбек  түрлерін  қалыптастырып,  үйде  жұмыс  жасауларына  жағдай 
туғызуымыз керек. Заң, мемлекет және мен біздің ханымдарымыздың жағындамыз.
 
Біз  бұдан  әрі  де  елімізде  әйелдердің  рөлі  артуы  үшін  барлық  жағдайды  жасайтын  боламыз.  Қазіргі 
замандағы қазақстандық әйел қызмет істеуге ұмтылуы керек...» деп Елбасы жолдауында көрсеткендей, ана мен қыз 
–
 
бойжеткенді қорғау бүгінгі таңдағы күн тәртібінде тұрған маңызды мәселе.
 
Дегенмен,  Заң,  Мемлекет  және  Елбасы  нәзік  жандылар  жағында.  Біздің  бұдан  түсінетініміз  елімізде 
әйелдердің  рөлі  артуы  үшін  мемлекет  барлық  жағдайды  жасайтын  болады.  Қазіргі  замандағы  қазақстандық  әйел 
қызмет істеуге ұмтылуы керек[1].
 
Тәуелсіз Қазақстанның гендерлік саясаты демографиялық дамуды, әйелдердің іскерлік қабілетін қоғамдық
-
саяси өмірімізде кеңінен дамытуды көздейді. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев экономиканы әртараптандыру  –
 
табыс 
кілті  екенін  атап  көрсеткен  болатын.  Әртараптандырудың  өзегі  –
 
кәсіпкерлік.  Экономиканы  жаңғыртудың  қозғаушы 
күші де кәсіпкерлер. Сондықтан, әлемнің көптеген елдеріндегі сияқты Қазақстанда да жаңа идеялардың қайнар көзі 
іспеттес  кәсіпкерлікті  дамытуды  ынталандыру  ісіне  айрықша  маңыз  беріліп  отыр.  Оның  ішінде  әйелдер 
кәсіпкерлігінің  дамуы  қоғам  үшін  маңызды.  Әйелдер  кәсіпкерлігі  бәсекелес  нарықтық  ортаны  құруға  мұмкіндік 
туғызады,  тауарлар  және  қызметтермен  нарықты  қанағаттандырады,  сұраныстың  өзгерістеріне  икемді  жауап 
қайтарады,  тәуекелді  жобалар  мен  жаңалықтар  енгізеді,  сондай
-
ақ  мамандарды,  капиталды, негізгі  және  қосымша 
материалдарды  толықтыру  көзі  болып  табылады.  Әйелдер  кәсіпкерлігінің  дамуы  еңбекке  қабілетті  халықтың 
жұмыспен қамтылу деңгейін көтеруге және олардың өмір сүру сапасын арттыруға өз септігін тигізеді.
 
Әйелдердің  табиғатында  жауаптылық  бар,  сондықтан  да  адамдардың  өмірі,  болашағы  үшін  жауапты, 
коммерциялық  және  өндірістік  қызметте  әлеуметтік  элементтерді  енгізуде.  Кәсіпкер  –
 
әйелге,  басшыға  өз 
қызметкерлерінің тұрмыстық, әлеуметтік мәселелерін білу керек, мекеменің тұрақтылығын сақтау үшін дұрыс шешім 
қабылдау керек. Әйел –
 
жар да,келін де, ана да жақсы қызметкер, үздік басшы да бола алады. Әйелдер басшылық 
етіп отырған мекемелердің қаржы жағынан да, жалпы анағұрлым тұрақты екені ешкімге де құпия емес. Дағдарыстың 
салдарынан әлемде жұмыссыздық орын алып отыр, кедейлік пен теңсіздік күшейіп келеді, Сол себепті, шағын және 
орта  бизнестің  әлеуметтік  маңызы  артып  отыр.  Мұндағы  әйелдердің  үлесі  –
  45-
48  пайыз  болып,  олар  қоғамдағы 
әлеуметтік тұрақтылықтың негізіне айналуда[2].
 
Қазақстан  қазіргі  уақытта  адам  құқығы  бойынша  60  халықаралық  шартқа  қосылды.  2006
-
2016  жылдарға 
арналған гендерлік теңдіктің ұлттық стратегиясы бекітілді. Осы стратегияны орындау бойынша әйелдердің саясатта 
және экономикада ілгерілеуі, әйелдердің, ерлердің және жасөспірімдердің ұрпақ әкелу қабілетін сақтау, әйелдерге 
және  балаларға  қатысты  күш  көрсету  көріністеріне  қарсы  күрес,  отбасы  қатынастарында  гендерлік  теңдікке  қол 
жеткізу бойынша 40
-
тан астам іс
-
шараны қамтитын үкіметтің орта мерзімді іс
-
шаралар жоспары іске асырылуда[3].
 
Әйел
-
кәсіпкерлер  –
 
өзін
-
өзі  іске  асыруға  деген  жоғары  қажеттілікпен,  шығармашылықпен  беріле  жұмыс 
істейтін,  табиғатынан  жаңашыл,  либералдық  құндылықты  жеткізушілер  болып  табылады.  Әйелдердің  осынау 
ерекше  әлеуметтік  тұрпаты  кәсіпкерлікте  ғана  емес,  еңбек  қызметінің  басқа  да  көптеген  салаларында,  сан  алуан 
ұйымдық
-
құқықтық нысандағы кәсіпорындарда талап етіледі.
 
Қазіргі кезде Қазақстанның экономикасында 3,7 млн. әйел жұмыс істейді, бұл жұмыс істейтіндердің жалпы 
санының  49  %
-
ын  құрайды[4].  Әйелдерді  мемлекеттік  және  қоғамдық  басқару  ісіне  белсене  тарту  әрекеті  кеңінен 
жүргізілуде. Еліміздегі экономикалық белсенді әйелдер саны күннен –
 
күнге көбеюде[5]. Олардың бизнес ашып, оны 
жүргізуіне де қолайлы жағдай жасалуда.
 
Әйелдер  қызмет  атқаратын  басым  салаларына:  қонақүйлер  және  мейрамханалар
-
63%,  сауданы  (59%), 
коммуналдық, әлеуметтік және жеке қызметтерді (59%) және ауыл шаруашылығын (53%) жатқызуға болады. Бүгінігі 
таңда  Қазақстанда  әйелдердің  ірі  бизнеске  енуі  жаппай  сипатқа  ие  бола  қойған  жоқ:  оң  үрдіске  қарамастан,  әйел 
кәсiпкерлiгi  әлеуметтiк
-
экономикалық  факторларға  байланысты  нақты  қиындықтардан  өтуде.  Әйелдердің  бизнеске 
жаппай келуіне экономикалық және заң кедергілері ғана емес, мәңгi екiншi рөлде болу дағдысы, ескілікті менталитет 
кедергі келтіреді.
 
Қазақстанда 260 әйел түрлі деңгейдегі әкім лауазымында жұмыс істейді. Бұл олардың жалпы санының 10 
пайызын құрайды[6].
 
Әйелдер  кәсіпкерлігінің  дамуы  еңбекке  қабілетті  халықтың  жұмыспен  қамтылу  деңгейін  көтеруге  және 
олардың өмір сүру сапасын арттыруға өз септігін тигізеді.
 

«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
109 
 
 
Әйелдердің  бәсекеге  қабілеттілігін  арттыру  мақсатында  осы  қаражаттың  бір бөлігі  Мемлекет  басшысының 
2009 жылғы 5 наурыздағы Қазақстан әйелдерінің V форумында берген тапсырмасы бойынша әйелдер кәсіпкерлігін 
қолдауға  бағытталды.  «Даму»  кәсіпкерлікті  қолдау  қоры»  АҚ  Директорлар  Кеңесі  2009
-
2015  жылдарға  арналған 
әйелдер  кәсіпкерлігін  одан  әрі  шағын  несиелендіру  үшін  шағын  және  орта  бизнес  қаржысын  орналастыруға 
лайықталған  бағдарлама  әзірлеп,  бекітті.  2009  жылы  бюджеттік  бағдарламаға  сәйкес  2010
-
2015  жылдардағы 
қаржыландыру көлемінде 450 млн. теңге бөлінді. Бұл көрсеткіштердің барлығы мемлекеттің әйелдер кәсіпкерлігінің 
дамуына қомақты үлес қосып жатқандығының көрінісі.
 
Әлеуметтік  мәселелерді  шешуге,  елімізде  кәсіпкерліктің  дамуына  ерекше  мән  беретін  көптеген  қоғамдық 
бірлестіктер  бар.  Мысалы,  «Самұрық
-
Қазына»  Ұлттық  әл
-
ауқат  қоры,  «Даму»  кәсіпкерлерді  қолдау  қоры,  «Іскер 
әйелдер  ассоциациясы»  және  тағы  басқалар.  Бұл  аталғандар  –
 
мемлекеттік  деңгейдегі  ірі  құрылымдар.  Сонымен 
қатар, аумақтық деңгейдегі бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін арттыруда өздерінің қомақты үлесін қосып жүрген 
іскер  әйелдердің  қауымдастықтары  да  жеткілікгі.  Бұл  қауымдастықтардың  басты  мақсаты  –
 
әйелдерге  әлеуметтік 
және өмірлік бағдарларында, жеке бастамалары мен іскерлігін дамытуда көмектесу.
 
Қазақстандық  іскер  әйелдер  қайырымдылық  көрсету  үлгісін  көрсетіп  отыр.  Әйелдер  табиғатынан 
мейірімділік  және  аяушылық  сияқты
 
қасиеттерімен  ерекшеленеді.  Әйелдер  бизнесінің  әлеуметтік  жауапкершілігі 
туралы айтқан кезде көбіне әлеуметтік
-
материалдық көмекпен аз қамтылған жандарға қолдау және көмек көрсетуді 
назарға аламыз.
 
Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі  –
 
маңызды феномен, оны зерттеу жүйелі талдауды қажет етеді. Қазір 
Қазақстанда  көптеген  әлеуметтанулық  және  басқа  да  әлеуметтік
-
маркетингтік  зерттеулер  жүргізілуде.  Әйелдердің 
бизнестің  әлеуметтік  жауапкершілігіне  көзқарасын,  жалпы  қоғамға  тигізер  пайдасын  және  осы  проблематикаға 
қатысты  мәселелерді  анықтау  үшін  жүргізілген  ғылыми
-
зерттеу  жұмысының  барысында  Астана  қаласында 
«Қазақстандағы  әйелдер  кәсіпкерлігі  және  бизнестің  әлеуметтік  жауапкершілігі»  тақырыбында  әлеуметтанулық 
зерттеу  (сауалнама)  жүргізілді.  Бұл  зерттеудің  басты  мақсаты  –
 
елдегі  кәсіпкерлік  қызметпен  айналысатын  қыз
-
келіншектердің  кәсіпкерлік  салада  қаншалықты  маңызды  рөл  атқаратынын,  әлеуметтік  жауапкершілікті  бизнесті 
жүзеге  асыруда  қандай  үрдістер  байқалатынын  және  кәсіпкер  әйелдердің  бизнестің  әлеуметтік  жауапкершілігін 
жүргізудегі үлесін анықтау.
 
Шағын кәсіпкерлікпен айналысатын әйелдер мүмкіндіктерінше қоғамға өз пайдасын тигізуге талпынады, ал 
орта және ірі кәсіпкерлікте отандық және халықаралық ұжым жұмыс істейді, оның мушелерін жұмылдыратын күш  –
 
біртұтас корпоративтік рух, қалыптасқан дәстүрлер және табысқа жетуді нысанаға алу.
 
Кәсіпкер  әйелдердің  пікірінше,  кәсіпорынның,  компаниялардың  әлеуметтік  жауапкершілігінің  іргетасы 
компания  жұмыскерлерінің  еңбек  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету,  медициналық  сақтандыру  жүйесінің  арқасында 
қызметкерлердің  денсаулығын  қорғау,  оқыту  мен  даярлау  бағдарламалары  арқылы  адами  ресурстарды  дамыту, 
сондай
-
ақ кешенді басқару жүйесін енгізу жолымен қоршаған ортаны қорғау болып табылады. Елдегі экономикалық 
белсенді  және  шағын  және  орта  кәсіпорындарды  басқаратын  әйелдер  мүмкіндігінше  әлеуметтік  көмек  көрсетуге 
талпынады.
 
Кәсіпкер  әйелдердің  көзқарасын  аталмыш  мәселеге  қатысты  пікірін  зерделей  келе,  бизнестің  әлеуметтік 
жауапкершілігін жүзеге асыру үрдісі ретінде мынадай негізгі белгілерді қарастырады: салық төлеу; қоғамға сапалы 
тауарлар  мен  қызмет  көрсетулерді  ұсыну;  қоғамдағы  әлеуметтік
-
экономикалық  мәселелерді  шешу  үшін  жұмыс 
орындарын ашу; қоғамның дамуына көмектесу; заңнаманың барлық нормаларын орындау. Одан кейінгі орындарда: 
қоршаған ортаны қорғау саласында саясатты қолдау; персоналға қатысты ізгі саясат ұстану; кәсіпорынның ішкі және 
сыртқы  қатынастарында  этикалық  нормаларды  сақтау;  өндіретін  өнімнің  мүмкін  болатын  жағымсыз  нәтижелері 
туралы  шынайы  ақпарат  жеткізу  және  әлеуметтік  бағдарламаларды  іске  асыру  (қайырымдылық  іс
-
әрекет  пен 
қорларды,  меценаттықты  қолдау,  білім  беру,  мектеп,  балаларға  көмек  көрсету,  кедейлер  мен  әлеуметтік  кемекке 
мұқтаж адамдарға көмектесуді қолдау).
 
Әртүрлі  кәсіпорындарды  басқаратын  әйелдер  қаржылық,  материалдық  жағдайға  байланысты  қиындықтар 
көрсе де, қайырымдылық жобаларын мүмкіндігінше мерзімді іске асыратынын көрсетті. Біздің зерттеуімізге қатысқан 
респонденттердің  80  пайызы  әлеуметтік  көмекті  көп  қажет  ететін  сала  ретінде  әлеуметтік  саланы,  оның
 
ішінде 
мынадай бағыттағы басымдықтарды атап көрсетеді:
 
1.  Балаларды  қорғау.  Оларды  темекі,  есірткі,  нашақорлық,  ішімдік  сияқты  зиянды  заттардан  оқшаулау. 
Салауатты өмір салтын қалыптастыруға ықпал ету. Әлеуметтену факторы ретінде спортқа қызығушылықты арттыру.
 
2.  Білім  беру  саласына  көмек.  Материалдық  жағдайы  төмен  отбасыларындағы  балаларға  білім  алуға, 
әлеуметтік  әлеуетін  қалыптастыруда  қол  үшін  беру.  Мүгедек  балаларға  арналған  орталықтар  мен  клубтар  ашу. 
Дарынды балаларға, өнерлі жастарға меценаттық, демеушілік қолдау көрсету.
 
3.  Әлеуметтік  жағынан  қорғалмаған  топтарға  қолдау  көрсету.  Сонымен  қатар,  әл
-
ауқаты  төмен 
отбасыларының балаларына, жетім балаларға, зейнеткерлер мен мүгедектерге қаражат бөлу.
 
4.  Халықтың  жұмыспен  қамтылуына  ықпал  ету  мақсатында  жұмыс  орындарын  ашу,  олардың  әлеуметтік 
жағынан қорғалуына ықпалдасу.
 
5. Экологияны, қоршаған ортаны қорғау. Табиғи шектеулі ресурстарды тиімді пайдалану.
 
6.  Медициналық  көмекті  қажет  ететін  әлеуметтік  топтарға  қаржылық  көмек  көрсету  мақсатында  арнайы 
акциялар, қайырымдылық жобаларын ұсыну және басқалар. Жоғарыда атап көрсеткеніміздей, халықтың әлеуметтік 
жағдайының жақсаруына негізгі ықпал ететін жағдаяттар осындай.
 
Қазақстан  әлемдік  дағдарыстың  алғашқы  қиындығына  шыдамдылық  көрсете  білді,  қазір  болашақта  кез  –
 
келген  қиындықты  жеңудің  тиімді  жолын  іздестіріп  жатыр.  Әйелдер  де  өз  ынтасының,  төзімділігінің, 
еңбексүйгіштігінің, Елбасына деген сенімдерінің арқасында еліміздің дағдарыстан табысты шығу жолында және әрі 
қарай инновациялық индустриаландыру негізінде
 
жаңа экономиканың өсуінде маңызды рөл атқаратыны сөзсіз.
 
«Жаннат  –
 
ананың  табанының  астында»  деген  қанатты  сөз  бар  халқымызда.  Өмірге  ұрпақ  әкеліп, 
тәрбиелеп
-
өсіріп, тіршілікке тірек болған асыл мұраттары мен қажыр
-
қайраттары үшін ардақты ана мен асыл жарға, 
аяулы  қарындасқа  әрдайым  құрметпен  қараған.  Бүгінде  Қазақстанда  әйелдер  саясатта  болсын,  бизнесте  болсын 
және  экономиканың  барлық  секторында,  шаруашылықтың  әртүрлі  салаларында  болсын,  ер
-
азаматтармен  қатар 
еңбекке белсене араласып, өздерінің біліктілігін, қабілет
-
дарынын, іскерліктерін айқын көрсетіп келеді.
 
 
Кәсіпкер  –
 
әйел  басқосулар  мен  келіссөздерді  сенімді  жүргізіп,  халықаралық,  қазақстандық  нарықтық 
жағдайды дұрыс бағамдай біліп, әлемнің бесігін тербетуге құдіретті.
 
 
 

110 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
Пайдаланылған әдебиеттер:
 
1. 
Қылышбаева З. Заң, мемлекет, елбасы аналар жағында. Заң газеті. 2013,19 наурыз, №41
 
2. 
Мусина З.Экономикадағы әйелдердің рөлі. Айкын. 01.12.2009 ж.
 
3. 
Сағындыққызы М.Әлемнің жарығын сыйлаған –
 
аналар! Экономика. №10, 7
-
13 наурыз, 2013ж. 1б
 
4. 
Сағындыққызы М.Әлемнің жарығын сыйлаған –
 
аналар! Экономика. №10, 7
-
13 наурыз, 2013ж. 2б
 
5. 
Алмабекова К.Қазақ әйелінің мәртебесі биік.Заң газеті. №39.15 наурыз 2012ж
 
6. 
Еділқызы Л. Әйелдердің ұстамдылығы мен төзімділігі –тыныштық пен тұрақтылықтың тірегі. Экономика. №90
-93 
(25939) 12 наурыз жұма, 2010ж.
 
 
Ғылыми жетекші
: 
п.ғ.к. Жарбулова С.Т.
 
 
 
Наталья Шипицына
 
(Омск, Россия)
 
 
К ВОПРОСУ О НЕОБХОДИМОСТИ АНАЛИЗА ФИНАНСОВЫХ РЕЗУЛЬТАТОВ БЮДЖЕТНЫХ 
УЧРЕЖДЕНИЙ
 
 
В  экономическом  комплексе  страны  действует  значительное  количество  бюджетных  учреждений.  Это 
учреждения,  организации,  содержание  которых  обеспечивается  за  счет  средств  федерального,  региональных  и 
местных бюджетов.
 
Подавляющая  часть  бюджетных  организаций  выполняет  различные  социальные  функции.  Поэтому  от 
величины  средств,  предоставляемых  из  бюджетной  системы  этим  организациям,  от  эффективности  их 
использования зависит выполнение социальных задач, стоящих перед обществом.
 
В  соответствии  с  Бюджетным  кодексом  Российской  Федерации  (БК  РФ)  бюджетное  учреждение  –
 
организация,  созданная  органами  государственной  власти  РФ,  субъектов  РФ,  а  также  органами  местного 
самоуправления для осуществления управленческих, социально
-
культурных, научно
-
технических или иных функций 
некоммерческого  характера  и  финансируемая  из  соответствующего  бюджета  или  бюджета  государственного 
внебюджетного фонда на основе сметы доходов и расходов.
 
Из  данного  определения  следует,  что  статус  бюджетной  организации  имеет  только  организация, 
обладающая одновременно следующими признаками [3, 
c.15]: 

 
В качестве учредителей организации должны выступить органы государственной власти РФ, субъектов 
РФ,  а  также  органы  местного  самоуправления.  Акционерные  общества,  кооперативы  и  другие  аналогичные 
хозяйствующие субъекты не могут создать бюджетную организацию.
 

 
В качестве цели создания бюджетной организация в учредительных документах могут быть определены 
исключительно  функции  некоммерческого  характера.  В  то  же  время  указанное  ограничение  нельзя  понимать  так, 
что бюджетной организации запрещено оказывать платные услуги и самостоятельно получать доходы.
 

 
Бюджетная  организация  должна  финансироваться  из  федерального  бюджета,  бюджета  субъекта  РФ, 
муниципального бюджета или бюджета государственного внебюджетного фонда.
 

 
Основой  финансового  планирования  бюджетной  организации  является  смета  доходов  и  расходов.  До 
начала финансового года бюджетная организация обязательно составляет этот документ, по истечении отчетного 
периода обязательно составляется баланс исполнения сметы.
 
Хотя  деятельность  бюджетных  организаций  носит  объективный  характер  и  развивается  по  определенным 
законам,  она  нуждается  в  управлении  со  стороны  государства.  Чтобы  быть  эффективным,  такое  управление,  во
-
первых,  должно  основываться  на  познании  и  использовании  механизмов  действия  законов  экономического 
развития,  проявляемых  на  уровне  отдельных  субъектов  хозяйствования,  и,  во
-
вторых,  реализовываться 
посредством определенного набора функций, к числу которых относится и функция анализа.
 
Анализ  является  неотъемлемой  частью  процесса  принятия  решений  в  системе  управления  бюджетной 
организацией.  Его  место  и  взаимосвязь  с  другими  управляющими  функциями  –  планированием,  учетом  и 
регулированием.
 
Функция планирования задает определенную программу действий бюджетной организации, а также уровень 
технических,  экономических  и  финансовых  параметров,  которые  необходимо  достичь  в  результате  хозяйственной 
деятельности.
 
Актуальность темы определяется тем, что для ознакомления с любой организацией необходимо изучение 
возможно  большего  числа  сторон  её  деятельности,  формирование  на  этой  основе  объективного  мнения  о
 
положительных  и  отрицательных  моментах  в  работе.  При  этом  необходимо  использовать  ряд  ключевых 
показателей,  отражающих  результаты  хозяйственной  деятельности  анализируемой  организации,  которые 
непосредственно  влияют  на  финансовые  результаты  работы  и  её  финансовое  состояние.  Важнейшим  условием 
эффективного  функционирования  национальной  экономики  является  рациональное  и  экономное  использование 
средств государственного бюджета, направляемых на содержание отраслей непроизводственной сферы.
 
При  сложившейся  экономической  ситуации,  когда  бюджетного  финансирования  становится  недостаточно 
для покрытия текущих расходов, перспектива развития любого учреждения в экономическом и финансовом плане 
наряду  с  объективными  макро  –
 
и  микроэкономическими  факторами  во  многом  обусловлена  субъективным 
фактором,  а  именно  финансовой  политикой,  проводимой  руководством  организации.  В  этой  связи  существенное 
значение имеет комплексный анализ деятельности организаций, финансируемых из бюджета.
 
Следует  отметить,  что  существенным  отличием  бюджетной  организации  от  всех  других  организаций 
является ведение своей уставной деятельности за счет целевых средств юридических и физических лиц, либо за 
счет членских взносов участников, что обусловливает непредсказуемость и нерегулярность таких поступлений. В то 
же время бюджетная организация для достижения своих уставных целей может выполнять различные программы 
или проекты.
 
Выполнение  анализа  финансовых  результатов  хозяйственной  деятельности  бюджетного  учреждения 
возможно при условии применения научного метода познания и соответствующих ему методов исследования.
 
Выделяют следующие методы анализа финансовых результатов.
 

«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
111 
 
 
1.  Метод  финансового  анализа  –
 
это  способ  комплексного  изучения  хозяйственной  деятельности 
бюджетного  учреждения,  обеспечивающий  выявление,  измерение  и  обобщение  влияния  отдельных  факторов  на 
динамику  хозяйственного  их  развития  путем  специальной  аналитической  обработки  плановых  и  отчетных 
показателей.  В  этом  определении  кратко  отражены  общие  принципы  и  особенности  изучения  экономики 
бюджетного  учреждения.  Более  углубленная  характеристика  метода  связана  с  рассмотрением  его  по  двум 
основным направлениям.
 
Во
-
первых,  метод  изучения  хозяйственной  деятельности  бюджетного  учреждения  характеризуется 
определенным  порядком,  последовательностью  ее  рассмотрения.  Обусловлено  это  тем,  что  процесс  познания 
экономических явлений сложный и протекает прежде всего во времени.
 
Во  –
 
вторых,  метод  анализа  хозяйственной  деятельности  бюджетного  учреждения  характеризуется 
различными  подходами  к  рассмотрению  объектов
 
анализа.  В  анализе  применяются  традиционные  методы 
экономической статистики, средних, абсолютных и относительных величин, наблюдение,
 
группировки, графический, 
эксперимент,  индексный,  моделирование,  формализация,  абстрагирование
, 
элементарные  методы  обработки 
рядов динамики.
 
В  целях  контроля  за  использованием  всех  видов  ресурсов
 
необходимо  проводить  сопоставление 
фактических показателей с нормативными, с нормами расходов.
 
В процессе сравнения выявляются изменения тех 
или иных
 
показателей.
 
2. 
Индексный  метод  основывается  на  относительных  показателях.  Он  исчисляется  сопоставлением 
соизмеряемой (отчетной) величины с базисной. Используя индексный метод,
 
можно выявить влияние на изучаемый 
совокупный  показатель  различных  факторов.
 
Используя  агрегатную  формулу  индекса  и  соблюдая  установленную 
вычислительную процедуру, можно определить
 
влияние факторов на изменение результативного показателя.
 
3.  Метод  абсолютных  отклонений  является  разновидностью  приема  цепных  подстановок  (производной  от 
этого  метода).  Он  основан  на
 
исчислении  абсолютных  отклонений  между  фактическими  и  базисными  частными 
показателями и умножении их по каждому показателю на абсолютное значение другого частного показателя.
 
4.  Метод  начисления  определяет  финансовый  результат  бюджетных  учреждений,  путем  сопоставления 
сумм начисленных расходов учреждения с суммами начисленными доходами и определяется по формуле:
 
ФР = НД − НР, (1)
 
где ФР –
 
финансовый результат,
 
НД –
 
начисленные доходы,
 
НР –
 
начисленные расходы.
 
При положительном финансовом результате будет (+), при отрицательном (−) [2, с.320].
 
Для  оценки  деятельности  бюджетного  учреждения  и  в  целях  проведения  анализа  исполнения  сметы 
расходов проводится:
 
- 
анализ исполнения сметы доходов и расходов;
 
- 
анализ между кассовыми и фактическими расходами;
 
- 
финансирования и др.
 
Одним  и  важнейших  этапов  анализа  исполнения  расходов  является  изучение  соотношения  между 
кассовыми  и  фактическими  расходами.  На  данном  этапе  изучается  равенство  между  расходами,  а  именно 
превышение кассовых расходов над фактическими или фактических расходов над кассовыми.
 
В  ходе  выполнения  анализа  кассового  исполнения  сметы  расходов  организации  особое  внимание 
уделяется  недорасходу  или  перерасходу  выделенных  из  бюджета  средств.  Выявление  факторов 
недоиспользования  открытых  кредитов  или  их  перерасхода  в  разрезе  отдельных  статей  расходов  имеет  важное 
значение и способствует организации использования бюджетных средств по назначению.
 
Анализ  фактических  расходов  позволяет  судить  об  эффективности  использования  бюджетных  средств, 
установить степень соответствия расходов объему выполненной работы или установленным нормам.
 
В  процессе  анализа  основных  средств  изучают  состав,  структуру,  состояние,  уровень  обеспеченности  и 
эффективность их использования учреждением.
 
Важность анализа основных средств обусловлена необходимостью соблюдения режима жесткой экономии 
бюджетных  ресурсов,  спецификой  деятельности  бюджетного  учреждения,  которая  заключается  в  высокой 
социальной значимости конечных результатов их работы. Значение анализа основных средств заключается в том, 
что с его помощью можно определить пути повышения эффективности использования объектов основных средств 
[1, с.150].
 
Таким образом, многообразие методов анализа деятельности бюджетных организаций позволяет получить 
всестороннюю характеристику финансово
-
хозяйственной деятельности организации.
 
Изучив  теоретические  основы  анализа  финансовых  результатов  деятельности  бюджетного  учреждения 
следует сделать вывод о том, что анализ финансовых результатов деятельности является неотъемлемой частью 
процесса принятия решений и целей в системе управления деятельностью бюджетных учреждений.
 
По  мнению  автора,  эффективное  управление  бюджетными  учреждениями  предусматривает  принятие 
руководителями  учреждений  обоснованных,  мотивированных  и  экономически  целесообразных  управленческих 
решений на основании полученных результатов финансового анализа.
 

жүктеу/скачать 9,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: