Зертханалық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар

жүктеу/скачать 1,3 Mb.

бет	24/45
Дата	08.06.2022
өлшемі	1,3 Mb.
	#36551
түрі	Сабақ

1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 ... 45

m ерiткiш = m ерiтiндi – m ерiген зат = 500 – 50 = 450 г немесе 450 мл,

себебі: судың тығыздығы 1г/см³.

Кез-келген сұйықтың массасының көлемiне қатынасы осы сұйықтың тығыздығын сипаттайды: (4)
Тығыздық (ρ) – ерітінді көлемнiң бiр бiрлiгiнiң массасын көрсететiн шама. Өлшем бiрлiгi - г/см³ (г/мл); кг/м³.
Мысалы, 96% H₂SO₄ ерiтiндiсiнiң тығыздығы 1,84г/см³, бұл - 96% күкiрт қышқылының 1см³ (немесе 1 мл)-ның массасы 1,84 г тең деген сөз. Жиi қолданалатын қышқылдар мен негiздердің ертiндiлерiнiң проценттік концентрациялары мен тығыздықтары анықтамалық бөлiмде келтiрiлген (қосымша К).
Ерiтiндiнiң тығыздығы және көлемi белгiлi болса ерiтiндiнiң массасын есептеуге болады:
m = ρ ּV
Керiсiнше, ерітіндінің тығыздығы және массасы белгiлi болса, көлемiн есептеуге болады:

Молярлық концентрация

Молярлық концентрация - ерiтiндiнiң 1 литрiнде ерiген заттың з а т м ө л ш е р і н көрсететiн шама. Өлшем бiрлiгi – моль/л:

осындағы: ν – ерiген заттың зат мөлшері, моль;
V – ерiтiндiнiң көлемi, л.
Зат мөлшері – заттың массанының (m) молярлық массасына (М) катынасы екенiн ескере отырып, келтірілген формуланы төмендегiше жазуға болады:
немесе , (5)
осындағы: m – ерiген заттың массасы, г;
M - ерiген заттың молярлық массасы, г/моль;
V - ерiтiндiнiң көлемi, л немесе мл;
1000 – литрдi миллилитрге айналдыру үшiн қолданылатын коэффициент.
1 литрінде еріген заттың зат мөлшеріне байланысты ерітінділер әртүрліше аталады. Оны мына кестеден көруге болады:

Ерітінді көлемі, л	Еріген заттың зат мөлшері (ν)	Ерітіндінің аталуы	Ерітінді концентрациясының белгіленуі
1	2	екі молярлы	2 М
1	1	молярлы	1 М
1	0,5	жарты молярлы	0,5 М
1	0,1	децимолярлы	0,1 М
1	0,01	сантимолярлы	0,01 М
1	0,001	миллимолярлы	0,001 М

Ерітінді дайындау үшін алынатын заттың массасы (граммен) 5-ші формула бойынша есептеледі:
m = См ·М ·V(л) немесе m =

Моль- эквиваленттiк (нормальдық) концентрация

Моль-эквиваленттiк концентрация – ерiтiндiнiң 1 литрiнде еріген заттың м о л ь-э к в и в а л е н т т е р і н і ң с а н ы н көрсететiн шама. Өлшем бiрлiгi – моль-экв/л:

осындағы, n - ерiген заттын моль-эквиваленттерінің саны, моль-экв;
V - ерiтiндiнiң көлемi, л.
Заттың массасының (m) заттың эквиавленттiк массасына (Мэ) қатынасы моль-эквиваленттер санын беретiнiн ескерсек, жоғарыдағы формула былай өрнектеледi:

немесе (6)

осындағы: m – ерiген заттың массасы, г;

Мэ - ерiген заттың эквиваленттiк массасы, г/ моль;
V - ерiтiндiнiң көлемi, л немесе мл
1000 - литрдi миллилитрге айналдыру үшiн қолданылатын коэффициент.

1 литрінде еріген заттың моль-эквиваленттерінің санына байланысты ерітінділер әртүрліше аталады. Оны мына кестеден көруге болады:

Ерітінді көлемі, л	Еріген заттың моль-эквивалент саны (n)	Ерітіндінің аталуы	Ерітінді концентрациясының белгіленуі
1	2	екі нормальды	2 н
1	1	нормальды	1 н
1	0,5	жарты нормальды	0,5 н
1	0,1	децинормальды	0,1 н
1	0,01	сантинормальды	0,01 н
1	0,001	миллинормальды	0,001 н

Ерітінді дайындау үшін алынатын заттың массасы (граммен) 6-шы формула арқылы есептеледі:

m = Сн ·Мэ ·V(л) немесе m =
Моляльдық концентрация

Моляльдық концентрация - ерiткiштiң 1 килограммында ерiген заттың з а т м ө л ш е р і н көрсететін шама. Өлшем бірлігі – моль/кг.
,
осындағы: ν - ерiген заттың зат мөлшері, моль;
W - ерiткiштiң массасы, кг.
Молярлық концентрацияның қорытынды формуласын (5-ші формула) жазғандағыдай өзгерiстер енгiзсек, келтiрiлген формула былай өрнектеледi:
немесе , (7)
осындағы: m - ерiген заттың массасы, г;
W - eрiтiкiштiң массасы, кг немесе г;
M - eрiген заттың молярлық массасы, г/моль;
1000 - килограммды граммға айналдыратын коэффициент.
Моляльдық концентрация сирек арнаулы есептеулер жүргiзу үшiн ғана қолданылады.

Ерiтiндiнiң титрi

Ерiтiндiнiң титрi – ерiтiндiнiң 1 миллилитрiнде ерiген заттың грамм мөлшерiн көрсететiн шама. Өлшем бiрлiгi - г/мл:

, (8)
осындағы: m - ерiген заттың массасы, г;
V - ерiтiндiнiң көлемi, мл.
Титр – ерiген заттың массасынын ерiтiндiнiң көлемiне қатынасы екенiн ескерсек, нормальдық концентрация формуласы былай өрнектеледi:
(9)
Бұл формула – аналитикалық химияда титриметриялық анализде сандық есептеулердiң негiзi болып табылады. Ерiтiндiнiң титрiнiң мәнiн үтiрден кейiнгi алтыншы цифраға дейiн көрсету керек. Себебi – титр өте аз шама, сондықтан жуықталмайды. Мысалы, Т_NaOH = 0,002436 г/мл.
Осы ерiтiндiнiң нормальдық концентрациясының мәнiн есептеу үшiн:
а) Титрдiң дәл мәнiн алсақ:

б) Титрдiң жуық мәнiн алсақ:

Есептелген нормальдық концентрациялардың айырмашалығы тым үлкен екенiн көремiз. Бұл мысал – титрдiң мәнiн жуықтауға болмайтындығының дәлелi. Өйтпеген күнде, сандық анализ нәтижелерi көп қателiктермен есептеледi.
Ерітіндінің нормальдық концентрациясы белгілі болса, титрін есептейтін өрнек 9-шы фомуладан алынады: Т =

жүктеу/скачать 1,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 ... 45