Қоректік заттардың өсімдік мүшелеріне тасымалдануы

Тамыр үлпаларьша енген иондар зат алмасу қүбылыстарына қатысу нөтижесінде озгерген, немесе өзгермеген күйде ксилема нәршырыныньщ қүрамына қосылады. Нәршырьш заттардың (судьщ) өрлеу ағынына байлаиьісты өркендерге ауысьш, жапырақ және сабақ клеткаларына сіңеді. Оның қүрамында органикалык жөне минералдық затгар болады. Органикалық заттардьщ қүрамы осімдік түрлеріне жөне иондардьщ тегіне байланысты түрліше болуы мүмкін. 266 Тамырда ырықтығы жоғары нитратредуктаза болтан жағдайда нәрШиірында амин қышқылдардьщ мөлшері көбірек болады. Мысалы, кейбір зерттеулердің нәтижелеріне қарағанда жүгерінің нэршырынындағы жалпы азоттың тең жартысы органикалық қосындылардың, ең алдымен глутамин, аспарагин және лизиннің үлесіне тиеді. Ксилема арқылы тасымалданатын иондардың жылжу жылдамдығы да біркелкі болмайды. Егер, сыртқы ерітіндіден тамырға Са жэне Р қатар енетін болса өркендерде, ең алдымен (бірнеше минутта) фосфор, бір сағат немесе одан да артық уақыттан кейін кальций байқалады. Осы элемент хелат, немесе басқа бір қосынды күйінде болса, оның жылжымалылығы жеделдейді. Ксилема нөршырыны өткізгіш жүйенің оте майда тармақтарына жеткесін, су және еріген затгар мезофилл клеткаларына енеді. Судың көп мөлшерде буланатьшдығьшан клетка қабықтарындағы сүйықтық қүрамындагы түздардың концентрация айырмашылығы заттардың ксилемага қаңта ірігуіне ықпал жасайды. Бүның өзі жапырақ клеткаларында түздЫн көп жиналып қалуына мүмкіндік бермейді. Мезофилл клеткаларының плазмалеммасына жеткен ерітінді (нәршырын) концентрациясы тамыр клеткаларындағы ерітіндіге Караганда жоғарылау болады. Әдетте, транспирация нөтижесінде буланатын судьщ көлемі жапырақ клеткаларыньщ колемінен 5-10 есе артық. Осыган байланысты клеткадагы осмостық қысымды залалды деңгейге жеткізбейтін үш түрлі себептер бар деп үйғарылады: 1. Ерітіндідегі түз түнбаға айналады. 2. Түздар жапырақтан бөлінеді. 3. Түздар осмостық қысымның жогарылауына тозімді клеткаларға, немесе ерекше қүрылымдарға жиналады. Өсімдіктің қартая бастаған жапырақтарында біртіндеп кальцийдің мөлшері кобейеді. Клетка вакуольдерінде әдетге кальций оксалатыньщ кристалдарын байқауга болады. Сонымен қатар, ол клетка ішінде жэне қабьиъшда карбонат, немесе кейбір жагдайларда митохондрияларда фосфат күйіндегі түнбага айналады. Кальций жэне бор иондары флоэма арқылы тасымалданбайды. Қалган элементгердің барлыгы дерлік өсіп жетілген жэне қартая бастаган жапырақтардан басқа мүшелерге ауыса алады (K,Na, S, Mg, N). Өсімдіктің ескірген боліктерінен жас боліктеріне жылжи алатын элементгерге марганец, мырыш жэне молибденді жатқызуга болады.