Әож 930 (574) Қолжазба құқығында

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           
әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті 
 
 
ӘОЖ 930 (574)     
 
 
 
 
Қолжазба құқығында 
         
 
 
 
 
 
 
ДУЛАТОВА  ИНДИРА  САБИТОВНА 
 
 
 
 
Ұлы  Жібек  жолы  мен  оның бойындағы  
қалалардың  Қазақстандық тарихнамасы 
 
 
 
 
07.00.09 – Тарихнама, деректану және тарихи зерттеу әдістері 
 
 
 
Тарих ғылымдарының кандидаты  
ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация 
 
 
 
 
 
 
                                  Ғылыми жетекшісі 
                                        тарих ғылымдарының 
                                                             докторы, профессор Тӛлебаев Т.Ә. 
 
 
 
 
 
Қазақстан Республикасы 
Алматы, 2010 

 
2 
МАЗМҰНЫ 
 
КІРІСПЕ..........................................................................................................    3 
1 
ҰЛЫ 
 
ЖІБЕК 
 
ЖОЛЫНЫҢ 
 
ҚАЗАҚСТАНДЫҚ  
ТАРИХНАМАСЫ........................................................................................... 15 
1.1  Ұлы Жібек жолы мен оның бойындағы қалалар тарихы ХІХ ғ. дейінгі 
еңбектерде ................................................... ........................................................... 15 
1.2  Кеңестік  кезеңдегі  Ұлы  Жібек  жолы  тарихының  зерттелуі 
.....................................................................................................................................33 
1.3  Ұлы  Жібек  жолының  тарихы  тәуелсіздік  кезеңіндегі  зерттеушілер 
еңбектерінде...............................................................................................................50                                        
 
2  ҰЛЫ  ЖІБЕК  ЖОЛЫ  БОЙЫНДАҒЫ  ҚАЛАЛАР  ТАРИХЫНЫҢ 
ТАРИХНАМАСЫ............................................................................................74 
2.1 Ұлы Жібек жолының Жетісу аумағындағы қалалары туралы зерттеулер                                
.....................................................................................................................................74 
2.2  Оңтүстік  Қазақстандық  Ұлы  Жібек  жолының  қалалары  жӛніндегі  
зерттеулер: мәселелері және бағыттары  .............................................................101 
2.3 Батыс Қазақстан торабындағы Ұлы Жібек жолы қалаларының тарихы: 
зерттеулер және проблемалар      ........................................................................  118 
  
ҚОРЫТЫНДЫ............................................................................................. 141 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.................................... ... 146 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
3 
КІРІСПЕ 
 
Зерттеу  тақырыбының  өзектілігі.    Қазақ  халқының  тарихындағы 
кӛпшілік  бӛлігі  қазіргі  Қазақстан    арқылы  ӛткен  Ұлы  Жібек  жолының  тарихы 
күрделі  де  қызықты.  Қазақстан  Шығыс  пен  Батыстың  мәдениетінің  ӛзара 
ықпалдасуы  мен  ӛзара  байытылуының  жолындағы  байланыстырушы  кӛпір  
болса, Ұлы Жібек жолы – халықтар мен елдерді біріктіріп, олардың мәдениетін 
жақындатты,  адамзат  эволюциясына  ықпал  еткен  кӛптеген  жаңалықтарды 
силады.  Кейбір  ғалымдар  оның  тарихы  тіптен  б.з.б.  3-1  мыңжылдықтардағы 
аумақтық сауда жолдары жұмыс істеген кезден бастау алады деп есептейді. Ал 
халықаралық  сауда  трассасының  гүлденуін  біздің  эрамыздың  басында  Кушан 
империясы  мен  басқа  да  шығыстық  мемлекеттердің  Еуропа  елдерімен  сауда 
байланыстарын орнатқан кезеңге жатқызады. Бұл мәселелер әлі де айқындауды 
қажет  етеді.  Қалай  болғанда  да,  Ұлы  Жібек  жолының  бірыңғай  жүйесінің 
құрылуы  оның  бойында  қалалардың  қалыптасуы  мен  ӛрлеуіне  және  оларда 
сұранысқа  бейімделген  қолӛнердің,  ӛндірістердің  дамуына,  соның  барысында 
ақша-тауар  қатынастарының  пайда  болуына  әсер  етті.  Ұлы  Жібек  жолы  мен 
оның  бойындағы  қалалар  ӛзара  тиімді,  бейбіт  қатар  ӛмір  сүруді,  діни 
тӛзімділікті  қалаған  және  инновациялық  жетістіктерімен  белсенді  түрде 
алмасуға  ұмтылған  әртүрлі  экономикалық  және  дүниетанымдық  жүйелерді 
жалғастырып,  біріктіріп  отырды.  Олар  сондай-ақ  әртүрлі  дәрежедегі 
ӛркениеттер  мен  мәдениеттердің  ӛзара  ықпалдасуына,  кӛптеген  мәдени 
құбылыстардың  импортталуына  немесе  қабылдануына  ықпал  ете  отырып 
белгілі бір мәдениеттің құрамдас бӛлігіне де айналды. 
Сондықтан  да,  шығысы  сонау  Хуанхэ  ӛзенінің  бойынан  басталып  антика 
әлеміне  дейін  жетіп,    он  алты  ғасырдай  уақыт  теңдесі  жоқ  сауда,  мәдени 
қатынастар  артериясы  қызметін  атқарған  Ұлы  Жібек  жолы  мен  оның 
бойындағы ежелгі және ортағасырлық Қазақстан қалаларын зерттеу жұмыстары 
бір  жарым  ғасырдай  уақыт  бойы  жүргізіліп  келеді.  ХІХ  ғ.  ортасынан  бастап 
әсіресе  Оңтүстік  Қазақстан  аумағындағы  қалалар  мен  елді  мекендер,  сауда 
жолдары,  соның  ішінде  ежелгі  замандардағы  қытай  саяхатшылары  мен 
елшілерінің  жүріп  ӛткен  жолдары  туралы  мәселелерге  арналған  әртүрлі 
кӛлемдегі  еңбектер  жарық  кӛре  бастады.  Мұндай  еңбектердің  авторларының 
мамандықтары,  қызмет  дәрежесі  әртүрлі  болды.  Олардың  негізгі  бӛлігі 
ғалымдар,  арнайы  ғылыми  экспедициялардың  мүшелері  еді.  Сонымен  қатар 
әскери қызметкерлер, шенеуніктер де тақырып мәселелеріне қатысты еңбектер 
жазып  қалдырды.  Қызметтерінің,  мамандықтарының  әртүрлілігі  олардың 
еңбектерінің  мазмұнына,  қорытындылары  мен  кӛзқарастарына  ықпал  етіп 
отырды.  
Кеңестік  тоталитарлық  жүйе  кезінде  Ұлы  Жібек  жолы  бойындағы 
қалаларды  зерттеу  жұмысының  ауқымы  мен  кӛлемі  кеңейе  түсіп,  біршама 
үлкен нәтижелерге қол жеткізді. Кӛптеген қалалар қазылып, зерттелді. Отырар, 
Ақтӛбе  сияқты  қалалар  кешенді,  әрі  тұрақты  зерттеу  обьекті  болды.      Бұл 
салада  әсіресе  археологтар  кӛп  еңбек  сіңіргенін  және  кӛптеген  ғылыми 
мақалалар  мен  монографиялық  еңбектер  жариялағанын  ерекше  айтуымыз 

 
4 
қажет.  Бірақ,  Кеңестік  кезеңде  әртүрлі  себептерге  байланысты,  Ұлы  Жібек 
жолының тарихы арнайы сӛз бола қоймады. Тек Кеңес үкіметі билігінің соңғы 
жылдарындағы 
«жариялылық» 
науқаны 
барысында 
және 
шетелдік 
халықаралық  ұйымдардың  бастамасымен  Ұлы  Жібек  жолы  туралы  мәселе 
кӛтеріліп,  мерзімді  басылымдар  сӛзете  бастағаннан  кейін  ғана  Ұлы  Жібек 
жолының тарихына біршама кеңірек назар аударыла бастады. 
1987  жылы  ЮНЕСКО  Бас  конференциясының  24  сессиясында 
қабылданған  шешім  бойынша  «Ұлы  Жібек  жолын»  кешенді  түрде  зерттеп 
білудің  халықаралық  жобасын  жасап,  оны  іске  асыру  қолға  алынды.  Мұндай 
зерттеу жүргізу туралы шешім Грекия, Египет, Индонезия, Италия, ҚХР, МХР, 
Оман, Португалия, Шри-Ланка және сол кездегі КСРО елдерінің бастамасымен 
қабылданды.  Бұл жоба ЮНЕСКО-ның «Адамды қоршаған орта, жер мен теңіз 
қоры» және  «Мәдениет пен келешек» атты екі  ірі бағдарлама бойынша жүзеге 
асырылмақшы  болды.  Ал  еліміз  тәуелсіздік  алғаннан  бастап  біршама 
бағдарламалар  жасалып,  Ұлы  Жібек  жолының  тарихын  зерттеу  және  оның 
бойында  туризмді  дамыту  мәселелері  қолға  алына  бастады.  Халықаралық, 
республикалық  конференциялар  ӛткізіліп,  мәселені  ғылыми  тұрғыда  зерттеу 
қажеттігі  туралы  мәселелер  сӛз  болды.  Соның  барысында  бірнеше 
монографиялық еңбек, кӛптеген мақалалар, конференция материалдары жарық 
кӛрді.  Бұл  кезеңдегі  Ұлы  Жібек  жолы  тарихын  зерттеушілер  қатарына 
тарихшылар, 
археологтармен 
қатар, 
мәдениеттанушылар, 
географтар, 
философтар, этнологтар, дінтанушылар, экономистер де қосылды. 
Сонымен  қатар  кӛңіл  аударатын  бір  мәселе,  мәселені  зерттеуге  ғылыми 
бағыттары  ғана  емес,  мамандықтары  да  әртүрлі  адамдар  атсалыса  бастады. 
Мәселен теміржол, автокӛлік жолы, туризм сияқты мамандық иелері, жекелеген 
компаниялар  мен  мекемелер  басшылары,  бизнес  ӛкілдері  Ұлы  Жібек  Жолы 
тарихы мен оны жаңғырту мәселелері туралы еңбектер жариялай бастады. Бұл 
айтылғандар  Ұлы  Жібек  жолы  мен  оның  бойындағы  қалалар  тарихы  кӛпшілік 
назарын аударып, қызығушылығын тудырып отырғандығының куәсі. Сонымен 
қатар  біздердің,  әртүрлі  мамандық  иелерінің  кӛзқарастарындағы  ұқсастықтар 
мен  айырмашылықтарды,  кейде  тіпті  қайшылықтырды  да  айқындап,  зерттелуі 
қажет  мәселелерді  ерекшелеуіміз  қажеттігін,  яғни  тарихнамалық  тұрғыда 
зерттеуіміз керек екендігін де күн тәртібіне қойуда.  
Оның  үстіне  соңғы  жылдары  халықаралық  бағдарламалардың  негізінде 
«Батыс  Еуропа  –  Батыс  Қытай»  алып  трансеуразиялық  магистралының 
құрылысы  басталды.  «Батыс  Қазақстан  –  Батыс  Қытай»  мұнай  құбыры 
салынды.  Жақында  ғана  «Түркменстан  -  Ӛзбекстан  –  Қазақстан  –  Қытай»  газ 
құбыры  іске  қосылды.  Осы  тӛрт  елдің  басшыларының  кездесуінде  Қазақстан 
Республикасы  президенті  Н.Ә.  Назарбаев:  «Біз  Ұлы  Жібек  жолын  жаңғыртып 
отырмыз»,  -  деген  еді.  Сондықтан  да,  Ұлы  Жібек  жолы  мен  оның  бойындағы 
қалалар  тарихының  зерттелу  дәрежесін  айқындап,  болашақта  зерттелуі  қажет 
мәселелерін  зерделеудің  бүгінгі  таңдағы  сұраныспен  де  байланыс  күмән 
туғызбайды. Бүгінгі таңда тәуелсіз елімізде туризмді дамыту маңызды саланың 
бірі  болып  отыр.  Сол  себепті  де,  Ұлы  Жібек  жолының  тарихын,  оның 
ескерткіштерін зерттеп, бүгінгі күн талабына, туризмнің сұранысына сай етудің 

 
5 
де  маңызы  зор.  Сонымен,  жоғарыда  айтылғандардың  барлығы  ежелгі  Ұлы 
Жібек  жолы мен оның бойындағы қалалар тарихына  жаңаша кӛзқараспен баға 
беруді, тарихнамалық тұрғыда зерттеуді қажет етеді деген ойымызды нақтылай 
отырып, біздің тақырыбымыздың ӛзектілігін айқындай түседі. 
Зерттеу  жұмысының  нысаны  –  тӛңкеріске  дейінгі,  Қазақстанның 
кеңестік  және  тәуелсіз  кезеңдеріндегі  Ұлы  Жібек  жолы  мен  оның  бойындағы 
қалалар тарихына байланысты жарық кӛрген еңбектер болып табылады.  
Зерттеу  жұмысының  пәні  –  Ұлы  Жібек  жолы  мен  оның  бойындағы 
қалалар  тарихына  қатысты  ХІХ  ғасырдың  екінші  жартысынан  ХХІ  ғасырдың 
басына дейінгі аралықтағы еңбектерді, яғни тарихнамалық деректерді талдау.  
Тақырыптың  зерттелу  деңгейі.    Ұлы  Жібек  жолы  мен  оның бойындағы 
қалаларды  тарихнамалық  тұрғыда  арнайы  қарастырған  еңбектің  жоқ  екендігін 
бірден  айқындап  кеткен  дұрыс.  Қазақстандық  тарихнамада  ортағасырлық 
қалалар тарихының зерттелуі туралы мәселелер оларға қатысты археологиялық 
еңбектерде 
және 
кейбір 
жекелеген 
зерттеулердің 
тараушаларында 
қарастырылып  отырған  мәселемен  байланыс  дәрежесіне  қарай  кездесіп 
отырады. Бұл жерде бір назар аударатын жағдай тарихшылар еңбектерінде олар 
қарастыратын 
мәселенің 
зерттелу 
дәрежесін 
айқындау 
мақсатында 
тарихнамалық  шолулар  жасау  дәстүрге  айналса,  археологтардың  еңбектерінде 
бұған ерекше кӛңіл бӛлу сирек, яғни зерттеу тақырыбына тарихнамалық талдау 
арнайы  ерекшелене  бермейді.  Оларда  кӛбінесе  зерттеу  жұмысының мазмұнын 
баяндау барысында кейбір зерттеушілердің еңбектері сӛз болады. 
Мәселен,  А.Н.  Бернштамның  «Памятники  старины  Талаской  долины»  [1] 
деген  еңбегінде  ішінара  тарихнамалық  ой-пікірлер  айтылады  және  олар  кейін 
кӛптеген зерттеушілердің кӛзқарасына ықпал етті.  
   Ә.Х.  Марғұланның  1950  жылы  жарық  кӛрген  «Из  истории  городов  и 
строительного искусства древнего Казахстана» деп аталатын іргелі жұмысында  
ӛзіне  дейінгі  зерттеушілердің  еңбектеріне  талдау  жасалып,    ортағасырлық 
қалалардың қай жерде орналасқандығына қатысты салиқалы пікірлер айтылды. 
М.  Елеуов  «Шу  мен  Талас  ӛңірлерінің  ортағасырлық қалалары  (VІ-ХIII  ғ. 
басы)» атты еңбегінде Қазақстанның (Оңтүстік Қазақстан, Талас, Шу, және Іле 
ӛңірлері)  ортағасырлық  қалалары  мен  елді  мекендерінің  зерттелу  тарихы 
жӛніндегі  және  оны  кезеңдерге  бӛлу  жӛніндегі  зерттеушілер  арасындағы 
пікірлерін  келтіреді.  Е.И.  Агеева  мен  Г.И.  Пацевичтің,  К.М.  Байпақов,  П.Н. 
Кожемяко,  Т.В.  Савельева,  Б.Э.  Аманбаев,  С.Я.  Перегудовалардың  кезеңдеуі 
мен хронологиясын жеке-жеке алып кӛрсетеді [2]. Алайда, оның тарихнамалық 
шолуында,  негізінен,  ХХ  ғасыр  90-жылдар  бас  кезіне  дейінгі  ғана  ізденістер 
қамтылған.    
У.Х.  Шәлекенов  [3]  «Түріктердің  отырықшы  ӛркениеті»  аты  ғылыми 
жұмысында  «Баласағұн  мәселесі»  кӛлемінде  М.  Қашқари,  Махмұд  Ибн-Вали, 
Ж. Баласағұнға, сонымен қатар В.В. Бартольд, А.Н. Бернштам, Л.Р. Кызыласов, 
П.Н.  Кожемяко,  М.Е.  Массон,  В.Д.  Горячева,  К.  Байпақов,  М.  Елеуов  сияқты 
зерттеуші  ғалымдардың  еңбектерін  талдайды  да,  ӛзінің  ұзақ  жылдар  бойы 
экспедиция  барысында  жинаған  мәліметтеріне  сүйене  отырып,  Ақтӛбені 
Баласағұн деп есептейтіні туралы ӛз тұжырымын ұсынады. 

 
6 
Сонымен  қатар  Т.Н.  Сенигованың  [4]  «Средневековый  Тараз»  зерттеу 
еңбегі толығымен тек Тараз қаласына арналғанымен, онда ортағасырлық кейбір 
қалаларға  қатысты  кӛптеген  ғалымдардың  пікірлері  де  ұшырасады.  Еңбекте 
автор    А.Н.  Бернштамның  пайымдаулары  мен  ойларын  келтіреді  де,  кӛбіне 
оның тұжырымдарын қолдап отырады.  
Академик  К.М.  Байпақов  Жібек  жолы  мен  оның  бойындағы  қалалар 
тарихын  ғана  емес  олардың  тарихнамасы  туралы  мәселені  де  ғылыми 
айналымға  енгізу  керектігін  дәлелдеп  жүрген  ғалым  ретінде  де  ерекшелеуді 
қажет  етеді.  Мәселен,  К.М.  Байпақов  [5]    «Қазақстанның  ежелгі  қалалар 
энциклопедиясы»  атты  қысқаша  анықтамалық  мақалаларында  ортағасырлық 
қалалардың тарихына, атауларына, зерттелу кезеңдері мен ғалымдар белгілеген 
хронологиялық  шектерінің  айырмасына,  археологтардың  тұжырымдамаларына 
да шолу жасайды.  
К.М.  Байпақов,  Т.В.  Сенигова,  К.  Чанг  сынды  зерттеушілердің  
«Средневековые  города  и  поселение  Северо-Восточного  Жетысу»  [6]  деп 
аталатын ғылыми еңбектеріне ортағасырлық Жетісу қалалары мен қоныстарына 
біршама  кеңірек  тарихнамалық  талдаулар  жасалған.  Жұмыста  ХІХ  ғасыр 
ортасынан  соңғы  кезге  дейінгі  ғалымдардың  сан  алуан  ой-пікірлері  біршама 
жүйеленген. 
Ал  К.М.  Байпақовтың,  З.Ж.  Шарденованың,  С.Я.  Перегудованың 
«Раннесредневековая  архитектура  Семиречья  и  Южного  Казахстана  на 
Великом  Шелковом  пути»  атты  еңбектерінің  бірінші  тарауын  мәселенің 
тарихнамасына  арнаған  [7].  Мұнда  жалпы  құрылыс  ӛнері  тарихнамасының 
құрамында  қалалардың  зерттелуі  жӛніндегі  де  мәселелер  сипатталған. 
Зерттеушілер  аймақтың  архитектуралық  ескерткіштердің  зерттелуіне  150 
жылдай  уақыт  болғандығын  айта  келе,  Ш.  Уәлихановтың  еңбектерінде 
ортағасырлық  қалалардың  қалдықтары  туралы  сипаттамалардың  кездесетінін 
атап  ӛтеді.  А.  Бернштамның  еңбектерінде  [8]  археологиялық  методты 
пайдалана  отырып,  этносаяси  жағдайдың  ауқымында  қалалардың  даму 
жолдары туралы мәселенің кӛтерілгендігін кӛрсетеді. Ә.Х. Марғұланның ежелгі 
Қазақстанның  қалалары  мен  құрылыс  ӛнері  тарихына  арналған  еңбегінде  іс 
жүзінде  алғаш  рет  еліміздегі  ортағасырлық қалалардың  мәліметтер  жиынтығы 
жасалғанын  атап  ӛтеді  [9].  Монғол  дәуіріндегі  қалалар  тарихы  мәселелерін 
зерттеумен  байланысты  Л.Б.  Ерзаковичтің  еңбектерінде  Аспара  қаласында 
жүргізілген  қазба  жұмыстарының  нәтижелерінің  жүйеленгендігіне  назар 
аударылған [10]. 
Қазақстанның археологиялық зерттелуінің тарихы К.М. Байпақов пен Ж.Қ. 
Таймағамбетовтың  жоғары  оқу  орындарының  студенттеріне  арналған  оқу 
құралында  қорытындыланған  [11].  Мұнда  кӛрнекті  екі  археолог  Қазақстан 
қалаларының  және  Ұлы  Жібек  жолының  археологиялық  негізде  зерттелу 
тарихына  да  тоқталып,  ӛзіндік  баға  беріп  отырады.  Онда  1939  жылы  Іле 
жазығындағы  ортағасырлық  ескерткіштерді  зерттеудің  басталғанын,  арнайы 
экспедиция  жұмысын  қорытындылаған  А.Н.  Бернштамның  еңбектерінде 
аумақтағы  қалалардың  тарихи  географиясы,  генезисі,  ӛмір  сүрген  уақыты, 
аттары  туралы  мәселелерді  біршама  реттеуге  мүмкіндік  бергендігін  жазады. 

 
7 
Бұдан  соң  Отырар  археологиялық  экспедициясы  туралы  айта  келе,  кӛптеген 
қалалардың  қазылғаны,  әсіресе  Отырар  қаласында  табылған  заттай  деректер 
негізінде  К.А.  Акишевтың,  К.М.  Байпақовтың,  Л.Б.  Ерзаковичтің,  В.А. 
Грошевтың  бірнеше  еңбектерінің  жазылғандығы,  жаңа  бағыттардың  пайда 
болып, еліміздің археологиясының жаңа сатыға кӛтерілгендігі атап кӛрсетілген. 
Бұл  кӛлемді  еңбекте  Қазақстандық  археология  ғылымының  дамуын  алты 
кезеңге  топтай  отырып,  авторлар  оның  бесінші  кезеңін  ХХ  ғасырдың  80-
жылдарынан бастайды. Бұл кезеңдегі ӛте маңызды мәселе ретінде «Ұлы Жібек 
жолы: мәдениеттер диалогы» атты бағдарламасының болғандығын, онда ежелгі 
және  ортағасырлардағы  Қазақстандағы  урбанизация,  қала  мен  даланың  ӛзара 
ықпалы  мәселелерімен    байланысты  жұмыстар  жүргізілгені  және  оған 
атсалысқан  ғалымдар  жӛнінде  қысқаша  баяндалады.  Урбанизацияның  даму 
динамикасы  қалалардың  құрылымы,  атқарған  қызметі,  архитектурасы, 
тұрғындарының  рухани  ӛмірі  кӛрші  елдермен  және  халықтармен  қарым-
қатынасы  жӛніндегі  мәселелермен  байланыстырылып  зерттелгендігін  Отырар, 
Қостӛбе,  Құлан,  Талғар  қалалары  мысалы  негізінде  дәлелдейді.  К.М. 
Байпақовтың  еңбектерінде  Қазақстандағы  Ұлы  Жібек  жолы,  оның  негізгі 
бағыттары,  олар  бойынша  тауарлардың,  мәдениет  үлгілері  мен  діннің  таралу 
тарихының  сипатталғандығы  ерекшеленеді.  Осылайша  Ұлы  Жібек  жолының 
тарихнамасы туралы мәселе алғаш кӛтеріледі. Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін 
де  Қазақстандағы  қалаларды  археологиялық  зерттеу  жұмыстарының 
жалғасқанын,  әсіресе  халықаралық  және  кейбір  шетелдік  ұйымдармен 
байланыстар  жасау  барысында  Отырар  сияқты  тарихи  маңызы  жоғары 
қалаларда  концервация  және  мұражайландыру  жұмыстарының  қолға 
алынғандығы баяндалған. 
Осылайша Ұлы Жібек жолы мен оның бойындағы қалалар тарихнамасына 
қатысты 
мәселелер 
кӛтерілген 
еңбектер 
тобы 
аяқталады. 
Байқап 
отырғанымыздай  жоғарыдағы  еңбектердің  бірде  біреуі  Ұлы  Жібек  жолы  мен 
оның  бойындағы  қалалар  тарихнамасын  зерттеуді  арнайы  мақсат  етпеген. 
Мұның ӛзі  отандық  тарих  ғылымында  Ұлы  Жібек  жолы  мен  оның бойындағы 
қалалар  тарихнамасының  кешенді  түрде  зерттеу  нысанына  айналмағандығын 
кӛрсетеді,  яғни  аталмыш  мәселе  тарихының  тарихнамасын  талдау  ӛзекті  бола 
түседі.  Отандық  тарих  ғылымындағы  біз  талдап  отырған  мәселеге  қатысты  
тың,  әрі  маңызды  кӛзқарастарды  айқындау      оның   ілгері  дамуы  үшін  қажетті 
проблемаларды анықтаудың  кӛкейкестілігін тағы да айғақтай түседі. 
Сонымен,  жоғарыда  айтылғандарды  қорытып,    мынадай  тұжырымға 
келдік.  Ұлы  Жібек  жолы  мен  оның  бойындағы  қалалар  тарихнамасы 
тарихнамалық  тұрғыда  арнайы  зерттелмеген.  Сондықтан  да  аталмыш 
тақырыпты тарихнамалық  тұрғыда зерттеудің маңызы зор. 
Диссертациялық  жұмыстың  мақсаты  мен  міндеттері.  Жұмыстың 
негізгі  мақсаты  –  Ұлы  Жібек  жолы  мен  оның  бойындағы  қалалар  тарихының 
зерттелу  дәрежесін  айқындау,  басты  тарихи  ойлар  мен  кӛзқарастардың 
бағыттарын  ерекшелеу  және  зерттелуі  қажет  мәселелерді  айқындау  болып 
табылады. Оған қол жеткізу үшін тӛмендегідей міндеттер қойылды:  
-Ұлы Жібек жолы мен оның бойындағы қалаларды кеңестік кезеңге  

 
8 
дейінгі зерттеу мәселелерін кӛрсету; 
-Ұлы  Жібек  жолы  тарихының  кеңестік  кезеңдегі  зерттелу  деңгейін 
анықтау; 
-Ұлы  Жібек  жолы  тарихының  тәуелсіздік  тұсындағы  зерттеушілер 
еңбектеріндегі жаңа тарихи кӛзқарастарды айқындау; 
-Ұлы  Жібек  жолы  бойындағы  Жетісу  қалалары  туралы  кеңестік  және 
отандық  тарихнамадағы  тұжырымдарына,  пікірлер  мен  кӛзқарастар 
эволюциясына баға беру; 
-Оңтүстік  Қазақстандағы  Ұлы  Жібек  жолы  бойындағы  қалалар  туралы  
зерттеулерді  талдау,  жетістіктері  мен  кемшіліктерін,  ақтаңдақ  тұстарын 
саралау; 
-Батыс  Қазақстан  торабындағы  Ұлы  Жібек  жолының  қалаларының 
тарихын зерттеудің бағыттарын және проблемаларын ашып кӛрсету; 
-Қазақстан  аумағындағы  Ұлы  Жібек  жолы  бойы  қалаларының  тарихына 
қатысты тарихнамалық фактілерге баға беріп, зерттеушілердің ғылымға қосқан 
үлесін таразылау.