Ер кісі түрлі қашықтықта орналасқан заттарға кезек-кезек қарады
Соматосенсорлық талдағышы
жүктеу/скачать 0,74 Mb.
|
| Соматосенсорлық талдағышы
№ 30 Есеп. Эстезиометрия əдісімен зерттелушінің терісінің сезімталдығы анықталған. Вебер циркулінің екі инесінің арасы 20 мм етіп алынған. Осындай жұп иненің жанасуынан арқа мен алақан терісінде туындайтын сезімдерде айырмашылық болады ма? Қандай айырмашылық болады? Кеңістіктік табалдырықтарды анықтау арқа терісінде, қолдың артқы бетінде, көрсеткіш саусағының ұшында жүргізіледі. 2 сенсорлық нүкте артқы жағында 2 ынталандыру ретінде сезілетін ең аз қашықтық-50 мм, ал алақанда-20 мм. бұл жағдайда тақырып артқы жағында 1 нүктенің жанасуын сезінеді, ал алақанда 2. Тітіркенуі бөлек қабылданатын нүктелер арасындағы ең аз қашықтық екі нүктелі ажыратудың шегі деп аталады № 31 Есеп. Жүзікті ұзақ уақыт тағып жүрген соң оны сезбейтін боламыз. Бірақ, саусағымызға шыбын қонса, оны анық сеземіз. Жүзікті неге сезбейміз? Тактильді тітіркендіргішке үнемі әсер еткенде рецепторлардың бейімделуі байқалады және тітіркену сезінуді тоқтатады. Сондықтан саусағыңыздағы сақина тітіркендіргіш әсерін тоқтатады. Шыбынның аяқтарының жанасуы әлсіз болса да, бұрын болмаған. Бұл әсердің тітіркену шегі әлі де төмен, сондықтан ол сезіледі. №32 Есеп. Көзді жауып, екі көрші саусақпен бұршақты домалатсақ, бір бұршақты сеземіз. Ал егер дəл осыны айқастырылған саусақтармен жасасақ, онда бұршақты екеу етіп сеземіз. Бұл құбылысты қалай түсіндіруге болады? Бірінші жағдайда саусақтардың ішкі, жанасатын беттері тітіркенеді. Екіншісінде-сыртқы, жанаспайтын. Табиғи жағдайда көрші саусақтардың сыртқы беттерін бір уақытта тек екі зат тітіркендіруі мүмкін. Сондықтан мида тиісті сезім пайда болады. Егер біз ағзаны жасанды жағдайға қоятын болсақ, онда ол эволюция барысында табиғи жағдайда қалыптасқан бағдарламалар бойынша жұмыс істейді. №33 Есеп. Төменде көрсетілген терінің аймақтарын жанасуға деген сезімталдығының артуы ретімен қойып шығыңыз: білек, арқа, табан, мұрын, саусақ ұшы, ерін, маңдай Жауабы Табан, арқа, білек, маңдай, мұрын, ерін, саусақ ұштары №34 Есеп. Төменде көрсетілген терінің аймақтарын қысымға сезімталдығының артуы ретімен қойып шығыңыз: маңдай, жоғарғы қабақ, табан, арқа, білек. Жауабы Табан, арқа, білек, маңдай жоғарғы қабақ № 35 Есеп. Зерттелуші бір қолын температурасы 40°, екінші қолын - 10° суда ұстап отырған соң, екі қолын да температурасы 20° болатын суға салса, ондағы су оған қалай сезілетін болады? Сол кезде туындайтын сезімдерді қалай түсіндіруге болады? Жауабы: Сенсорлық бейімделу болды. Терідегі температура сигналдарын тану үшін миға сигнал жіберетін арнайы терморецепторлар бар. Олардың кейбіреулері суыққа, екіншісі жылуға жауап береді. Қолды суық / ыстық суда ұзақ уақыт ұстағаннан кейін, адам ынталандыруға үйренеді, сенсорлық бейімделу пайда болады және су енді суық/ыстық болып көрінбейді. Екі қолды бөлме температурасында суға салғанда, суық суға үйренген қол ыстық болып көрінеді, өйткені суық терморецепторлар аз сезімтал, ал жылу рецепторлары ыстық сияқты белсенді болады. Немесе (2) суық судан шығарылған қол жылу беру арқылы қызады, яғни энергия алады, ал екіншісі, керісінше, жылу береді, сондықтан ол суық сезінеді. (3) ұзақ тітіркену кезінде ми қыртысы сезімталдықты төмендететін ішкі қорғаныс тежелуімен жауап береді. Тежелудің дамуы жаңа жағдайларда сезімталдықтың жоғарылауына ықпал ететін басқа ошақтардың қозуын тудырады. Бейімделу: - сезім мүшелеріне жеткілікті күшті тітіркендіргіштер әсер еткен кезде сезімталдық төмендейді, - әлсіз ынталандыруларға ұшыраған кезде (немесе олар болмаған кезде) сезімталдық жоғарылайды. №36 Есеп. Жаздыгүні ауа температурасы +40ºС болып тұрғанда, даладан температурасы +20ºС болатын бөлмеге кірсеңіз, салқынды сезесіз. Ал егер сондай бөлмеге, қыстыгүні ауа температурасы 0ºС болып тұрғанда, даладан кірсеңіз, жылыны сезесіз. Сезінудегі осындай айырмашылықты қалай түсіндіруге болады? Жауабы: біз терінің рецепторларының қоршаған ортаға бейімделуіне байланысты осындай айырмашылықты сезінеміз. Сенсорлық бейімделу пайда болды. Сенсорлық бейімделу-сенсорлық органның оған әсер ететін ынталандыруларға бейімделуі нәтижесінде пайда болатын сезімталдықтың өзгеруі. Әдетте, бейімделу сезімдерге жеткілікті күшті (немесе ұзақ әсер ететін) ынталандыру әсер еткенде сезімталдық төмендейді (қолдағы қолғаппен мысал), ал әлсіз ынталандыру немесе ынталандыру болмаған кезде сезімталдық жоғарылайды. жүктеу/скачать 0,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|