Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы тоқсандық журнал 2001 ж шыға бастаған 2016

 
96 
УДК 37.032 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
С.С. Джансеитова  
Казахская национальная 
консерватория имени Курмангазы, 
д-р филол. наук, профессор 
 
Ж.Т. Исаева 
Казахский национальный 
медицинский университет  
им. С.Д. Асфендиярова, 
канд. филол. наук, доцент 
 
Формирование 
ценностных 
ориентиров и 
духовной культуры 
личности 
 
Аннотация 
Духовное  рождается  и  живет  только  в 
человеке,  его  содержание  всегда  уникально  и 
неповторимо.  Духовность  –  это  то,  что  придает 
смысл  жизни  отдельному  человеку,  это  поиски 
ответа на вопросы: зачем мы живем, каково наше 
предназначение,  что  есть  добро  и  зло,  истина  и 
заблуждение, красивое и безобразное. Духовные 
ценности  не  могут  быть  приобретены  никаким 
иным путем, кроме как собственным жизненным 
опытом  и  духовным  трудом  по  их  овладению. 
Воспитать  человека  как  личность  означает 
пробудить  в  нем  духовные  переживания  и 
открыть  ему  доступ  к  духовному  опыту,  миру 
ценностей. Духовный опыт личности включает в 
себя 
опыт 
общения, 
опыт 
трудовой 
деятельности, опыт познания, чувственный опыт 
и  многое  другое.  В  современном  мире 
происходящие  сдвиги  значительно  меняют 
сложившиеся  в  сознании  общества  стереотипы, 
взгляды,  нормы  поведения.  Существенным 
фактом  современной  жизни  является  процесс 
трансформации  ценностного  ядра  культуры. 
Переоценка  ценностей,  изменение  их  статуса  и 
степени  значимости,  разрыв  их  смысловой 
соотнесенности  друг  с  другом  являются 
фактором  потери  ориентации  человека  и 
общества 
в 
меняющемся 
мире. 
Для 
осуществления  осмысленной  и  целенаправлен-
ной 
деятельности 
личности 
необходимо 
сориентироваться  в  «аксиологическом  поле» 
культуры.  
Ключевые  слова:  духовная  культура, 
культурные ценности, мировоззрение личности 
 
 
Актуальным  для  современного  гумани-
тарного  знания  является  изучение  механизмов 
динамики  ценностных  оснований  культуры. 
Приобретение  культурно  приемлемой  системы 
ценностей,  позволит  лучше  ориентироваться  в 
оценке  обстановки  и  принимать  решения, 
находящие  понимание  и  поддержку  со  стороны 
общества.  Культурные  ценности  непосред-
ственно  влияют  на  становление  внутреннего 
мира  личности,  поэтому  необходимо  учитывать 
их  воздействие  на  формирование  ценностных 
ориентиров, особенно в современном обществе. 
 

 
97 
Духовная  культура  -  часть  общей  системы  культуры,  включающая  духовную 
деятельность  и  ее  продукты.  Духовная  культура  включает  в  себя  нравственность, 
воспитание,  просвещение,  право,  философию,  этику,  эстетику,  науку,  искусство, 
литературу,  мифологию,  религию  и  другие  духовные  ценности.  Духовная  культура 
характеризует  внутреннее  богатство  человека,  степень  его  развитости.  Вне  духовной 
жизни, помимо сознательной деятельности людей культура вообще не существует, так как 
ни  один  предмет  не  может  быть  включен  в  человеческую  практику  без  осмысления,  без 
посредства  каких-либо  духовных  компонентов:  знаний,  навыков,  специально 
подготовленного восприятия. Духовная культура формирует личность - ее мировоззрение, 
взгляды, установки, ценностные ориентации. Благодаря ей могут транслироваться знания, 
умения,  навыки,  художественные  модели  мира,  идеи  и  т.д.  от  индивида  к  индивиду,  от 
поколения к поколению. Именно поэтому чрезвычайно важна преемственность в развитии 
духовной  культуры.  Духовный  мир  человека  -  это  социальная  деятельность  людей, 
направленная на создание, усвоение, сохранение, распространение культурных ценностей 
общества.  Духовность  -  это  одухотворенность,  идеальные,  религиозные,  нравственные 
аспекты  миропонимания.  Мышление  и  знания,  эмоциональная  культура  личности 
формируются  на  основе  активной  познавательной  деятельности  в  процессе  усвоения 
духовной культуры. Духовная культура включает в себя процесс духовного творчества, ее 
результатом  являются  произведения  искусства,  научные  открытия.  Накопление 
культурных ценностей связано с передачей от поколения к поколению духовного опыта, 
традиций  и  основных  достижений  человечества.  Оно  наиболее  отчетливо  проявляется  в 
культуре. В рамках определенной исторической эпохи существуют  различные культуры: 
интернациональная  и  национальная,  светская  и  религиозная,  взрослая  и  молодежная, 
западная и восточная и т.д.  
Уровень  развития  духовной  культуры  определяется  объемом  создаваемых  в 
обществе  духовных  ценностей,  размахом  их  распространения  и  глубиной  освоения 
людьми,  каждым  человеком.  Под  духовностью  мы  понимаем  идеальную  потребность 
познания человеком сущности своего предназначения, в которой выражается стремление 
личности  преодолеть  конечность  своего  бытия,  а  также  потребность  строить 
взаимоотношения  с  окружающим  миром  на  основе  единства  красоты,  добра  и  истины. 
Духовность  есть  высшее  проявление  человеческой  сущности,  результат  глубинного 
освоения  знаний  о  природе,  обществе,  человеке,  как  проявление  «человеческого  в 
человеке»,  возвышающего  его  над  эгоистическими  потребностями.  Духовность  есть 
совокупность  высших  нематериальных  ценностей  светского  и  религиозного  значения, 
ведущими средствами воспитания духовной культуры у личности выступают предметы и 
явления  материального  и  духовного  мира,  а  также  виды  их  деятельности,  непрерывное 
обновление  их  жизни  в  окружающей  среде,  способствующие  приобщению  к  духовной 
культуре. В философском понимании духовность включает три начала  – познавательное, 
нравственное  и  эстетическое.  Трем  данным  способностям  человеческой  природы 
соответствуют  сферы  духовной  деятельности  –  созидающие  научное  знание  философии, 
нравственность,  искусство.  Им,  в  свою  очередь,  соответствуют  духовные  ценности, 
относимые  к  разряду  высших  –  истина,  добро,  красота,  нравственность  [1].  Все  эти 
стороны  образуют  то,  что  называется  духовной  жизнью,  духовным  поиском.  По  своей 
сути  добро,  истина,  красота,  нравственность  –  экзистенциальные  константы  в  духовных 
исканиях  людей,  различные  способы  обретения  одного  и  того  же  –  высшего  смысла 
жизни,  согласия  с  собой  и  миром,  гармонии.  Духовность,  окрашенная  высокой 
нравственностью,  проявляется  в  восстановлении  и  развитии  системы  высших, 
надличностных  гуманистических  ценностей,  определяющих  цели,  идеалы  и  смыслы 
общественного и индивидуального бытия, в осознании ценности человеческой личности, 
ее  совести,  чести  и  достоинства,  самой  человеческой  жизни.  На  уровне  осознания 
духовность  постигается  тогда,  когда  человек  в  процессе  воспитания,  образования  и 

 
98 
самовоспитания осуществляет синтез всех знаний о мире и проникает  в  суть глубинных 
взаимосвязей всех его проявлений.  
Все  это  вместе  взятое  позволяет  нам  сделать  обобщение,  что  духовность  есть 
общечеловеческая ценность; синтетическая категория, тонкое и сложное единство многих 
качеств  человеческой  личности,  как  нечто,  поддерживающее  ее  целостность; 
интегральное  качество,  обусловливающее  целостность  личности,  высокий  уровень  ее 
развития;  обретение  смысла,  показатель  существования  определенной  иерархии 
ценностей,  целей  и  смыслов;  концентрация  проблемы  относящихся  к  высшему  уровню 
духовного освоения мира человеком; нравственность, задающая меру и качество свободы 
самореализации личности. 
Наиболее  продуктивными  для  воспитания  духовности  личности  является  подход  к 
человеческой  жизни  через  призму  ценностей  (Б.С.  Братусь,  С.Л.  Франк,  В.  Франкл,  А. 
Маслоу  и  др.).  Авторы  считают,  что  объективация  ценностей  приводит  к  тому,  что  они 
существуют в виде значений независимо от конкретного человека, однако, их присвоение 
в виде смыслов не просто является возможным, но и становится необходимым условием 
человеческого существования. Особый интерес вызывает роль национального характера и 
культуры  в  становлении  духовных  ценностей  личности.  Духовные  ценности  являются 
одним из видов культурных ориентаций, то есть закрепленными в культуре отношениями 
человека  и  общества  к  тому  или  иному  явлению.  Духовные  ценности  не  могут  быть 
приобретены  никаким  иным  путем,  кроме  как  собственным  жизненным  опытом  и 
духовным трудом по их овладению. Воспитать человека как личность означает пробудить 
в нем духовные переживания и открыть ему доступ к духовному опыту, миру ценностей. 
Структура  классификации  ценностей  представлена:  традиционными,  современными, 
базовыми,  терминальными,  инструментальными  ценностями.  Традиционные  ценности 
культуры  определяют,  как:  «ценности,  присущие  народу,  совместно  проживающему  и 
выработавшему общий ряд навыков, обрядов, ритуалов, традиций, способов саморегуляции, 
образцов  поведения  [1];  «разновидности  ценностей,  в  которых  отселектирован,  передан  и 
воспринят  от  человека  к  человеку,  от  поколения  к  поколению  исторический  социальный 
опыт,  аккумулирующий  в  виде  образцов,  норм,  принципов  представления  о  лучшем, 
авторитетном в культуре» [2]. 
Традиционные ценности воспроизводятся на протяжении нескольких поколений или 
в течение длительного периода историко-культурного
 
развития в рамках одного общества. 
Данный  вид  ценностей  ориентирован  на  сохранение  и  воспроизводство  сложившихся 
норм  и  целей  жизни.  Традиционные  ценности  выступают  базисом  культурной 
идентичности,  основываются  на  тесной  и  неразрывной  связи  между  индивидом  и 
социумом,  выполняют  ряд  функций  (социализации,  нормативную,  регулятивную, 
символическую и др.). 
Перспективы  развития  страны  во  многом  зависят  от  позиции  личности. 
Модернизационные  процессы,  быстрое  внедрение  в  жизнь  коммуникативного  способа 
мышления особенно остро ставят вопрос культурного самоопределения личности. В этих 
условиях  актуализируется,  возрастает  сложность  воспитательной  работы  по 
формированию  мировоззренческих  позиций,  духовной  культуры.  Формирование 
ценностных  ориентиров  духовной  культуры  личности  в  вузах  предполагает 
дифференцированный подход. Одной из задач в данном процессе является становление и 
формирование  ценностных  ориентиров  мировоззренческой  культуры  личности. 
Основными  чертами  мировоззренческой  культуры  современной  личности,  которые 
необходимо  формировать  в  будущем  специалисте,  являются  гуманизм,  нравственность, 
патриотизм,  где  гуманистическая  направленность  мировоззренческой  культуры  -  это 
совокупность  взглядов,  основанных  на  признании  человека  высшей  ценностью,  а 
нравственность- это не столько способы регулирования общественного порядка, сколько 
средство духовного развития личности. 

 
99 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
 
1
 
Коростелева А.А. Формирование духовных ценностей. Автореф. канд. пед. наук. – М., 
1992. – 17 с. 
2
 
Николаев  Р.М.  Традиционные  ценности  как  концептуальная  основа  культурной 
идентичности. – Екатеринбург, 2011. – 147 с. 
3
 
Рассадина  С.А.  Самоопределение  субъекта  культуры  в  эпоху  глобализации  // 
Глобальное  пространство  культуры.  Материалы  международного  форума.  СПб.: 
Центр изучения культуры филос. ф-та СПбГУ. –М., 2005. - С. 184-187. 
 
 
 
ТҮЙІН 
 
Руханилық  адам  баласымен  бірге  туып,  бірге  өмір  сүреді.  Оның  мазмұны  ерекше  және 
қайталанбайтын  қасиет.  Руханилық  –  бұл  жеке  адамның  өміріне  мағына  беріп,  біз  не  үшін  өмір 
сүреміз,  біздің  өмірлік  мақсатымыз  қандай,  қайырымдылық  пен  қатігездік  шынайылық  пен 
жалғандық, әдемілік пен әдепсіздік деген не деген сияқты сұрақтардың жауабы.  
 
RESUME 
 
The spirit is born and lives only in the person who is always unique and unrepeatable. Spirit is what 
gives meaning to the life of an individual, a search for answers to the questions: why do we live, what is 
our purpose, what is good and evil, truth and error, the beautiful and the ugly. Spiritual values can not be 
acquired in any other way, except for their own life experiences and spiritual difficulty in their mastery.  
 

 
100 
ӘОЖ 378.14 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
М.А. Еркинбекова  
Қайнар академиясы,  
психол. ғыл. канд., доцент 
 
Тест-фреймдер 
және олардың 
білімгерлердің 
қарым-қатынас 
құзыреттіліктерін 
дамытудағы рөлі 
 
Аннотация  
Мақалада 
тест-фреймдерді 
пайдалану 
жолдары  мен  маңыздылығы  туралы  айтылады. 
Тест-фреймдерді 
пайдалану 
арқылы 
білім 
алушылардың 
коммуникативтік 
қабілеттерін 
дамытудың  маңызы  зор.  Ол  студенттердің  ақыл-
ой  қабілеттерін,  коммуникативті-когнитивтік 
қабілеттерін, 
интегративті-коммуникативтік 
іскерлік  пен  дағдыларын  дамытуды  жүзеге 
асырады.  
Түйін  сөздер:  құзыреттілік,  тест-фрейм, 
тест-фреймдердің түрлері, қарым-қатынас.  
 
 
Адам  мамандығы,  жынысы,  ұлты  бойынша, 
кім  болмасын,  әрқашанда  үш  негізгі  тіршілік 
әрекетінің: 
еңбек, 
таным, 
қарым-қатынас 
бірлігінде болады. Білім субъектілерінің тұлғалық 
қасиеттері,  өзге  мамандар  мен  түрлі  қызмет 
атқаратын  адамдардан  айырмашылығы  мынадай 
қасиеттерімен ерекшеленеді: 
-
 
оның білім субъектілеріне деген ықылас-
ынтасы,  оларға  сүйіспеншілігі  мен 
жанашырлық көзқарасы;  
-
 
ұстамдылығы мен байсалдылығы; 
-
 
мінез-құлқын,  сезім  күйін  билеу  алуы 
және т.б. 
Сонымен  қатар,  білім  беру  жүйесі  субъек-
тілерінің  әр  алуан  іс-әрекеттерді  орындауға 
жаттықтырып  үйретуі  және  олармен  үйлесімді 
қарым-қатынас  орнатуы  -  оның  ұйымдастыру-
шылық  -  коммуникативтік  қабілетіне  байла-
нысты.  Курс  тыңдаушыларының  коммуника-
тивтік  қабілетін  дамыту  –  педагогикалық 
ынтымақтастыққа  жетудің  негізі  бола  отырып, 
білім беру жүйесінің ең өзекті мәселелерінің бірі 
ретінде  саналады.  Осыған  байланысты  психо-
логия 
ғылымының 
докторы, 
профессор            
С.М.  Жақыпов  «білім  беруді  демократиялан-
дырудың  белгілерінің  бірі  -  соңғы  жылдары 
қалыптасып 
пайда 
болған 
педагогикалық 
ынтымақтастық.  Тіпті  осы  тақырыпқа  арналып, 
жарияланған  еңбектерге  тез  шолу  жасаған  сәтте 
байқағанымыз,  оның  қаншалықты  авторлары 
болса,  оған  деген  көзқарас  та  соншама  көп 
екендігіне сендіреді» 1, 180-181 б. деген пікірін 
ортаға салады.  
Аталған  пікір  –  бұл  білім  беру  саласында 
білім беру субъектілерінің бірлескен  іс-әрекеттегі 

 
101 
кәсіби  коммуникациялық  іскерліктерін  қалыптастырудың  жан-жақты  зерттеліп 
жатқандығының  айқын  дәлелі.  Осы  ретте,  психология  ғылымдарының  докторы, 
профессор  Н.Қ.  Тоқсанбаева  өзінің  «Қарым-қатынастағы  кәсіби  педагогикалық  іс-
әрекеттің психологиялық маңыздылығы» атты мақаласын негізге алуға болады. Ғалымның 
пайымдауынша,  «мұғалімнің  кәсіби  қарым-қатынасында  әрқашан  бір-бірімен  тығыз 
байланысты  екі  топқа  бөлуге  болады.  Біріншіден,  бұл  оқыту  мен  тәрбиелеудің  бірдей 
мақсатын,  мұғалімнің  педагогикалық  іс-әрекетін  жүзеге  асыратын,  өткеннен  қалған 
құндылықтың,  қоғамдық  сипатымен  қатар  салынған  қарым-қатынастың  жалпы 
принциптері.  Екіншіден,  қарым-қатынастың  индивидуалды  принциптері  мұғалім  стилі, 
яғни жеке білімдер, кәсіби тәрбиелер, қабілеттер негізінде өз іс-әрекетін жүзеге асыратын 
оқыту мен тәрбиелеудің нақты шарттары мен мүмкіншіліктеріне тәуелді, нақты тәсілдер 
мен құралдардың жиынтығы» ретінде сипатталады 2, 260-б..  
Соңғы  кездері  ғылымының  дамуы  -  көптеген  жаңашыл  бағыттарды  ұсынумен 
ерекшеленеді.  Сол  жаңа  бағыттардың  бірі  –  бағалау-бақылау,  анықтау  жұмыстарында 
тест-фреймдерді  пайдалануды  енгізу.  Тест-фреймдерді  пайдалану  арқылы  білім 
алушылардың коммуникативтік қабілеттерін дамытудың маңызы зор. Осы уақытқа дейін 
ресейлік  ғалымдар  жұмыстың  бұл  түрін  ЖОО-да  студенттерге  пайдаланып,  оң  нәтиже 
көрсеткіштеріне  қол  жеткізіп  келген  3,  68-б.  Бақылау  құралы  бола  отырып,  сонымен 
қатар: 
-
 
ақыл-ой қабілеттерін; 
-
 
коммуникативті-когнитивтік қабілеттерін; 
-
 
интегративті-коммуникативтік іскерлік пен дағдыларын дамытуды 
жүзеге асырады.  
Фреймдер  мазмұны  жағынан  «ассоциативтік  байланыстар»  және  «семантикалық 
жазбалар»  әдістемелеріне  ұқсас  келеді.  Соған  байланысты  тест-фреймдерді  сәйкестей 
отырып,  аралас  этнос  өкілдерінен  құралған  топ  тыңдаушыларының  қарым-қатынас 
ерекшеліктерінің  өзгеру  динамикасын  бақылауда  пайдаландық.  ЖОО  тест-фреймдерді 
қарым-қатынас  бірліктерін  пайдалана  отырып,  жағдаяттар  формасында  құруға  болады. 
Мұндай тесттерді қолдану барысында төмендегі көрсеткіштерді ұстану қажет: 
-
 
қызметтік бағытталу көрсеткіші – кәсіби қарым-қатынас жағдайында тек ақыл-
ой тұрғысында ғана емес, сонымен қатар аналитикалық, проективтік, ойындық сипаттағы 
жағдаяттарды да жасау; 
-
 
мәселелік бағытталу көрсеткіші – мәселелерді шеше білу құзыреттілігімен қатар, 
білім алушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытатын жағдаяттарды моделдеу; 
-
 
мазмұндылық көрсеткіші – жағдаяттардың өмірлік тәжірибеге сай және белгілі бір 
мәселелерді шешуде пайдалы болуын ескере отырып, жасау. 
Тәжірибелік  жұмыс  барысында  кәсіби  әрекетке  байланысты  тест-фреймдердің 
бірнеше бағыты құрастырылды: 
1.
 
Әзіл  негізінде  жасалған,  бірақ  ұлттық  философиялық құндылықтарды  пайдалана 
отырып, білім алушылардың әдеп өлшемдерін сақтауын анықтауға арналған тест-фрейм; 
2.
 
Сөйлеудегі  сөздердің  пайдалану  орындылығын  меңгеру  деңгейлерін  анықтауға 
арналған тест-фрейм; 
3.
 
Этностық  қарым-қатынасқа  вербальды  емес  коммуникациялық  сигналдардың 
тигізетін әсерін анықтауға арналған тест-фрейм. 
Аталған тестілердің негізгі сипаттамалары:  
1. «Білім алушылардың дәрісханаларда әдеп сақтау ережелері» тест-фреймі.  
Мақсаты:  білім  алушылардың  әдеп  сақтау  өлшемдерін  дамыту,  коммуникативтік 
құзыреттіліктерін дамыту.  
Орындалу  көрсеткіші:  топ  тыңдаушыларының  құрамына  қарай  ұлттық 
философиялық  құндылықтарды  өзара  байланыстыру,  берілген  сөз  тіркестерінің 
ассоциативтік ұқсастықтарын табу.  

 
102 
Қалыптастыру көзделінген коммуникативтік дағдылар: Ақпарат алмасу, тіл табыса 
білу, пікір алмаса білу, әр этностың ортақ мәдени ережелерін пайдалана алу.  
2.  Сөйлеудегі  сөздердің  пайдалану  орындылығын  меңгеру  деңгейлерін  анықтауға 
арналған тест-фрейм. 
Мақсаты:  мәтіндегі  ақпараттық-коммуникативті  бағытты  айқындай  отырып, 
коммуникация  ережелеріне  сәйкес  трансформациялау;  сөздердің  пайдаланылу 
орындылығын сақтай білуді дамыту.  
Орындалу көрсеткіші: қарым-қатынас әрекетін түрлі сөйлеу мәдениеті өлшемдеріне 
сай ұйымдастыра білу іскерлік-дағдыларын игерту.  
Қалыптастыру  көзделінген  коммуникативтік  дағдылар:  субъект  –  субъект 
қатынасы ережелеріне сай коммуникация құралдарын меңгеру.  
3.  Этностық  қарым-қатынасқа  вербалды  емес  коммуникациялық  сигналдардың 
тигізетін әсерін анықтауға арналған тест-фрейм. 
Мақсаты:  білім  алушылардың  ұлттық  ерекшеліктеріне  байланысты  өзіндік 
спецификалық вербалды емес қатынас сигналдарын өзара дұрыс түсіне, қабылдай білуге 
дағдыландыру. 
Орындалу  көрсеткіші:  вербалды  және  вербалды  емес  қарым-қатынас  құралдарын 
өзара сәйкестікте пайдалану; респонденттердің бірін-бірі түсіну қабілеттерін дамыту. 
Қалыптастыру 
көзделінген 
коммуникативтік 
дағдылар: 
вербалды 
емес 
коммуникация құралдарын меңгеру.  
Тәжірибеден  алынған  сапалық  және  статистикалық  нәтижелер  білім  алушылардың 
қарым-қатынас  іскерлік,  дағдыларын  дамытуда  және  коммуникативтік  құзыреттіліктерін 
қалыптастыруда тест-фреймдердің едәуір пайдалы екенін көрсетеді.  
Аталмыш  тест-фреймдерді  қолданбас  бұрын  ғалым  Р.С.Немовтың  «зерттеу 
жұмыстарындағы психолого-педагогикалық анықтау шынайы болуы үшін, сенуге болатын 
нақты нәтижелер алу мен олардың көмегімен дұрыс тәжірибелік қорытындылар шығаруға 
тиімді  болуы  үшін,  психодиагностикалық  әдістемелер  ғылыми  негізделуі  тиіс»  4,  42-б. 
және  сонымен  қатар,  профессор  С.М.  Жақыповтың  «оқу  процесін  ұйымдастыру 
жағдайында тұлғаның этникалық әлемін ескеру өзекті болып отыр, өйткені ол оның басқа 
да қасиеттерімен бірге білім алушылардың бірлескен танымдық әрекетінің дамуына және 
қалыптасуына әсер етеді. Бірлескен танымдық әрекетте өзара әрекетке түсуші және білім 
алушы  тұлғалардың  этникалық  ерекшеліктерінің  көрініс  беруі  жалпы  ақпарат  қорының 
субъективті-мағыналық мазмұнымен сипатталады» 5, 8-б. деген пікірлерін басшылыққа 
алдық.  
Ғалымдардың  пікірлеріне  сәйкес  тест-фреймдерді  пайдаланудың  артықшылығы 
дұрыс  тәжірибелік  қорытындылар  шығаруда  және  зерттелушілердің  этностық 
ерекшеліктеріне  қарай  бейімдеуге  қолайлылығында  болып  табылады.  Әрі  білім 
алушылардың  қарым-қатынас,  соның  ішінде  этностық  қарым-қатынас  жасау 
маңыздылығын арттыруға көмегін тигізеді. Себебі, қарым-қатынас – бұл тек әрекет емес, 
ол  сонымен  бірге  әр  қатысушының  белсенділігі  мен  серіктестігінен  туындайтын  өзара 
әрекеттесу.  Олай  болса,  осы  жағдайда  әр  адам  өзгелермен  өзара  әрекеттесу  барысында 
қарым-қатынас  іскерліктері  мен  өмірлік  дағдыларды  меңгереді.  Осы  тұста 
коммуникативтік  құзыреттілікті  қалыптастыратын  арнайы  дамыту  бағдарламаларының 
маңызы зор.  
Сонымен,  адам  –  «әлеуметтік  қоғамның  негізгі  өкілі».  Ол  өз  өмірінде  кәсіптік, 
туыстық,  достық,  ғашықтық,  әріптестік  және  т.б.  қарым-қатынас  аумақтарында  белсенді 
әрекет  жасауға  тырысады.  Әрі  осы  аумақтарда  қарым-қатынас  үйлесімділігіне  жетуге 
ұмтылады.  Соның  ішінде  үйлесімді  қарым-қатынас  жасай  білу  көп  жағдайда  ЖОО 
жүйесіндегі  оқу-тәрбие  процесінің  тиімділігін  қамтамасыз  етуге  зор  ықпал  етеді.  Білім 
алушылармен  өзара  әрекетке  түсу  –  бұл  талассыз  әртістік  өнер.  Бір  дәрістің  өзінде 
үйлесімді 
қарым-қатынасты 
ұйымдастыруда 
шешуге 
тура 
келетін 
қаншама 

 
103 
коммуникациялық  айла-әрекеттер,  қарама-қайшылықтар,  қақтығыстар,  көкейтесті 
мәселелер  туындайды.  Осының  барлығы  қас-қағым  сәтте  ойластырылуы  тиіс.  Міне, 
сондықтан  ЖОО-дағы  оқытушы  мен  білім  алушылардың  өзара  әрекет  арқылы 
байланысуы, әрине, жоғары коммуникативтік құзыреттілік болып есептеледі.  
 
 

жүктеу/скачать 2,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: