Ф 03-03 Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі М. Әуезов
жүктеу/скачать 0,97 Mb.
|
| Экономикалық институттар әлеуметтік институттардың бір түрі ретінде қарастырады сондықтан да оларды сәйкес келетін әлеуметтік «құқықтық» моральді - этикалық нормалар системасымен сипаттайды. Экономикалық институттардың нормативті құрлымына нормалар системасы - жекеменшіктік қатынастарды көрсететін өндірірістің ұстем түрі типтік нормалардың және алмастырудың әдістерінің болуы сол сияқты басқада әлеуметтік қазыналар .«моральді этикалық» адамгершілік әдеп үлгілері және экономикалық ортада мінез - құлық нормалары кіреді.
Әлеуметтік институт сияқты экономиканың ерекшілігін табу үшін бұл жерде пайда болатын әлеуметтік өзара іс әрекеттерді қатынастардың екі түрлі негізгі типті тұрғысынан қарау керек. «Мәртебе» категориясы көп мағаналы (латын сөзі статус- орнату, қондыру, істің хал жайы, болып аударылады). Ғылыми жағдайда «статус» субьектінің негізгі стасистикалық жағдайында көрсету үшін қолданылады. Азаматтық құқықтық мағынада «статус» азаматтық жағдайы, дәрежесі деген мағынаға сай келеді. Мәртебелік жарлықтарға конституцялық нормалар жатады олар мемлекттік өкімет пен басқарудың структурасы мен заңдылығын анықтайды. Мәртебеден тыс басқару жағдайында экономиканың тұрақты жұмыс істеуі мүмкін емес. Экономика байсалды жүйеге ие оның тұрақтылығы қаншалықты маңызды болса өзгеруге бейімділігі, шаруашылықтың жаңа жағдайына үйренуіде сондай маңызды. Экономикада «шарт» категориясының рөлі ерекше. Экономика тарихи жағдайда не өнімді тайпалық отбасылық тұрде өндіру не құлдық еңбек институты түрінде өмір сүрді . Келе келе оның дамуы ерікті товар өндірушілермен шарт жасау қатынастарына негізделеді. Статустық қатынастардан шарт жасасу қатынастарына өту барысында жеке ынтаға (инициатива) еркіншілік берілді, өндіріс шапшаң дами бастады. Дегенмен өндірістің кұрделенуі, технологияның үзілді-кесілді бұйрықтың талабы шартты қатынастардың статустық реттелуін талап етті, ал өндірістік қоғамдық сипатының кұшеюі экономиканы мемлекеттік реттеудің қажеттігін көрсетті, егер бұлай болмайтын болса бүкіләлемдік дағдарыс деңгейінде дисфункция көрініс береді. Бұл сүрақтың жауабы екі түрлі болды. Бірінші (табысты түрі) экономиканың негізі жекеменшікті сақтау. Екінші (табыссыз түрі) жекеменшікті жою және оны мемлекеттік меншікке ауыстыру, бұл экономика мен мемлекеттік толық біріктіруге әкелді. Бұл вариант экономикалық системаны жаңаша дамудан айырды, экономиканың шапшаң дамуына мүмкіндіктің жолын тапты, ал оның едәуір бөлігін қамтыды. Әлеуметтік институттар тек жоғарыда көрсетілген екі, саяси және экономикалық, түрін ғана қамтымайды. Бұдан басқа әлеуметтік институттарға семья (отбасы, отбасы), ғылым, білім беру системасы, денсаулық сақтау, мәдени-тәрбие мекемелері, құқық және әділет жатады. Әлеуметтік институттар әлеуметтік ортамен, қоғаммен өзара бір-бірімен әрекет етеді. Бұл процесс дұрыс болуы мүмкін, дегенмен кейде оның бұзылуы мүмкін. Әлеуметтік институттардың әлеуметтік ортамен өзара бір-бірімен әрекетінің негізі-қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруда жатыр. жүктеу/скачать 0,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|