Ф. Р. Гусманова, Б. А. Урмашев, М. Ж. Сақыпбекова
жүктеу/скачать 8,21 Mb. Pdf көрінісі
|
87 Берілген жеке тапсырмалардың орындалу үлгісі 1-тапсырма. 1.1. Екі санның көбейтіндісін есептеу алгоритмін сипаттау: 1. сандарын енгізу; 2. сандардың көбейтіндісін есептеу; 3. шығару; 4. соңы. 7-сурет. 1.1.-тапсырманың блок-схемасы . 1.2. мәні берілген. Функцияның 2 3 6 2 x x y мәнін табудағы алгоритмін сипаттау: 1. енгізу; 2. 2 * 3 * * 6 x x x y есептеу; 3. y шығару; 4. соңы. 8-сурет. 1.2.-тапсырманың блок-схемасы басы енгізу шығару соңы басы енгізу шығару соңы 88 2-тапсырма. 2.1. аргументі бойынша ?????? = |??????| функцияның мәнін есептеу. Функция төмендегідей қатынас түрінде беріледі: ?????? = { ??????, ?????? ≥ 0 −??????, ?????? < 0 Шығарылуы. 1. ?????? санын енгізу; 2. Егер ?????? ≥ 0 болса, онда ?????? -ке ??????-ті меншіктеу (?????? = ??????), әйтпесе ?????? -ке - ??????-ті меншіктеу (?????? = −??????); 3. ?????? -ті шығару; 4. соңы. 9-сурет. 2.1.-тапсырманың блок-схемасы 2.1.-тапсырмада толық тармақталған алгоритмдік құрылым қолданылады. 2.2. ??????, ??????, ?????? үш саны беріледі. Олардың ең кішісін табу керек. Шығарылуы. Алгоритмнің негізгі пікірі: ең үлкен (ең кіші) мән ретінде мәліметтердің ішіндегі кез-келгенін аламыз да, қалған мәліметтермен кезектесе салыстырамыз. Егер келесі мән ең үлкеннен (ең кішіден) үлкен (кіші) болса, онда ең үлкенге (ең кішіге) сол мәнді меншіктейміз. Осылай барлық мәліметтердің ішінен ең үлкенін (ең кішісін) табамыз. Алгоритмде толық емес тармақ қолданылады. Ең кіші мәнді деп аламыз. Берілген есептің шешімімінің алгоритмі блок-схема түрінде берілген (10 -сурет ). 1. ??????, ??????, ?????? сандарын енгізу; 2. a min - a санын ең кіші мән деп аламыз; 3. егер min b болса, онда b min . Жалған (жоқ) басы ?????? енгізу Ақиқат (иә) ?????? ≥ 0 ?????? = ?????? ?????? = −?????? ?????? шығару соңы 89 4. егер min c болса, онда ?????????????????? = ?????? 5. ?????????????????? шығару (ең кіші санды шығару) 6. соңы. 10-сурет. Үш санның ішінен ең кіші мәнді іздеу алгоритмі 3-тапсырма. 1кг кәмпит 860 тенге тұрады. Әрбір 100, 200, 300, ...,1000 гр құнын табыңыз. Ең алдымен алгоритмін құрмас бұрын жалпы құнның формуласын құрамыз: ?????? = ??????∙860 1000 1. ?????? = 100; 2. Егер ?????? ≤ 1000; болса, онда 3-ке бар, әйтпесе7-ге бар; 3. ?????? = ?????? ∙ 860 1000 ⁄ ; 4. ??????, ?????? шығару; 5. ?????? = ?????? + 100; 6. 2-ге бар; 7. соңы. жоқ иә басы a, b, c енгізу ?????????????????? = ?????? иә ?????? < ?????????????????? ?????????????????? = ?????? ?????? < ?????????????????? жоқ ?????????????????? = ?????? ?????????????????? соңы иә 90 11-сурет. 3-тапсырманың блок-схемасы Өзін өзі тексеруге арналған бақылау сұрақтары 1. Алгоритм деген не? Алгоритмнің қасиеттері? 2. Алгоритм қандай тәсілдерімен сипатталады? 3. Блок-схема деген не? Блок-схеманы құруда қандай құрылымдар пайдаланылады? 4. Алгоритмдік құрылымдар негіздеріінің бір-бірінен айырмашылығы? 5. Сызықтық алгоритмдік құрылым деген не? Мысал келтіріңіз. 6. Тармақталған алгоритмдік құрылым деген не? Мысал келтіріңіз. 7. Циклдік алгоритмнің қанша типі бар? Олардың бір-бірінен айырмашылығы. 8. Параметрлі цикл деген не? 9. Алғы шартты цикл деген не? 10. Ілесу шартты цикл деген не? жоқ иә басы ?????? = 100; ?????? ≤ 1000; ?????? = ?????? ∙ 860 1000 ⁄ ; ??????, ?????? ?????? = ?????? + 100 соңы 91 ІV-ТАРАУ. МӘЛІМЕТТР ҚОРЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕЛЕРІ. MS ACCESS ПРОГРАММАСЫ Жұмыс мақсаты Қарапайым мәліметтер қорын жобалауды үйрену, практикалық түрде мәліметтер қорымен жұмыс істеу арқылы теориялық білімін пысықтау. Жұмыстың мәселелері Сабақты өту нәтижесінде студент: 1. мәліметтер қорының сұлбасын жобалауды; 2. MS Access программасында конструктордың көмегімен кестелер құруды, оларды байланыстыра білуді; 3. құрылған кестелер бойынша конструктордың көмегімен сұраныстарды жасауды білуі керек; 4. конструктордың көмегімен формаларды, есеп берулерді құра білулері керек. Жалпы теориялық мәліметтер 4.1. Мәліметтер қорының негізгі ұғымдары Мәліметтер қоры – бүкіл әлемнің немесе өзіміз жасап жатқан қоғамның кез-келген бір саласындағы объектілер туралы ақпараттар жиынтығы. Басқаша айтқанда, мәліметтер қоры – қарастырылып отырған объектінің жалпы немесе нақты сипаттамаларын беретін атрибуттарынан құралған мәліметтер жиынтығы. Мәліметтер қорын құру бұл - - теориялық тұрғыда жоспарланған мәліметтер қорында, кестелердің құрылымын және олардың байланыстарын жобалау; - жобаланған кестелердің құрлымын компьютерде құру; - мәліметтер қоры кестелерін байланыстыру; - кестелерді нақты мәліметтермен толтыру болып табылады. Мәліметтер қорын қолдану – бұл практикалық мақсаттарда сұраныстар мен есеп берулерді құру. Мәліметтер қорының объектілері: кестелер – негізгі ақпараттар сақталатын жазбалар жиынтығы; форма – кестеге мәлімет енгізуге немесе кестеден жазбаларды қарауға қолданылатын арнайы экрандық формат; сұраныс – мәліметтерді өзгертуге, таңдауға, талдауға қолданылатын құрал. Access көмегімен әртүрлі сұраныстарды жасауға болады; есеп беру – мәліметтерді басып шығаруға дайындайтын тәсіл. Осы объектілердің ішінен тек кесте ғана мәліметтерді сақтау үшін қолданылады, ал басқалары мәліметтерді көруге, өзгертуге, өңдеуге, 92 талдаулар жасауға қолданылады. Нақтылай айтсақ мәліметтерге тиімді қатынауды қамтамасыз етеді. Мәліметтер қорын басқару жүйесі(МҚБЖ) – мәліметтер қорымен жұмыс жасайтын, яғни мәліметтер қорын құратын, мәліметтерді өңдейтін, басқаратын программалық құрал болып табылады. Кез-келген МҚБЖ-ның міндеті – мәліметтер қорын құру, мәліметтерді сақтау, алу, жаңарту, өңдеу, басқару болып табылады. Ол сақталған мәліметтермен жұмыс істеуде, оларды өңдеуде, қолдануда анағұрлым тиімді мүмкіндіктер береді. MS Access программасында әрбір мәліметтер қоры кеңейтілген аты accdb болатын файлмен дискіде сақталады. Студенттердің практикалық, зертханалық сабақтарда немесе өз бетімен орындауға арналған жеке тапсырмалары. Тапсырма. Нұсқаға сәйкес мәліметтер құру керек. Нұсқа № Мәліметтер қорының аты Кестелер 1 Деканат Студенттер; Пәндер; Сессия. 2 Университет кітапханасы Кітаптар; Оқырмандар; Есеп кітабы. 3 Емхана Дәрігер; Емделуші; Диагноз. 4 Қалалық транспорт Транспорт; Автопарк; Жүргізуші. 5 Спорт Спорт түрі; Спортшы; Жарыс. 6 Жылжымайтын мүлік агенттігі Жылжымайтын мүлік; Сатылым; Сатып алу. 7 Сақтарндыру компаниясы: Сақтандыру түрі; Клиенттер; Сақтандыру қызметі. 8 Темір жол кассасы: Сатылым ; 93 Орын; Бағыт. 9 Дәріхана Тауарлар; Жеткізушілер; Сатылым . 10 Әуежай кассасы Рейстер; Ұшақтар; Сатылым. 11 Азық-түлік дүкені Сатылым; Тауарлар; Бөлімдер. 12 Кинотеатрлар Фильмдер; Актерлер; Сатылым. 13 Автосалон Автокөліктер; Сатылым . 14 Қонақ үй Нөмірлер; Орналастыру; Клиенттер. 15 Емтихан сессиясы Пәндер; Бағалар; Студенттер. 16 Жұмысқа орналастыру бюросы Жұмыс берушілер; Келісім шарттар; Жұмыс іздеушілер. 17 Фитнес клубы Топтар; Тренерлер; Жаттығу кестесі; Клиенттер. 18 Кадрлар бөлімі Қызметкерлер; Бөлімдер; Лауазым. 19 Кәсіпорын Тауарлар; Тапсырыстар; Жеткізушілер. 20 Туристтік фирма Клиенттер; Қызметтер; Бағыттар. 21 Театрлар Театр; Әртіс; 94 Қойылым. 22 Ресторан Мәзір; Тағамдар; Тағам комоненттері. 23 Мектеп Оқушылар; Мұғалімдер; Техникалық қызметкерлер. 24 Автовокзал Бағыттар; Автобустар; Сатылым. 25 Таксопарк Жүргізушілер; Операторлар; Клиенттер. 26 Компьютер құрастыру фирмасы Компьютер бөлшектері Тапсырыстар Клиенттер 27 Интернет дүкен Тауарлар; Клиенттер; Сатылым. 28 Банктен несие алу Несиелер түрі; Клиенттер; Банк қызметкерлері.. 29 Ломбард Тұтынушылар; Тауардың категориясы; Ломбардқа өткізу. 30 Бухгалтерия Қызметкерлер; Бөлімдер; Лауазым. 95 Берілген жеке тапсырмалардың орындалу үлгісі Тапсырма. «Автокөліктерді жалға беру» мәліметтер қорын құру талап етілсін. 1. Мәліметтер қорын құруға дайындық. 1-қадам. Мәліметтер қорын құруға керекті кестелерді таңдап аламыз. Кестелер: - Автокөліктер - Клиенттер - Жалға берілген автокөліктер 2-қадам. Таңдап алынған кестелеріміздің бағандарын, яғни атрибуттарын және олардың типтерін белгілеп аламыз. 1-кесте. Автокөліктер кестесі Атрибуттар Мәлімет типі Автокөлік коды Числовой Маркасы Текстовый Бағасы Денежный Жалға беру бағасы(сағатына) Денежный Жүргізушісі Текстовый 2-кесте. Клиенттер кестесі Атрибуттар Мәлімет типі Клиент коды Числовой Аты-жөні Текстовый Туған жылы Дата/время Мекен-жайы Текстовый Телефоны Числовой Текстовый 3-кесте. Жалға берілген автокөліктер кестесі Атрибуттар Мәлімет типі Автокөлік коды Числовой Клиент коды Числовой Берілген күні Текстовый Жалға алу уақыты Числовой 96 3-қадам. Microsoft Access программасын ашып, төмендегі суретте көрсетілгендей жаңа мәліметтер қорын құрамыз (1-сурет). 1-сурет. Microsoft Access программасында мәліметтер қорын құру 2. Кесте құру. 4-қадам. «Создание» мәзірін таңдап одан ашылған панелден «Конструктор таблиц» командасын басып төмендегі суретте көрсетілгендей кестелеріміздің атрибуттарын енгізіп олардың типтерін белгілейміз және әр кестедегі бірінші орналасқан id атрибуттарды кілттік баған етіп белгілейміз және кеселерді өз аттары бойынша сақтаймыз (2- сурет). 2-сурет. «Конструктор таблиц» командасы 97 3-сурет. «Avtokolik» кестесін құру 4-сурет. Кестені жаңа атпен сақтау 5-сурет. «Klient» кестесін құру 98 6-сурет. «Berilgen auto» кестесін құру 5-қадам. Құрған 3 кестелерімізді мәліметтермен толтыруымыз керек ол үшін сол жақ панелде өз атымен тұрған кестелерімізге тышқанмен екі басып толтыру терезесін ашып сәйкесінше мәліметтерді 5 жолдан кем болмайтындай толтырамыз. 7-сурет. «Avtokolik» кестесін толтыру Ескерту. 3-кестені, яғни жалға берілген автокөліктер кестесін толтырғанда автокөлік коды мен клиент коды алдыңғы кестелермен бірдей болуы керек. 3. Сұраныс құру. 6-қадам. Сұраныстар құру. «Создание» мәзірін таңдап одан ашылған панелден «Конструктор запросов» командасын басамыз (8-сурет). 8-сурет. «Конструктор запросов» командасы 99 Сонда мынадай терезе ашылады. Ашылған терезеден үш кестені де қосамыз (9-сурет). 9-сурет. Үш кестені қосу Қосылған үш кестені ұқсас бағандары бойынша байланыстырамыз және төменгі жақтағы панельден үш кесте бойынша керекті бағандарды таңдап аламыз (10-сурет). 10-сурет. Кестелерді байланыстыру 100 Сұранысты сақтаймыз (11-сурет). 11-сурет. Сұранысты сақтаймыз 4. Форма құру. 7-қадам. Форма құру. «Создание» мәзірін таңдап одан ашылған панельден «Конструктор форм» командасын басамыз. Ашылған терезеден қызылмен қоршалған «Добавить поля» командасын басамыз, сонда «Список полей» терезесі ашылады, ашылған терезеден қызылмен қоршалған «Показать все таблицы» сөзіне бассақ кестелер көрінеді (12- сурет). 12-сурет. Форма құру «Список полей» терезесінен шыққан кестелер бойынша формалар жасаймыз. Ол үшін 1-кестеден бастап кестенің әр бағанын екі рет бассақ, 101 сол бағандар «Область данных» терезесіне түседі, әрбір түскен бағанның сол жағындағы жазудың атын дұрыстап қазақшаға аударамыз (13-сурет). 13-сурет. «Область данных» терезесі Жоғары жақтағы «Элементы управления» панеліндегі «Надпись» элементін қолданып, форманың атын жазамыз және «страница свойств» батырмасын басып форма дизайнын жақсартамыз (14-сурет). 14-сурет. Форманың дизайнын жасаймыз 102 Жоғары жақтағы «Элементы управления» панелінен суретте көрсетілгендей керекті батырмаларды аламыз да, сосын сақтаймыз (15- сурет). 15-сурет.Формаға батырмаларды қою 5. Есеп берулерді құру 8-қадам. «Создание» мәзірін таңдап, одан ашылған панельден «Конструктор отчетов» командасын басамыз. Ашылған терезеден қызылмен қоршалған «Добавить поля» командасын басамыз. Сонда «Список полей» терезесі ашылады. Ашылған терезеден керекті бағандарды тышқанмен екі рет шерту арқылы «Область данных» терезесіне қойып аламыз да, сол жақтағыларын қазақ әріптерімен жазып оларды «верхний колонтитул» панеліне орналастырамыз. Жоғары жақтағы «Элементы управления» панеліндегі «Надпись» элементiн қолданып есеп берудің атын жазамыз және «страница свойств» командасын басып дизайнын жақсартамыз (16-сурет). 103 16-сурет. «Клиенттер есеп беру» терезесі Ең соңында біз төменде көрсетілгендей сұраныс, форма, есеп берулер аламыз, бірақ сіздерде есеп берулер кестенің санымен бірдей – 3 данадан тұруы керек. 17-сурет. Сұраныс терезесі 104 18-сурет. «Автокөлік формасы» 20-сурет. «Клиенттер есеп беруі» терезесі Өзін өзі тексеруге арналған бақылау сұрақтары 1. Мәліметтер қоры. Мәліметтер қорын басқару жүйесі дегеніміз не? 2. Мәліметтер қорының түрлері. 3. Мәліметтер қорын басқару жүйесінің қызметі. 4. Мәліметтер қорының объектілері. 5. Мәліметтер қорында кесте дегеніміз не? Кестені қалай құрады? 6. Мәліметтер қорында форма дегеніміз не? Форманы қалай құрады? 7. Мәліметтер қорында сұраныс дегеніміз не? Сұранысты қалай құрады? 8. Мәліметтер қорында есеп беру дегеніміз не? Есеп беру қалай құрылады? 9. MS Access программасын қысқаша сипаттаңыз. 10. MS Access ортасында кестелер қалай байланысады? 105 V-ТАРАУ. КОМПЬЮТЕРЛІК ГРАФИКАҒА КІРІСПЕ Жұмыс мақсаты Компьютерлік графиканың анықтамалары мен негізгі мәселелерін; Corel Draw векторлық программасының, Phоtoshop растрлық графикалық программасының көмегімен компьютерлік графикаларды жасауды меңгеру Жұмыстың мәселелері Сабақты өту нәтижесінде студент: - Corel Draw векторлық, Phоtoshop растрлық графикалық программасының барлық құралдарын қолдана білуі керек; - Corel Draw векторлық, Phоtoshop растрлық графикалық программасының көмегімен компьютерлік гафикаларды жасай алуы керек. Жалпы теориялық мәліметтер 5.1. Компьютерлік графиканың негізгі бағыттары Компьютердің ең маңызды функциясы – ақпаратты өңдеу. Бейнемен (кескінмен) байланысты ақпаратты өңдеуді қарастырайық. Ол үш негізгі бағытқа бөлінеді: -кескінді визуализациялау; - кескінді өңдеу; - кескінді айқындап тану. Ақпаратты визуализациялау – қандай да бір нысанды (модельді) сипаттау негізінде кескінін құру: Ақпаратты өңдеу – бұл кескінді түрлендіру, яғни кірісте де, шығыста да кескін болады. Кескінделген нысандардың сипатын алу кескінді айқындап танудың негізгі есебі болып табылады. Компьютерлік графиканы қолдану салалары: - АЖЖ (Автоматтандырылғанған жобалау жүйесі); - іс графикасы (мәліметтерді графикалық түрде беру); - ғылыми зерттеулерде үрдістер мен құбылыстарды визуализациялау (компьютерлік графикалық модельдеу); - медицина (компьютерлік томография, УЗИ); Модель Кескін Кескін Кескін Кескін Модель 106 - геодезия және картография (географиялық ақпараттық жүйе - ГАЖ); - полиграфия (сұлбалар, плакаттар, иллюстрациялар); - бұқаралық ақпарат саласы (интернеттегі графика, иллюстрациялар, фото); - кинематография (арнайы эффектілер, компьютерлік мультипликация); - тұрмыста (компьютерлік ойындар, графикалық редакторлар, фотоальбомдар). 5.2. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері Компьютерлік графиканың жиі кездесетін негізгі түрлері: - растрлық; - векторлық; - фракталдық. Олар бір-бірінен монитор экранындағы немесе қағазға басқан кездегі бейнесін кескіндеу принциптерімен ерекшеленеді. Растрлық графика электрондық және полиграфиялық басылымдарды дайындау кезінде қолданылады. Нүкте растрлық графиканың негізгі элементі болып табылады. Егер кескін экрандық болса, онда нүкте пиксель деп аталады. Компьютердің операциялық жүйесі экранның қандай графикалық шешілуінің бапталғанына байланысты экранда 640х480, 800х600, 1024х768 және одан да көп пиксельдері бар кескіндер орналасуы мүмкін. Кескіннің өлшемі оның шешілуімен тікелей байланысты. Бұл параметр дюймда нүктелермен (dots per inch - dpi) өлшенеді. 15 дюймдық диагональды монитор экранында кескін өлшемі шамамен 28х21 см-ді құрайды. 1 дюймде 25,4 мм болатынын ескерсек, онда 800х600 пиксельді режимдегі монитормен жұмыс істегенде экрандық кескіннің шешілуі жуықтап 72 dpi болатынын есептеуге болады. Басылып шығарған кезде шешілім жоғары болуы керек. Толық түсті кескіннің полиграфиялық баспасы 200-300 dpi шешілімді талап етеді. 10х15 см өлшемді стандартты фотосурет үшін жуықтап 1000х1500 пиксельді қамту керек. Осындай кескіннің 1,5млн. нүктесі болады, ал ол түрлі-түсті болса және әрбір нүктені кодтауға үш байт пайдаланылса, онда қарапайым түсті фотографияға 4 Мбайттан жоғары өлшемді мәліметтер массиві сәйкес келеді. Растрлық кескін өте көп жеке нүктелерден тұратындықтан, программалық ортаны таңдаған кезде ескеруді талап ететін оның маңызды екі кемшілігі бар: - растрлық кескіндермен жұмыс істеген кезде мәліметтердің жадыдан үлкен көлемді орын алуы; 107 - пикселизациялау эффектісі – детальдарды қарау үшін кескінді үлкейту мүмкін еместігімен байланысты. Векторлық графикамен жұмыс істеу үшін керісінше, программалық орта негізінен иллюстрацияны құру үшін және аздап оларды өңдеуге арналған. Мұндай орта жарнамалық агенттіктерде, дизайн бюроларында, редакциялар мен басылымдарда кеңінен пайдаланылады. Егер растрлық графикада нүкте негізгі элемент болса, векторлық графикада – сызық (түзу сызық, қисық сызық). Әрине, растрлық графикада да сызықтар бар, бірақ ол жерде ол нүктелердің комбинациясы ретінде қарастырылады. Растрлық графикадағы сызықтың әрбір нүктесі үшін жадыдан бір немесе бірнеше ұяшық бөлінеді. Ол ұзын болған сайын жадыдан көп орын алады. Ал векторлық графикада сызық формула түрінде, дәлірек айтқанда сызық бірнеше параметрлер түрінде берілетіндіктен орын алатын жадының көлемі сызық өлшемінен тәуелсіз. Бұл сызыққа не істесек тек қана жады ұяшықтарында орналасқан оның параметрлері өзгереді. Кез келген сызық үшін ұяшықтар саны өзгеріссіз қалады. Сызық – векторлық графиканың элементарлық нысаны. Векторлық графиканы көбінесе объектіге-бағытталған графика деп те айтады. Бір нысанды сақтау үшін жедел жадыдан 20-30 байт та жеткілікті болады. Мыңдаған нысандарды құрайтын күрделі композициялар ондаған және жүздеген Кбайт орынды алады. Векторлық және растрлық графикалардың арасындағы қатынас. Растрлық графикада кездесетін кемшіліктер (мәліметтер жадыдан көп орын алады және үлкейту мүмкіндігі жоқ) векторлық графикада болмайды, бірақ векторлық графиканың құралдарымен көркемдік иллюстрациясын құру бойынша жұмыс істеу өте күрделі. Практикада векторлық графиканы көркемдік композицияларды құру үшін емес, безендіру, сызба және жобалық-конструкторлық жұмыстар үшін пайдаланылады. Векторлық графикада масштабталу мәселелері жеңіл шешіледі. Фракталдық графикалармен жұмыс істеуге арналған программалық орта математикалық есептеулер жолымен кескіндерді автоматты түрде генерациялауға арналған. Фракталдық көркемдік композицияны құру ол сурет салу немесе безендіру емес, программа құруды талап етеді. Латынның fractus сөзі «үзінділерден құрылған» ұғымын білдіреді. Фракталды қарапайым итерациялық циклды орындау нәтижесінде алынған күрделі формалы нысан ретінде қарастыруға болады. Фракталдық графика да векторлық графика сияқты есептелінеді, бірақ одан ерекше ешқандай нысандар компьютер жадында сақталмайды. Кескін теңдеудің (теңдеулер жүйесінің) көмегімен тұрғызылады, сондықтан формуладан басқа ештеңені де сақтаудың қажеті жоқ. 108 Теңдеудегі коэффициентті өзгерту арқылы мүлдем басқа кескінді алуға болады. Растрлық графикамен жұмыс істеу программаларының кластары Кескіндерді құру орталары: - Windows ОЖ құрамына кіретін Paint графикалық редакторы; - Painter; - Fauve Matisse. Бұл программалар тікелей сурет салу үрдісіне бағытталған. Бұл ортада ыңғайлы сурет салу саймандарын пайдалану мен жаңа саймандар мен материалдарды құруға көңіл аударылады. Кескіндерді өңдеу орталары: - Adobe Photoshop; - Corel Photo-Paint; - Photostyler; - Picture Publisher. Бұл растрлық графикалық редакторлар кескіндерді жаңадан бастап салу үшін емес, дайын суреттердің сапасын жақсарту және шығармашылық ұсыныстарды жүзеге асыру мақсатында оларды өңдеуге арналған. Бастапқы материалдарды әр түрлі жолдармен алуға болады: иллюстрацияларды сканерлеу, басқа редакторларда құрылған кескінді жүктеу, цифрлық фото және видеокамералардағы кескіндерді енгізу, клипарт кітапханасындағы кескіндердің үзінділерін пайдалану және т.б. Кескіндерді каталогтау ортасы: - ASDSee32; - Imaging (Windows 98). Каталогизатор-программалары әр түрлі пішінде жиындағы графикалық файлдарды қарауға, қатқыл дискіде альбомдарды құруға және файлдардың аттарын өзгертуге, иллюстрацияларды құжаттауға және түсініктеме беруге мүмкіндік береді. Векторлық графиканы құру және өңдеу орталары Кескінге форманың жоғары дәлдігі талап етілген жағдайда векторлық графикамен жұмыс істеуге арналған арнайы графикалық редакторлар қолданылады. Компанияның логотипін дайындаған кезде, мәтінді көркем безендірген кезде, сонымен қатар, иллюстрациялық сызба, сұлба немесе диаграмма (сурет емес) болған кездегі барлық жағдайлар үшін осындай мәселе туындайды. Келесі программалар кеңінен таралған программалар болып табылады: - Adobe Illustrator; - Macromedia Freehand; 109 - CorelDraw. Векторлық графика принциптеріне негізделген программалық ортаның негізгі тобын 3D Studio Max, Adobe Dimension, LightWave 3D, Maya, Corel Bryce үшөлшемді графика жүйесі құрайды. Фракталды кескіндерді құру орталары Meta Creations компаниясы фракталды графика программаларын негізгі өндірушісі болып табылады. Сонымен қатар, фракталды нысандарды құруға немесе олардың көркем композицияларын құруда пайдаланылатын программалар: - Fractal Design Painter (Corel Painter); - Fractal Design Expression; - Fractal Design Detailer; - Meta Creations Art Dabbler. 0, Студенттердің практикалық, зертханалық сабақтарда немесе өз бетімен орындауға арналған жеке тапсырмалары. 1-тапсырма. Corel Draw векторлық программасының көмегімен әр студент өзіне визитка жасауы керек. 2-тапсырма. Corel Draw векторлық программасының көмегімен нұсқа бойынша жоғары оқу орындары аттарын 3D форматында дайындаңыздар. Нұсқа № ЖОО аттары Нұсқа № ЖОО аттары 1 ХБУ 16 ҚМҚПИ 2 ЕҰУ 17 ОҚМУ 3 ҚазҰТУ 18 ПМПУ 4 ҚазҰАУ 19 СҚМУ 5 ҚазҰПУ 20 ХАТУ 6 ҚазҰМУ 21 ХҚТУ 7 ҚазҰӨА 22 ШҚМУ 8 ҚБТУ 23 ШҚМТУ 9 ТМУ 24 КМТИУ 10 ЖМУ 25 ЖМУ 11 ҚККА 26 БҚМУ 12 ҚазЖЭУ 27 БҚАУ 13 ҚМУ 28 АТУ 14 ҚМТУ 29 АИГИ 15 ҚазҰК 30 АЭБУ 110 3- тапсырма. Corel Draw векторлық программасының көмегімен нұсқа бойынша логотиптерді салыңыздар. Нұсқа № Логотиптер Нұсқа № Логотиптер 1 16 2 17 3 18 4 19 5 20 6 21 7 22 8 23 9 24 10 25 111 11 26 12 27 13 28 14 29 15 30 4-тапсырма. 1-тапсырманың нұсқалары бойынша Phоtoshop растрлық графикалық программасының көмегімен мәтін эффектісін жасаңыздар. 5-тапсырма. Phоtoshop растрлық графикалық программасының көмегімен кез- келген фото-суретті өңдеңіздер. 6-тапсырма. Phоtoshop растрлық графикалық программасының көмегімен нұсқаға сәйкес смартфондардың суреттерін салыңыздар. 112 1-нұсқа 16-нұсқа 2-нұсқа 17-нұсқа 3-нұсқа 18-нұсқа 4-нұсқа 19-нұсқа 113 5-нұсқа 20-нұсқа 6-нұсқа 21-нұсқа 7-нұсқа 22-нұсқа 8-нұсқа 23-нұсқа 114 9-нұсқа 24-нұсқа 10-нұсқа 25-нұсқа 11-нұсқа 26-нұсқа 12-нұсқа 27-нұсқа 115 13-нұсқа 28-нұсқа 14-нұсқа 29-нұсқа 15-нұсқа 30-нұсқа 116 Берілген жеке тапсырмалардың орындалу үлгісі 1-тапсырма. Corel Draw векторлық программасының көмегімен әр студент өзіне визитка жасау керек (1-сурет). 1-сурет. Визитка үлгісі 1-қадам. Құралдар панелінен тіктөртбұрыш құралын таңдап, өлшемі 138,0 х 64 мм болатындай етіп бір төрбұрыш саламыз. 2-қадам. Мәтін құралын таңдап, төмендегі суретте көрсетілгендей етіп сөздер жазыңыздар (2-сурет). 2-сурет. Тіктөрбұрышты мәтінмен толтыру 3-қадам. Құралдар панелінен тіктөртбұрыш құралын таңдап өлшемі 130,0 х 5 мм болатындай етіп көк түсті жолақ салып, оны жоғарғы жаққа орналастырамыз, ал төменгі жаққа суретте көрсетілгендей етіп екі жолақ саламыз (3-сурет). 3-сурет. Жолақтар салу 4-қадам. Керекті логотипті ашып қажетті орнына қоямыз, егер логотиптің фоны болса, онда оның фонын «форма» құралын пайдаланып немесе басқада құралдарды қодану арқылы алып тастаймыз (4-сурет). 117 4-сурет. Логотип қою 2-тапсырма. Corel Draw векторлық программасының көмегімен нұсқа бойынша жоғары оқу орындары аттарын 3D форматында дайындаңыздар. 1-қадам. Құралдар панелінен мәтін құралын таңдап, шрифт өлшемі 150 пт, түсін көк болатындай етіп ҚазҰУ сөзін жазыңыз (5-сурет). 5-сурет. ҚазҰУ сөзінінің жазылуы 2-қадам. Құралдар панелінен «вытянуть» құралын таңдап, жазған сөзіміздің үстіне басып шамалы жылжытамыз (6-сурет). 6-сурет. Сөзді созу 3-қадам. Жоғарғы жақ панелдегі «цвет вытягивания» – «использовать сплошной цвет» құралын таңдап көгілдір түсті таңдаймыз (7-сурет). 7-сурет. Сөздің түсін өзгерту 4-қадам. Жоғарғы жақ панелдегі «вытянуть поворот» құралын пайдаланып, қажетті орынға жылжытамыз. Осылайша біз 3D форматындағы сөз аламыз (8-сурет). 118 8-сурет. 3D форматындағы сөз 3-тапсырма. Corel Draw векторлық программасының көмегімен төмендегі суретте көрсетілгендей Тойота компаниясының логотипі (9-сурет). 9-сурет. Тойота компаниясының логотипі 1-қадам. Өлшемі 48,6 х 30,0 мм болатындай етіп бір эллипс салып оны жасыл түспен бояңыз. Салған эллипстың көшірмесін алыңызда оның өлшемін 42,0 х 26,0 мм етіп оны көк түспен бояп, келесідей етіп орналастырыңыз (10-сурет). 10-сурет. Эллипстің ішін бояу 2-қадам. Салған екі эллипсты белгілеп, жоғары жақтағы қызылмен қоршалған «подгонка» құралын басыңыз (11-сурет). 119 11-сурет. «Подгонка» құралын пайдалану 3-қадам. Көк элипсты белгілеп өшіріп тастаңыз, сонда мынадай фигура қалады (12-сурет). 12-сурет. Ішкі бояуын өшіру 4-қадам. Өлшемі 34,0 х 16,8 мм болатындай, тағы бір эллипс саламыз. Оны сары түспен бояймыз. Сары түсті эллипстың көшірмесін алып оның өлшемін 27,5 х 10,2 мм етіп белгілейміз де, көк түске бояп, келесідей орналастырамыз (13-сурет). 13-сурет. Эллипс салу 5-қадам. 2-қадамдағы операцияларды қайталап, келесі түрдегі фигураны аламыз (14-сурет). 14-сурет. Эллипске өзерістер енгізу 6-қадам. Өлшемі 13,3 х 25,0 мм. Болатындай, тағы бір эллипс саламыз да, оны қызыл түспен белгілейміз. Қызыл түсті эллипстің көшірмесін алып, оның өлшемін 8,3 х 17,9 мм етіп, көк түспен белгілейміз де, келесідей орналастырамыз (15-сурет). 120 15-сурет. Эллипс салу 7-қадам. 2-қадамдағы операцияларды қайталап мынадай фигура алыңыз (16-сурет). 16-сурет. Эллипске өзерістер енгізу 8-қадам. Алынған жасыл, сары, қызыл фигураларды төмендегідей етіп орналастырамыз (17-сурет). 17-сурет. Эллипстерді орналастыру 9-қадам. Суретте көрсетілгендей етіп, кішкене төртбұрыш саламыз да, келесідей орналастырамыз (18-сурет). 18-сурет. Төртбұрыш салу 10-қадам. Сары фигурамен көк түсті төрбұрышты бірге белгілеп 2- қадамдағы операцияны қайталап орындаймыз, сонда келесідей болады (19- сурет). 121 19-сурет. «Подгонка» құралын пайдалану 11-қадам. Жоғарыдағы амалды қайталап, нәтижесінде мынадай фигура аламыз (20-сурет). 20-сурет. Сары түсті фигуранның артық бөліктерін алып тастау 12-қадам. Жасыл мен сары фигураларды белгілеп, жоғары панельдегі «объединение» құралына басамыз (21-сурет). Сонда біздің фигурамыз мынадай түрге келеді (22-сурет). 21-сурет. «Объединение» құралын пайдалану 22-сурет. Салынған үш фигураны біріктіру 13-қадам. Алынған фигураны толық белгілеп жоғары жақ панелдегі «сгруппировать» немесе Ctrl+G батырмасын басып біріктіріп, түсін суретте көрсетілгендей күміс түске бояймыз (23-сурет). 122 23-сурет. «Сгруппировать» батырмасын басып біріктіру 14-қадам. Ctrl+D батырмаларын басын фигураның көшірмесін жасап, оның өлшемін 44,8 х 28,0 мм етіп, түсін қарамен бояймыз. Оны бастапқы фигураның астыңғы жағына орналастырамыз. Астыңғы жағына орналастыру үшін көшірме фигураны таңдап, тышқанның оң жағын басамыз да «порядок» – «на задний план слоя» командасын орындаймыз (24-сурет). 24-сурет. «Порядок» – «на задний план слоя» командасымен өзгеріс енгіземіз 15-қадам. Жоғары қабатта тұрған күміс түстес фигурамызға құралдар панелінен «фонтанная заливка» құралын таңдап, суретте көрсетілгендей «фонтанная заливка» жасаймыз (25-сурет). 25-сурет. «Фонтанная заливка» терезесі 16-қадам. Төменгі қабатта тұрған қара түсті фигурамызға да суретте көрсетілгендей «фонтанная заливка» жасаймыз. 123 17-қадам. Алынған фигурыздың астыңғы жағына фон жасаймыз, сонда біздің фигурамыз мынадай болады (26-сурет). 26-сурет. Фон қою 4-тапсырма. 1-тапсырманың нұсқалары бойынша Phоtoshop растрлық графикалық программасының көмегімен мәтін эффектісін жасаңыздар. 1-қадам. Ctrl+N батырмаларын басып, өлшемі 1000 х 1000 болатындай етіп жаңа терезе ашамыз (27-сурет). 27-сурет. Жаңа терезені ашу 2-қадам. Құралдар панелінен «Gradient Tool» құралын таңдап, төменде көрсетілгендей баптаулар енгізіп, layer 1 қабат фонын жоғарыдан төмен бояймыз (28,29-суреттер). 124 28-сурет. «Gradient Tool» құралы 29-сурет. Layer1 қабат фонын бояу 3-қадам. «Horizontal Type Tool» құралын таңдап, өлшемі 300 пт, түсі #0303b8 болатындай ҚазҰУ сөзін жазамыз (30-сурет). 30-сурет. ҚазҰУ сөзін жазу 4-қадам. ҚазҰУ сөзін жазылған қабатты тышқанмен екі рет шертіп төмендегідей стильді енгіземіз (31,32,33-суреттер). Stroke. Size: 5 px. Position: Inside Color: # 0303b8 125 31-сурет. Stroke стилін енгізу Inner Shadow. Blend Mode: Normal Color: #ffffff Opacity: 90% Distance: 9 Size: 3 32-сурет. Inner Shadow стилін енгізу Gradient Overlay. Blend Mode: Color Dodge 126 Opacity: 45% Scale: 150 33-сурет. Gradient Overlay стилін енгізу Сонда 34-суретте көрсетілген жазу алынады. 34-сурет. Стильдер енгізілген сөз 5-қадам. «Ctrl+J» батырмасын басып, мәтінді қабаттың көшірмесінде аламыз және оны бастапқы қабаттың астына орналастырамыз (35-сурет). 35-сурет. Мәтінді қабаттың көшірмесін алу 6-қадам. «Edit – Free Transform» командасын орындаймыз немесе «Ctrl+T» батырмасын басу арқылы сөзді еркін трансформация түріне енгізіп 1 рет төмен және 1 рет оңға жылжыту батырмаларын басамыз, сосын Enter-ді басамыз (36-сурет). 127 36-сурет. Еркін трансформация жасау 7-қадам. «Alt+Ctrl+Shift+T»-батырмаларын біріктіріп басамыз, сонда тағы бір көшірме қабат пайда болады, осылайша қажетке қарай 10-15 рет қайталап басамыз, сонда 3D көлеңкесі пайда болады (37-сурет). 37-сурет. 3D көлеңке алу 8-қадам. Мәтінді қабаттың барлық көшірмелерін біріктіреміз, яғни «Shift» батырмасын басып тұрып біріншіден бастап соңғы көшірмеге дейін барлығын белгілейміз де, «Ctrl+E» батырмаларын басып біріктіреміз, бірігіп шыққан қабаттың атын 3D Shadow –ға өзгертеміз (38-сурет). 38-сурет. Мәтінді қабаттың барлық көшірмелерін біріктіру 9-қадам. 3D Shadow-қабатына тышқанмен екі рет шертіп ашылған терезеден төмендегідей баптауларды орындаймыз (39-сурет). Color Overlay Blend Mode: Normal түсі: #091d52 Opacity: 100% 128 39-сурет. 3D Shadow қабатына баптаулар жасау 10-қадам. Ең соңында мынадай мәтін аламыз, егер мәтіннің фоны ұнамаса, қалаған түске өзгертуге болады (40-сурет). 40-сурет. 3D мәтін 129 5-тапсырма. Phоtoshop растрлық графикалық программасының көмегімен келтірілген фото-суретті өңдеңіздер (41-сурет). 41-сурет. Өңделмеген және өңделген сурет 1-қадам. Бастапқы суретті ашамыз, қабаттың атын fon деп өзгертеміз (42-сурет). 42-сурет. Бастапқы суретті ашу 2-қадам. «Spot Healing Brush Tool» құралын таңдап, беттегі қара дақтарды тазартамыз (43-сурет). 130 43-сурет. Беттегі дақтарды тазарту 3-қадам. «Ctrl+J» батырмаларын басу арқылы немесе fon қабатын таңдап, тышқанның оң жағын басып, «Duplicate Layer»-ды таңдау арқылы fon қабатының көшірмесін жасаймыз (44-сурет). 44-сурет. fon қабатының көшірмесін алу 4-қадам. «Filter» —> «Noise» —> «Dust & Scratches» командасын таңдап суретте көрсетілгендей баптаулар жасаймыз (45-сурет). 45-сурет. «Filter» —> «Noise» —> «Dust & Scratches» баптауларын жасау 5-қадам. «Filter» —> «Blur» —> «Gaussian Blur» командасын орындап, келесідей баптаулар жасаймыз (46-сурет). 131 46-сурет. «Filter» —> «Blur» —> «Gaussian Blur» баптауларын жасау 6-қадам. Бет терісін тегістеу үшін «Filter» —>»Noise» —> «Add Noise» командасын орындап келесідей баптаулар жасаймыз (47-сурет). 47-сурет. «Filter» —>»Noise» —> «Add Noise» баптауларын жасау Сонда сурет мынадай түрге келеді (48-сурет). 48-сурет. Баптауларды енгізгеннен кейінгі сурет 132 7-қадам. Енді қабатқа маска жасаймыз. Ол үшін Layers панелінде (астынғы жақта), «Add layer mask» батырмасын басу қажет немесе «Layer» —> «Layer Mask» —> «Reveal All» командасын таңдау керек (49-сурет). 49-сурет. Маска жасау 8-қадам. Жасаған масканы қара түске бояуымыз керек, ол үшін «Paint Bucket Tool» құралын таңдап, үстінгі түсті қараға өзгертіп суретке бір басамыз. Сонда маска қара түске ауысады, сосын үстіңгі түсті қайтадан ақ түске келтіреміз немесе белгішесіне басамыз (50-сурет). 50-сурет. Масканы қара түске бояу 9-қадам. «Brush Tool» құралын таңдап бетті тегістейміз, мұнда көз, қас, ауыз, шаш бөлімдеріне тимейміз, тек бетті, мұрынды ғана майдалап тегістейміз, сонда келесідей сурет шығады (51-сурет). 51-сурет. «Brush Tool» құралымен бетті майдалап тегістеу 10-қадам. Тері түсін өзгерту үшін «Layers» панелінде» Create new fill or adjustment layer» таңдап, «Hue/Saturation» терезесін ашып, келесідей баптауларды орындаймыз (52-сурет). 133 52-сурет. «Hue/Saturation» баптауын жасау 11-қадам. Көзді өңдеу үшін, «Create a new layer»-ды басып жаңа қабат ашамыз. «Brush Tool» құралын таңдап көздің қарашығын кез-келген түске бояймыз (53-сурет). 53-сурет. көздің қарашығын бояу 12-қадам. «Layers» панелінде келесідей баптауларды енгіземіз. Сонда мынадай сурет шығады (54-сурет). 134 54-сурет. «Layers» панеліне баптаулар жасау 13-қадам. Жоғары қадамдағы көздің түсін өзгерткеніміз сияқты жаңа қабаттар ашу арқылы қас пен еріндіде бояймыз. Осылайша біз фото- суретті өңдеу мысалын аяқтаймыз (55-сурет). 55-сурет. Өңделген сурет 6-тапсырма. Phоtoshop растрлық графикалық программасының көмегімен берілген смартфондардың суреттерін салыңыздар(56-сурет). 56-сурет. Берілген смартфон 135 1-қадам. Өлшемі 3000х3000 пиксель, resolution 100 пиксель/дюйм болатындай жаңа құжат ашамыз (Ctrl + N) (57-сурет). 57-сурет. Жаңа құжат ашу 2-қадам. «Rounded Rectangle Tool» құралын таңдап, баптауларына төменде көрсетілгендей етіп фигура саламыз, (Ctrl + Enter) батырмаларын басамыз да фигураны белгілеп, түсін ақ түспен бояймыз. Қабаттың атын «Body» деп белгілейміз (58-сурет). 58-сурет. «Rounded Rectangle Tool» құралын пайдалану 136 3-қадам. «Body» қабатын таңдаймыз. Тышқанның оң жағын басып «blending options»-ты таңдаймыз да «Layer Style» терезесін ашамыз. Келесі баптауларды орындаймыз (Layer Style – Pattern Overlay): Opacity – 50%, Scale – 100%, Pattern: White diagonal (59-сурет). 59-сурет. «Body» қабатына баптаулар жасау 4-қадам. «Rounded Rectangle Tool» құралын таңдап, өлшемі 23х41 см, радиусын 20 пиксель болатындай, төменде көрсетілгендей фигура жасаймыз, түсіне қара-қоңыр түс беріп, қабаттың атын «Screen» деп өзгертеміз (60-сурет). 60-сурет. «Rounded Rectangle Tool» құралын пайдалану 137 5-қадам. «Body» қабатының көшірмесін жасаймыз (Ctrl+J) және оны «Bezel» деп өзгертеміз. Rectangular Marquee Tool құралын пайдаланып жоғарғы және төменгі дөңгеленген бөлімдерін өшіреміз. Ctrl батырмасын басып тұрып «Screen» қабатын таңдаймыз. Сол қабатты белгілейміз де, сосын «Bezel» қабатын таңдап, Delete батырмасын басамыз. Сонда «Bezel» қабатының ішкі жағы жоғалады. «Bezel» қабатын таңдап оны «Screen» қабатына қарағанда анағұрлым қара түспен бояймыз (61-сурет). 61-сурет. «Bezel» қабатын салу 6-қадам. «Bezel» қабатын таңдап тышқанның оң жағын басамыз да, «blending options» командасын таңдаймыз. «Layer Style» терезесін ашып төмендегі суреттегідей баптаулар жасаймыз (62, 63-суреттер). 62-сурет. «Bezel» қабатынына Bevel & Emboss баптауларын жасау 138 63-сурет. «Bezel» қабатынына Color Overlay баптауларын жасау 7-қадам. Диаметрі 0,58 см-ге тең төменде көрсетілгендей екі қара дөңгелек саламыз (64-сурет). 64-сурет. Берілген өлшемдегі екі қара дөңгелек салу 8-қадам. Диаметрі 0,18 см кішкентай қара дөңгелектен 50 данасын салып, оны смартфонның динамигі тұратын жерге қоямыз. Барлық кішкентай дөңгелектер бір қабатқа бірігуі керек. Ол үшін барлық дөңгелектер тұрған қабаттарды белгілеп «Ctrl+E» батырмасын басамыз (65-сурет). 65-сурет. Смартфонның динамигін салу 139 9-қадам. Динамиктер тұрған қабаттың көшірмесін жасап, оны смартфонның төменгі жағына орналастырамыз (66-сурет). 66-сурет. Динамик тұрған қабаттың көшірмесін алу 10-қадам. Жаңа қабат құрамыз және Pen Tool құралын пайдаланып, төмендегі суретте көрсетілгендейдей фигура саламыз. Opacity параметрін 50%-дейін азайтамыз (67-сурет). 67-сурет. Pen Tool құралын пайдаланып фигура салу 11-қадам. «Pen Tool» құралын пайдаланып, үйшікпен артқа қайту иконкаларын салыңыз (68-сурет). 68-сурет. Pen Tool құралын пайдаланып иконкалар салу 12-қадам. Жаңа қабат ашып оның атын камера деп береміз. Төменде көрсетілгендай қара дөңгелек саламыз да, мынадай баптаулар жасаймыз: (Layer Style – Gradient Overlay) (69-сурет). 140 69-сурет. Смартфон камерасының бірінші қара дөңгелегін салу 13-қадам. 12-қадамда салған дөңгелектің үстіне тағы да екі дөңгелек салыңыз(70-сурет). 70-сурет. Смартфон камерасының дөңгелектерін салу 14-қадам. Қара жарты дөңгелек салып, оны қамераның үстіне қойып, «Opacity» параметрін 50%-дейін азайтыңыз (71-сурет). 71-сурет. Смартфон камерасын салуды аяқтау 141 15-қадам. Жаңа қабат ашып, «Rectangular Marquee Tool» құралын пайдаланып қосымшалар панелін салып, ашқан жаңа қабатқа тышқанмен екі рет шерту арқылы «Layer Style» терезесін ашып төмендегідей баптаулар енгізіңіз (72-сурет). Drop Shadow: Mode - Multiplication. Satin : Mode - Multiplication. 72-сурет. Смартфонның қосымшалар панелін салу 16-қадам. Экранның жоғарғы жағына қосымшалардың ескертулер панелін жасаймыз, оның стилін 15 қадамдағыдай етіп аламыз (73-сурет). 73-сурет. Смартфонның жоғарғы жақ қосымшалар панелін салу 17-қадам. Төмендегі суретте көрсетілгендей «Custom Shape Tool»- құралын таңдап, телефон трубкасы белгісін жұмыс терезесіне қоямыз (74- сурет). 142 74-сурет. Смартфонға телефон трубкасының иконкасын салу 18-қадам. Телефон трубкасының сыртқы бөліктерін өшіріп, трубканың соңғы жағын жасыл түске бояймыз. Осылайша хабарлама иконкасын да жасаймыз. 9 кішкентай квадрат саламыз (75-сурет). 75-сурет. Смартфонға хабарлама иконкасын салу 19-қадам. Жер шары контингентінің кішкентай моделін тауып оны да қосымшалар панеліне орналастырамыз. Камера иконкасын салып, оған алдында жасаған камерамызды орналастырамыз (76-сурет). 76-сурет. Жер шары контингентінің иконкасын салу 143 20-қадам. Сигнал деңгейі иконкасын жасаймыз (77-сурет). 77-сурет. Сигнал иконкасын салу 21-қадам. «Перо (Pen Tool)» құралын қолданып, батерея иконкасын салыңыз да, оны жасылмен бояймыз. Сосын оның көшірмесін жасап, оны шамалы үлкейтіп ақ түске бояп, суретте көрсетілгендей орналастырамыз (78-сурет). 78-сурет. Батерея иконкасын салу 22-қадам. Уақытты жазамыз (79-сурет). 79-сурет.Уақытты жазу 23-қадам. Смартфонның негізгі «Body» қабатына төмендегідей баптаулар енгіземіз. Обводка: Размер (Size) - 8 пикселей, Непрозрачность. (Opacity) – 50% Внутренняя тень: Смещение (Distance) – 0, Стягивание (Choke) – 0, Размер (Size) – 43, Непрозрачность (OPacity) – 10%. Отбрасывание тени: Размер (Size) – 54 пикселя, Смещение и Стягивание – 0. 144 24-қадам. Төмендегі суретте көрсетілгендей жаңа қабат ашып градиентті фон жасаймыз. Осылайша біз смартфон салу мысалын аяқтаймыз (80-сурет). 80-сурет. Дайын болған смартфон суреті Өзін өзі тексеруге арналған бақылау сұрақтары 1. Кескінмен байланысты ақпаратты өңдеудің негізгі бағыттары. 2. Компьютерлік графиканың қолдану салалары. 3. Компьютерлік графиканың түрлері. 4. Растрлық графика. 5. Векторлық графика. 6. Фракталдық графика. 7. Растрлық графика мен векторлық графикалардың арасындағы қатынас, артықшылықтары, кемшіліктері. 8. Растрлық графиканың негізгі нысаны, векторлық графиканың элементарлық нысаны. 9. Растрлық графикамен жұмыс істейтін программалар. 10. Векторлық графиканы құру және өңдеу орталары. 145 VI-ТАРАУ. WEB-ҚОСЫМШАЛАРЫН ҚҰРУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ Жұмыс мақсаты Web-қосымшаларды құру технологиясын, Web-парақшаларды құруды, HTML-құжаттың жалпы құрылымын меңгеру. Жұмыстың мәселелері Сабақты өту нәтижесінде студент: HTML тілінің тегтерін; атрибуттарын сипаттауды; Web-парақшада басқа құжаттарға сілтеме құруды меңгеруі тиіс; Web-парақшаларды құруды; HTML тілінің тегтерін, атрибуттарын қолдана білуі тиіс. Жалпы теориялық мәліметтер 6.1. Web қосымшаларының негізгі ұғымдары Бүкіл дүниежүзілік Интернет жүйесінің дамуы WWW (World Wide Web –бүкіл дүниежүзілік өрмек) байланысты. WWW – бұл бүкіл дүние жүзі бойынша компьютерлерде сақталатын өте көп құжаттардың жиынын беретін Интернеттің бөлігі. WWW-ді қысқаша web деп айтады. Web-құжат әр түрлі ақпаратты – мәтін, сурет, фото, видео, аудио жазбаларды қамтуға қабілетті. Осындай құжаттар web-серверлерде сақталады. Web-серверлерде сақталған парақшалар басқа пайдаланушылардың пайдалануына мүмкін болады. Қандай да бір белгілермен біріктірілген web-парақшалар топтамасы web-сайт немесе жай ғана сайт деп аталады. URL (Uniform Resource Locator) – желідегі әрбір web-парақшада болатын бірегей адрес. Егер пайдаланушыға парақшаның URL белгілі болса, онда ол оның адресін браузер жолында теріп оны өзінің браузерінде бейнелей алады. Жалпы жағдайда URL пайдаланылатын хаттаманың атауынан, сервер атауынан және парақшаның қатынау жолының белгілеуінен тұрады. Хаттама web- парақшаға жүгіну ережесін анықтайды. Сервер атауы (домендік атау) – web- парақшаның мәліметтері бар компьютерді белгілейді. Қатынау жолы – сервер дискісіндегі парақшаның орналасу орнын көрсетеді. 146 Web-браузер немесе браузер (browser) – бұл пайдаланушы компьютерінде орналастырылған және желіде ақпараттарды іздеуге немесе бейнелеуге қызмет ететін программа. Браузер парақшаларды және басқа файлдарды дискіден оқиды да олардың мазмұны пайдаланушы компьютерінің мониторында бейнеленеді. Белгілі, жиі қолданылатын браузерлер ретінде Microsoft Internet Explorer, Mozilla FireFox, Opera, Safari және т.б. браузерлерді айтуға болады. Web-парақша – мазмұны web-браузердің көмегімен өңдеу, манипуляциялау және қарау үшін тиімді құжат. Web-парақшалар жергілікті– пайдаланушының дербес аппараттық құрылғысында – немесе жергілікті және ауқымды желілердегі желілік құрылғыларда (серверлерде) орналасуы мүмкін. Қарапайым Web-парақша басқа форматтардағы (мәтін, графикалық бейне, видео, аудио, мультимедия, қолданбалы программа, мәліметтер қоры, web -қызметтер және т.б.) файлдарға сілтемені қамти алатын басқа web- парақшаларға тез көшу үшін немесе сілтелінетін файлдарға қатынай алатын html немесе xml форматтарындағы мәтіндік файлды береді. Ақпараттық ресурс web-парақша мазмұнының ақпараттық құраушысы болып табылады және контент деп аталады. Ортақ тақырыппен және дизайнмен, сондай-ақ өзара сілтемелермен байланысқан бірнеше web -парақшалар web -сайтты құрайды. Клиент-сервер – тапсырма немесе желілік жүктеме сервер деп аталып көрсетілетін қызметтерді жеткізушілер мен клиент деп аталып көрсетілетін қызметтерге тапсырыс берушілер арасында үлестірілген есептеуіш немесе желілік архитектура. Физикалық клиент және сервер – бұл программалық жасақтама. Олар негізінен желілік хаттамалардың көмегімен компьютерлік желілер арқылы өзара әсерлеседі және әр түрлі есептеуіш машиналарда болады, бірақ бір ғана машинада да орындалуы мүмкін. Программалар-серверлер клиенттік программалардан тапсырыстар күтеді және өздерінің ресурстарын мәліметтер немесе сервистік функциялар түрінде береді. Web-қосымша – бұл клиент ретінде браузер, сервер ретінде – Web сервер рөлін атқаратын клиент-серверлік қосымша. Web-қосымшаның логикасы сервер мен клиенттің арасында таратылған, мәліметтерді сақтау серверде жүзеге асырылады, ақпарат алмасу желіде жүргізіледі. Осындай тәсілдің артықшылығы – клиент пайдаланушының нақты операциялық жүйесінен тәуелді болмайды, сондықтан Web-қосымша платформа аралық сервис болып табылады. Гипермәтіндер басқа web- парақшаларға тез көшуге мүмкіндік береді. Гипермәтіндер пайдаланушы жүгінетін қажет парақшаның URL енгізу қажеттілігін болдырмайды. Гиперсілтемелер түсімен және астын 147 сызумен ерекшеленеді. Гипермәтін ретінде графикалық кескін болуы мүмкін, бұл жағдайда ол рамкамен белгіленеді. 6.2. HTML-құжатының жалпы құрылымы HTML (ағылшын сөзі HyperText Markup Language − «гипермәтінді белгілеу тілі»)- дүниежүзілік құжаттардың стандартты гипермәтіндік тілі. Web-парақшалардың көбі HTML (немесе XHTML) тілі арқылы құрылады. HTML тілі браузерлермен анықталады және ыңғайлы құжат ретінде көрсетіледі. HTML тiлi SGML-дiң (Standard Generalized Markup Language) қосымшасы болып табылады және әлемдiк ISO стандартына сәйкес келедi. HTML тiлiнің негізін 1986-1991 жылдар аралығында британдық ғалым Tim Berners-Lee қалады. Бұл тiл web мамандары емес, адамдардың арасында ғылыми және техникалық құжаттарды алмасу үшiн құрылған. HTML арқылы қарапайым, бірақ әдемі өңделген құжатты құруға болады. құжаттың құрылымын жеңілдетумен қатар, HTML тілінде гипермәтінді қолдау енгізілген, кейіннен мультимедиялық мүмкіндіктер қосылды. HTML құжаттарын жасау үшін мәтіндік редакторларды (мысалы, блокнот), мәтіндік процессорларды (Word) және визуалдық HTML редакторларын қолданады. Қарапайым блокнотта арнайы стандартты ұстана отырып, HTML кодты мәтіндік файлында жазып қойып, қатқыл дискіде .txt деген кеңейтуді .html немесе .htm құжат ретінде сақтаса, толық web-парақша алынады. Web-парақшаны ашу үшін желімен байланыста болу қажетті емес. HTML тілі: мәтінді форматтауға; ол жердегі функционалдық элементтерді (батырмаларды, кестелерді және т.б.) ажыратуға; интернеттің басқа ресурстарына сілтемелер құруға (гипермәтіндер); бейнеленетін парақшаға әр түрлі сыртқы нысандарды (кескін, дыбыс жазу және т.б.) қоюға; парақшаға программалау (мысалы, JavaScript) тілінде жазылған программалық кодтарды қосуға мүмкіндік береді. HTML құжаттарды форматтауға нақты және дәл атрибуттарды бермейді. Құжаттың нақты түрін тек қана Интернет пайдаланушының компьютерінде программа-браузері анықтайды. HTML-дің негізгі компоненттері: - Тег (tag). HTML тегі – бұл web-браузерге абзацты құру немесе кескінді қою сияқты белгілі бір есепті орындауға команда беретін компонент. - Контейнер. Жұпталған тег контейнер деп аталады. Олар екі бөліктен тұрады: ашылатын және жабылатын тегтер. 148 - Атрибут (немесе аргумент). HTML атрибуты тегті өзгертеді. Мысалы, тегтің ішінде абзацты немесе кескінді тегістеуге болады. - Мән. Мән атрибуттарға меншіктеледі және енгізілетін өзгерістерді анықтайды. Мысалы, егер тег үшін тегістеу атрибуты пайдаланылса, онда осы атрибуттың мәнін көрсетуге болады. Мәндер left немесе right мәтіндік типте бола алады, сонымен қатар мәні пиксельмен анықталатын кескіннің енін немесе биіктігін анықтайтын сандық типте де болуы мүмкін. Тегтер – мәтінді белгілеу құралы болып табылады. Тегтер бас әріппен де кіші әріппен де жазыла береді. Барлық тегтер бірдей форматты: “<” белгімен басталады және “>” белгімен аяқталады. Олар жұптарымен (-ашылатын және -жабылатын тегтер) де, жалғыз да болады. HTML программасы тегімен басталып тегімен аяқталады. Аяқталу мен басталу тегтерінің айырмашылығы – аяқтау тегінде «/» слэш таңбасының қойылуында. ...... (бұл жерде программаның басқа тегтері болады) HTML – программасы екі негізгі бөлімнен тұрады: атауынан және денесінен. Атауы және тегтер жұбымен шектеледі, ал денесі және жүктеу/скачать 8,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|