Ф. Ш. Оразбаева, Ж. Т. Дәулетбекова

Құрметті мұғалім! Сіздің қолыңызға «Қазақ тілі мен әдебиетінің» интеграцияланып берілген

«Бәйшешек» атты оқулығы мен оқу-әдістемелік кешені ұсынылып отыр. Қазақ тілді емесмектептерде мемлекеттіктілдіигертумақсатындағыжаңакешен заманауи талаптарға сай дайындалды. Көптілді тұлғадаярлауміндетіналғақойыпотырғанбүгін-гі уақыт талабы қазақ тілінің қоғамдық-әлеумет- тіксұранымғасаймеңгертілуінқажететеді.Қазақ тілі—ҚазақстанРеспубликасыныңмемлекеттіктілі, қазақхалқыныңұлттықтілі,әлемдегібесмыңнанаса тілдіңбірі.Қазақтілініңмемлекеттіктілмәртебесіне сайқолданысқаенуіндеүздіксізбілімберужүйесінің жалпыбілімберетінмектептеріндегіоқытусапасын арттырумаңыздыфакторсаналады.Өйткеніғалым Х.Досмұхамедұлы айтқандай, «Мектептің тілі бола алмағантілмемлекеттіңтіліболаалмайды».

Қазақ тілі мен әдебиетін оқытудыңтүпкімақ-саты—оқушыныңқазақтілінбілудеңгейіменсұра- нысынескереотырып,бір-біріменсабақтас,жүйелі,коммуникацияға құрылған білім мазмұны арқылы мемлекеттіктілдеөзойынауызшажәнежазбаша түрдееркін,түсінікті,дұрысжеткізеалатын,түрліөмірлік жағдаяттарда тілдік қатынасқа түсеалатын даратұлғаныдаярлауғамүмкіндіктуғызу.«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәніне арналғаноқу-әдістемелік кешен Оқулық, Лексикалықминимум, Дидактикалық материалдар,Мұғалімкітабынантұрады.

Оқулық—оқубағдарламасынегізіндесыныпта берілетін білім мазмұнын толық қамтитын, оқушы- ның сөйлеу дағдысын дамытатын теориялық және практикалық тапсырмалар жиынтығынан тұратын, коммуникативтік мақсатқа сай қазақша тілдік қаты- настыүйретугебағытталғанеңбастықұрал.Кітапта оқушының өз ойын дұрыс жеткізе алуын, дара тұлғаретіндеқалыптасуын,тілдікқұзыреттіліктерді жан-жақты игеруін қамтамасыз ететін әдістемелік жүйе ұсынылған. Оқулықтағы жаттығулар бала- ныңқабілетінеқарайжеңілденкүрделігеауысып, сөйлесім әрекетінің түрлері бойынша берілген. Оқулық оқу бағдарламасыныңнегізіндедайын-далды. Сондықтан оқулықта әрбір сыныпта берілетін білімніңмазмұнытолыққамтылды.

Сабақтаөтілетінтақырыптараясынасәйкесорын- далатын жұмыстар «Мәтіналды жұмыс»,«Мәтінмен

жұмыс», «Мәтінсоңы жұмыс» деп бөлініп, оқушы- ныңсөйлеудағдысынбекітеді;тыңдалым,оқылым, айтылым, жазылым әрекеттерін толық жүзеге асырады. Сол себепті оқулықтағы тапсырмалар тыңдалым, оқылым, айтылым, жазылым бойынша жүйеленді. Тақырыптың ерекшелігіне қарайсөй- лесім әрекетінің түрлерін кешенді түрдеқолдану міндеттеледі.Тілдіоқытудыңбастымақсаты—оқу- шылардың қазақша сөйлеу, ойын дұрыс жеткізу сияқты қоммуникативтік қабілеттерін дамыту бол- ғандықтан,әрбірсабақтыңнәтижесісөйлесімәреке- тінеқұрылғантапсырмаларменбекітіледі.

«Лексикалық минимум» — оқулықта берілген тақырыптарды коммуникативтік тұрғыдан меңгер- туге бағытталған, тілдік қатынас барысында жиі қолданылатын сөздер тізбегін қамтитынкөмекші құрал.Бұлқұралдасөйлеугеқызметететінлексика сөз, сөз тіркесі және сөйлем түрінде қазақша- орысша берілген. Оқушы тақырыптық лексикалық минимумда берілген белсенді әрі қажетті сөздерді игеруарқылыдұрыссөйлеугеүйренеді.Лексикалық минимумоқушыныңсөздікқорынмолайтуына,өз бетіменсөздердіңқолданысынеркінигеруінеықпал етеді.

«Дидактикалықматериал»—сыныптанемесе үйдеоқушыныңөзбетіменжұмысістеуінемүмкіндік беретін, оқушының оқылым, тыңдалым, айтылым, жазылым, тілдесім әрекеттерін дамытатын,сөйлеу үлгілері бойынша әр алуан мәтіндерді, көркем әдебиет үзінділерін қамтитын қосымша құрал. Кітапта ұсынылған түрлі тапсырмалар оқушының білімінтолықтырып,білім,білікдағдыларынқалып- тастырады,түсінікті,дұрыссөйлеугеүйретеді.

«Мұғалімкітабы»—тілүйретубарысындамұға- лімгеоқушыларменжұмысістеудіңтиімдіәдіс-тәсіл- дерін, орта және қысқамерзімді жоспарқұрудың, оларды пайдаланудың жолдарын көрсететін нұс- қаулық. Оқу-әдістемелік құрал қазақ тілін оқыту үдерісін әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етуге арналған.

Тіл мен әдебиетті өзара бірлікте меңгертуүдерісі- ніңтиімділігінарттырумақсатындаоқуматериалдары ұзақмерзімді (жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының негізінде жасалғанкүнтізбелік-

тақырыптық жоспар), қысқамерзімді (күнделікті сабақ жоспары), ортамерзімді(тақырыптық-желілік жоспар) болып жіктеліпұсынылды.Ұзақмерзімдіжоспарда жыл бойы оқытылатын сабақтардың тақырыптары,оқумақсаттары,сағатсаныберілген. Ортамерзімді жоспарда пән бойынша оқу мақсат- тары, оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер, баға- лауформалары,негізгідереккөздерменсағатсаны көрсетілген. Қысқамерзімді жоспарда сабақтар бойынша жүргізілетін оқу-әдістемелік жұмыстар нақты көрсетіледі (әр сабақтың оқу мақсаттары, сабақ мақсаттары, бағалау критерийлері, тілдік мақсаттар, т.б.). Бұл жоспарда мұғалімге көмек ретінде бастапқы тоғыз сабақтыңәзірлемесіүлгіретіндеұсынылды.Пәнмұғаліміөзініңіс-тәжірибесі мен кәсіби шеберлігіне сүйеніп, күнделікті сабақ жоспарын түрлендіруіне, жетілдіруіне болады. Креативті ойлауға дағдыландыратын интербелсенді әдіс-тәсілдер негізінде ұйымдастырылатын даралық, жұптық, топтық тапсырмалар әртүрлі сипатта ұсынылады.

6-сынып оқушысының жас ерекшелігіне лайық- талғантапсырмаларолардыңөзбілімінөздерібаға- лауына мүмкіндік береді. Бұл — мұғалімніңшебер- лігіне қарай оқушылардың білімін формативті бағалауға ықпалетеді.

Оқытудың инновациялық жүйесін зерделеген әдіскер-ғалымдардың пайымдауынша, «формативті бағалау — оқу үдерісіне өзгерістер енгізумақсатында оқушыныңдамужолынбағалайотырып,мұғалімнің оныоданәріжетілдірудіңтетіктерінтабуынажолашатын бірден-бір бағалау жүйесі». Мұнда оқушы өзін-өзі бағалауға, сын тұрғысынан ойлауға үйренеді. Сөйтіп, оқушы бастапқыда мұғалімніңжетекшілігімен

өзәрекетінжоспарлайотырып,кейінненөзбетінше әрекет етуге, шешім қабылдауға, ойын дәлелді жеткізуге дағдыланады. Бұл өз кезегінде оқу- шының рефлексивтік машықтарының жетілуіне жол ашады. Ал жиынтық (суммативтік) бағалауды мұғалім тоқсандық, жылдық қорытындыбақылау кезінде қолданады. Жиынтық бағалауоқушының белгіленгенуақытаралығындажинақтағанбілім, білік,дағдыларынтесттапсырмалары,жазбажұмыс түрлері және т.б. арқылы тексеру нәтижесінде жүргізіледі.

Негізгі сатыда формативті бағалаудың «Шағын шолу»,«Білемін/Білгімкеледі/Небілдім»стратегия- сы,«Басбармақ»тәсілі,«Бағдаршам»әдісі,«Көңіл күй» смайликтері, «Жетістік баспалдағы» және т.б.тиімдітәсілдерқолданылады.Бұләдіс-тәсілдер оқушылардыңпәнгедегенқызығушылығыноятады, өзәрекетінөзібағалауғатөселдіреді.Соныменқатар сабақбарысындакерібайланысжасауүшін«Сұрақ ілмегі», «Аяқталмаған ой», «Бір сөзбен», «Менің сабақтан кейінгі әсерім» әдіс-тәсілдері, т.б. мен«Бір

+ плюс, бір — минус» стратегиясы қолданылады.

«Мұғалім кітабында» оқушылардың білімін бағалаудың жалпыға ортақ үлгісі берілген. Оны өз қалауыңызбен оқыту мақсатыңызға сай өзгертіп не жетілдіріп пайдалануыңызға болады. Сабақта өзіңіздің тәжірибеңіз бен кәсіби шеберлігіңізге қарайжаңаәдіс-тәсілдерқосылып,оқушыныңбілім деңгейінеқарайтапсырмаларда,амал-тәсілдерде үнемі дамытылып отырғаны жөн. «Мұғалімкіта­ бында» беріліп отырған әдістемелік нұсқаулықтар сіздің ізденісіңізге жол ашу, бағыт-бағдар беру мақсатынан туындапотыр.

Іске сәт, әріптес!