ТҰЗДЫ ЖАҒДАЙЛАРДЫҢ СОЯ ӨСІМДІГІНІҢ (GLYCINE MAX) ФОТОСИНТЕЗ ПИГМЕНТТЕРІНІҢ МӨЛШЕРІНЕ ӘСЕРІ Утешова С., Домакбаева А., Нурмаханова А.
əл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
sym04@mail.ru
Тұздалу мəселесі қазіргі таңда тек Қазақстан елі бойынша ғана емес, барлық ТМД елдерінің
өзекті – экологиялық проблемалардың бірі болып саналады. Еліміздің оңтүстік жəне оңтүстік-
шығысындағы су ресурстарына негізгі қауіп суармалы егіншілік болып табылады. Қазақстан
даласында жер асты сулары қатты минералданған, сəйкесінше бұл су жер асты суларына еніп,
олардың тұздылық деңгейін көтереді. Нəтижесінде топырақ тұздалу процесі байқалады.
Зерттеу объектілер ретінде 7-күндік сояның (Glycine max) өскіндері алынды. Зерттелген
сорттары: Вита, Алматы, Ласточка. Сояның дəндерін келксі варианттарда 7 күн өсірілген: Бақылау,
0,01% NaCl, 0,1% NaCl. Тұздың концентрациялары жоғарыланған сайын параметрлер тежелген.
Фотосинтез пигменттерінің мөлшеріне тұзды жағдайлардың əсері зерттелді. Алынған нəтижелері
бойынша келесі қатарларды келтіруге болады:
Тұздану əсері хлорофилл А бойынша (бақылаудан пайызы %): Вита (90) > Алматы (87) >
Ласточка (86)
Тұздану əсері хлорофилл Б бойынша (бақылаудан пайызы %): Вита (92) > Ласточка (90) >
Алматы (89).
Тұздану əсері каротиноид бойынша (бақылаудан пайызы %):- Вита (121) > Ласточка (116) >
Алматы (116).
Сонымен, Вита мен Алматы сорттары фотосинтез пигменттері бойынша тұзды жағдайларға
төзімді, ал Ласточка сорты төзімсіз деп санауға болады.
Ғылыми жетекші – б.ғ.д., биотехнология кафедрасының профессоры Атабаева С. Д.
