Фармацевтикалық өндірісте қолданылатын салқындату құрылғыларының ерекшеліктері
жүктеу/скачать 3,29 Mb. Pdf көрінісі
|
6 тақырып биоқауіпсіздік каз 3 курс
| 4
4 Санитарлық талаптарға сәйкес биотехнологиялық ӛндіріс персоналы арнайы арнайы киіммен, қауіпсіздік аяқ киімімен, жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етілуі тиіс. Микроорганизмдердің тірі культуралары бар цехтарда жұмыс істейтін қызметкерлер антисептиктермен сіңдірілген мақта маталарынан жасалған комбинезонмен қамтамасыз етіледі, мысалы, ашытқыларды тежейтін гексахлорфенол. Комбинезондарды аптасына кемінде бір рет жүйелі түрде дезинфекциялау керек. Шаң бӛлінетін жұмыс орындарында әр ауысымнан кейін комбинезондарды жуу, шаңнан тазарту және дезинфекциялау жұмыстары жүргізілуі керек. Комбинезон және жеке қорғану құралдары жеке киімнен бӛлек сақталады және кәсіпорыннан шығарылмайды. 6 7 Биомассамен жұмыс істейтін және сумен немесе қол терісін тітіркендіретін заттармен үнемі байланыста болатын қызметкерлер арнайы препараттарды немесе қорғаныс кремдерін қолдануы керек.Резеңке қолғаптар, резеңкеленген алжапқыштар және т.б. жұмыстан кейін ағартқыштың 5% ерітіндісімен жуылады және дезинфекцияланады, ал микроорганизмдермен ластанған дененің ашық жерлері хлораминнің 0,5-1,0% ерітіндісімен жуылады. Тыныс алу мүшелерін микроорганизмдердің тірі және белсенді емес жасушалары бар ӛндірістік шаңнан қорғау үшін персонал жеке респираторларды қолдануы керек, ал жұмыс соңында душта жуылады. Жұмыс киімдерін жуу аптасына кемінде бір рет кәсіпорынның кір жуатын орындарында жүргізіледі. . 8 Дайын ӛнімнен, химиялық заттардың аэрозольдерінен және ӛндірушілердің микроорганизмдерінен шаң шығарындылары бар үй-жайлар қоректендіру және сору желдеткішімен жабдықталады. Жеткізу ағынының жылдамдығы 0,2-0,3 м/с диапазонында болуы керек. Тірі дақылдармен жұмыс жүргізілетін ӛндірістік учаскелерде дезинфекциялау құралдарымен (1% ағартқыш ерітіндісі, 0,1% калий гипохлорит ерітіндісі, 3% лизол ерітіндісі) күнделікті ылғалды тазалау жүргізіледі.Кептіру, орау және дайын ӛнімді сақтау орындары ӛнеркәсіптік шаңсорғыштарды немесе аспирациялық жүйелерді пайдаланып күнделікті тазалануы керек. 9 Жабдық жобалануы, орнатылуы және орналасуы келесідей болуы керек: -ӛндірістік процестің үздіксіздігін қамтамасыз ету; - шикізат, материалдар ағынын оңтайландыру және персонал қозғалысын барынша азайту; - пайдалану кезінде асептикалық немесе стерильділік шарттарына кепілдік беру; - ӛндірістік операцияларды орындауға ыңғайлылық жасау және қателер қаупін азайту; - тиімді тазалауға мүмкіндік береді. . . 10 Биотехнологиялық кәсіпорынға жұмысқа орналасу кезінде қызметкер алдын ала медициналық тексеруден, содан кейін жылына кемінде бір рет мерзімдік медициналық тексеруден ӛтеді. Биотехнологиялық ӛнімдерді ӛндіру мен пайдалануды санитарлық қадағалау мен қауіпсіздікті бақылауды мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдары жүзеге асырады. «Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық әл-ауқаты туралы» Федералдық заң (1999 ж.) қоршаған ортаның қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша санитарлық- эпидемиологиялық талаптарды орындау адам денсаулығын сақтаудың негізгі шарттарының бірі болып табылатынын атап ӛтеді. 11 Қызметкерлерге Қойылатын талаптар ▰ "Ықтимал қауіпті химиялық және биологиялық заттарды пайдаланатын зертханаларға қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалары ▰ Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 15 қазандағы № ҚР ДСМ-105 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 19 қазанда № 24809 болып тіркелді. 4 тарау. Микробиологиялық зертханалардағы жұмыс жағдайларына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар 44. Жұмысқа орналасу кезінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 25 желтоқсандағы № 1019 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12665 болып тіркелген) бекітілген Қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқыту, нұсқама беру және білімдерін тексеру қағидалары мен мерзімдеріне сәйкес қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқама жүргізіледі. 46. Зертхана үй-жайларында рұқсат етілмейді: 1) арнайы киімсіз жұмыс істеу; 2) желдеткіш ақаулы болған кезде жұмыстар жүргізуге міндетті; 3) этикеткаларсыз реактивтерді сақтауға және қолдануға тыйым салынады; 4) улы, жарылыс қаупі бар заттар мен ерітінділердің қорларын жұмыс орындарында және стеллаждарда сақтауға жол берілмейді. 50. Шыны аспаптармен жұмыс істеу кезінде: 1) қызған ыдысты суығаннан кейін кептелген тығынмен жабу; 2) Шыны түтіктермен немесе термометрлермен бұрғыланған тығынмен жұмыс істеу кезінде соңғысын алақанға тіреуге емес, бүйір жақтарынан ұстауға; 3) шыны аспаптарды немесе олардың жекелеген бӛліктерін каучуктың кӛмегімен жинау кезінде – қолды сүлгімен қорғау, шыны түтіктерді сындыру кезінде түтікті бастырманың жанында ұстау қажет. 51. Оларды жүргізу кезінде шыны аспаптар қызып кетуге немесе оның сынуына ұшырайтын жұмыстар сору шкафтарында кӛзілдірікпен, қолғаппен және резеңке алжапқышпен орындалады. 52. Спиртпен, бензолмен, ацетонмен, броммен, йодпен сауыттар шыны кептелген тығындармен, сілтілермен – бұралатын қақпақтармен жабылады. 53. Сұйықтықтарды құю кезінде (құрамында инфекциялық аурулардың қоздырғыштары бар сұйықтықтардан басқа) құйғышты пайдалану қажет. 54. Қолды жуу диспенсордан сұйық сабын беру арқылы жүзеге асырылады және қолды кептіру бір реттік қағаз сүлгілермен жүзеге асырылады. Обаға қарсы костюмді жұқпалы материалмен жұмыс істейтін үй-жайға кіргенге дейін мынадай тәртіппен киеді: пижама (комбинезон), шұлық, аяқ киім, медициналық қалпақ, үшкіл орамал (капюшон), обаға қарсы халат және етік. Халаттың жағасындағы таспаны және халаттың белдігін алдыңғы жағынан сол жақ бүйірінде міндетті түрде ілмектеп байлайды, содан кейін жеңіндегі таспаларды байлап бекітеді. Респиратор (маска) ауызды және мұрынды жабады, масканың жоғарғы таспаларын желке тұсында ілмектеп байлайды, тӛменгісін тӛбеге байлайды, мұрынның қанаты жақтарына мақта тампондарын қояды. Кӛзілдірік жақсылап орнықтырылуы және ауаны сүзгілеудің болмауына тексеріледі. Қолғап киілген қолды костюмнің әрбір бӛлігін шешкеннен кейін дезинфекциялық ерітіндіге батыра отырып, костюмді мынадай тәртіппен шешеді: 1) етік немесе галошты жоғарыдан тӛмен қарай дезинфекциялық ерітіндіге молынан батырылған мақта тампонмен сүртеді, сүлгіні шығарады; 2) егер олар жұмыс барысында қажет болса, жеңқаптарды және қолғаптың екінші жұбын шешеді; 3) етікті шешеді; 4) дезинфекциялық ерітіндіге батырылған мақта тампонмен костюмде болған жағдайда алжапқышты сүртеді, сыртқы бетін ішіне қаратып бүктеп шешеді; 5) кӛзілдірікті екі қолмен алға, жоғарыға қарай және басының артына тартып шешеді; 6) мақта-дәке масканы оның сыртқы жағын бетке тигізбей шешеді; 7) қолғапты шешеді (қолғаптың тұтастығы сақталмағанына күдік болған кезде оларды дезинфекциялық ерітіндіде тексереді (бірақ ауамен емес); 8) қорғаныш костюмді шешкеннен кейін қолды 70 о спиртпен ӛңдейді, содан кейін сабынды сумен мұқият жуады; 9) халаттың жағасындағы байламды, белдікті шешеді және қолғаптың жиегін тӛмен жіберіп жеңнің байламдарын ағытады, халатты сыртқы бетін ішіне қаратып орап шешеді; 10) үшкіл орамалдың жиектерін бір қолмен желкеге жинап, абайлап шешеді. 66. Микробиологиялық зертханада патогендігі ІІІ-ІV топтағы микроорганизмдерді жұқтырған немесе жұқтыруы ықтимал материалмен жұмыс жүргізу үшін "жұқпалы" және "таза" аймақтар болады. "Таза" және "жұқалы" аймақтар шекарасында, жаңадан салынып жатқан немесе реконструкцияланып жатқан зертханаларда санитариялық ӛткізгіштерді орнату кӛзделеді. 73. Зертханаларда: 1) инфекциялық материалмен зерттеу жүргізілетін үй-жайда тірі вакцинамен жұмыс істеуге; 2) микробиологиялық зертханада зерттелетін микроорганизмдер сезімтал болатын дәрілік препараттар болмаған кезде вирулентті антибиотикке тӛзімді микроорганизмдермен эксперименттік жұмыстарды жүргізуге; 3) жағылған оттықтарды және басқа да қыздыратын аспаптарды бақылаусыз қалдыруға, шүмектері жарамсыз оттықтармен жұмыс істеуге, олардың жанында тез тұтанатын заттарды ұстауға; 4) жанып тұрған оттықтар және қосылып тұрған электрлі қыздырғыш аспаптардың жанында тӛгілген ӛртке қауіпті заттарды жинауға; 5) жұмыс уақытында бокстың есігін ашуға жол берілмейді. Автоклавтар мен термостаттарды пайдалану кезінде мынадай талаптар орындалады: 1) егер онымен екі және одан кӛп жұмыскер айналысатын болса, қысыммен жұмыс істейтін жабдықпен жұмыс істеуге рұқсаты бар автоклавта жұмыс істейтін адамға пломбаланған бактар мен басқа да жұқпалы материалы бар ыдысты қолхат арқылы тапсыру; 2) автоклав жұмысын бақылау журналын жүргізу (еркін үлгіде); 3) термостатқа тез жанатын заттарды қоймау; 4) реттелетін құрылғылардан сақтандырғыш қалпақтарды алмау. Патогендігі me-II топтағы қоздырғыштармен жұмыс жүргізген кезде мынаны сақтау қажет: 1) буын аяқтылармен жұмыс істеу кезінде қолданылған ыдыс қайнату арқылы дезинфекцияланады, қалдықтарға дезинфекциялық ерітінді құйылады немесе ӛртеледі. Құрал- саймандар қайнатылады немесе отқа қақталады. Бӛзден жасалған қаптар сулы-сабынды ерітіндіде 30 минут бойы қайнату арқылы дезинфекцияланады; 2) жыртқыш құстардың және аңдардың нәжістерін бӛлшектеу оларды 1 % формалин ерітіндісінде 12-18 сағат ұстағаннан кейін жүргізіледі; 3) жәндіктер және кенелер, олардың тарап кетуін болдырмайтын арнайы үй-жайларда (инсектарийде) шарбақтарда немесе банкілерде ұсталады. Инсектарийді толықтыру үшін ауланған бүргелер қан сормаған жастары пайда болғанға дейін жеке банкілерде ұсталады; 4) жұмыс аяқталғаннан кейін жұмыс үстелдері дезинфекциялық ерітіндімен, қол - 70⁰ этил спиртпен ӛңделеді; 5) жұқтырылған жануарлармен жұмыс жүргізілетін үй-жайларға кіретін жерде биіктігі 30 см болатын табалдырық орнатылады, бактериологиялық бокстардың, серологиялық және жедел зерттеулер жүргізілетін үй-жайлардың есіктері алдында дезинфекциялық ерітіндіге батырылған кілемшелер тӛселеді; 6) зертханалық үй-жайлар тұмшаланған болады; 7) патогендігі І топтағы қоздырғыштарды жұқтыруы ықтимал материалмен жұмыс істейтін адамдарға жұмыс күнінің соңында дене температурасының термометриясы жүргізіледі; 8) патогендігі І-ІІ топтағы микроорганизмдерді жұқтыруы ықтимал материалды жұқтырған жануарлар басқа жануарлардан бӛлек ұсталады; 9) адамдардың, кеміргіштердің, эктопаразиттердің биологиялық материалын, сыртқы ортаның, жұқтырылған жануарлардың сынамаларын алуға және бастапқы ӛңдеуге байланысты барлық жұмыстар және оларды патогендігі І-ІІ топтағы қоздырғыштарға зерттеу жұқпалы блокта me-II типті қорғаныш костюмдерін пайдалана отырып жүргізіледі; 10) сап және мелиоидоз қоздырғыштарымен зерттеулер II типті қорғаныш костюмінде, резеңке қолғаппен, мақта-дәке маскасымен және қорғаныш кӛзілдірігімен жүргізіледі. Жұқпалы бӛлімшелердің боксқа кіреберістерінде жұмыс аяқталған соң қорғаныш костюмдері шешіледі және зарарсыздандырылады; 11) зертхананың үй-жайынан қызметкердің қорғаныш киімімен шығуына және қызметкер жұқпалы материалмен немесе жұқтыруы ықтимал материалмен жұмыс істеп жатқан кезде оны үй-жайдан шақыруға жол берілмейді; 12) күйдіргі қоздырғыштарымен жұмыс кезінде зерттеу аяқталғаннан кейін зертхана үй- жайлары мен жабдықтарға осы қоздырғыштың себілуіне тексеру жүргізіледі. Патогендігі me топтағы қоздырғыштармен жұмыс жүргізетін әрбір ұйым жанында қызметкерлерде ауруға ықтимал симптомдар анықталған жағдайда олар үшін және аварияға жол берген қызметкерлер үшін изолятор жабдықталады. 123. Изоляторда ӛмірлік кӛрсеткіштері (кардиологиялық, шокқа қарсы, антидоттар) бойынша кӛмек кӛрсету үшін негізгі және резервтегі ерекше дәрілік препараттардың, дәрі-дәрмектің және дезинфекциялау құралдарының қоры кӛзделеді. 124. Инфекциялық материалмен жұмыс уақытында авария болған жағдайда оны тез арада тоқтатады және авариялық дабылды қосады. Жарақат алумен немесе тері жабыны тұтастығының бұзылуымен болған авария кезінде: 1) АИТВ инфекциясымен жұмыс кезінде зардап шегушіге 72 сағаттан кешіктірмей профилактикалық антиретровирустық терапия (АРВТ) тағайындалады және "авариялық жағдайдан" кейін 3 ай бойы бақылау қойылады. Зардап шегушіге оның инфекцияны тарату мүмкіндігі туралы ескертіледі. "Авариялық жағдайдан" 1 айдан, 3 айдан кейін АИТВ-ға теріс талдау болған жағдайда бақылау тоқтатылады; 2) қолғапты немесе жеке қорғаныш құралдарын шешкеннен кейін тез арада қолды сабындап сумен жуады. Қан немесе басқа да ықтимал инфекцияланған материал теріге түскен кезде тез арада қолды және ластанған учаскелерді сабындап жуады, сілемейлі қабықшаларға түскенде – тез арада оларды сумен жуады. Қолды сабындап ағынды сумен жуу керек. Егер ағынды су болмаса, 70о-дық спирті бар қолға арналған антисептикалық ерітіндіні пайдаланады; 3) күйдіргі қоздырғышымен жұмыс кезінде жарақат орнын сумен сабындап мұқият жуады және дезинфекциялық ерітіндіні қолданбастан, йод жағады; 4) терең микоз қоздырғыштарымен авария кезінде жарақат орнын тиісті дезинфекциялық ерітіндімен ӛңдейді, сумен сабындап жуады, йод жағады; 5) патогендігі I-II топтағы вирустармен жұмыс кезінде қанды құрғақ стерильді сулыққа қысып ағызады және жарақатты дезинфекциялық ерітіндіні қолданбастан, йодпен ӛңдейді. 24 Адам ағзасымен микробтар арасындағы қарым-қатынастар, биологялық заңдылықтарға сәйкес симбоз (грек Symbiosis-ортақ тұрушы) деп атайды. Инфекция дегеніміз-микроорганизмдердің микроорганизмдер ағзасына еніп кӛбеюі, соның нәтижесінде инфекциялық кезеңінің басталуын айтады. Ол қарым-қатынасы екеуара ыңғайлас қарым-қатынас «мутуализм» бір-біріне кедергі келтірмейтін қатынас «комменсализм», бӛгде ағза басқа организм арқылы қоректеніп зиянын тигізуді «паразитизм» деп аталады. Медициналық микробиология үшін «паразитизм» ең қауіптісі. Себебі:осы паразитизм арқасында инфекциялық аурулар кеңінен таралған. Паразитизм (грек. Parasites-арамтамақ) ағза бӛгде ағзаның денесінде тіршілік етіп оған зиянын тигізеді. Паразиттерге-вирустар, приондар, бактериялар, саңырауқұлақтар, қарапайымдылар, құрттар-гельминті. Адамда және жануарларда ауру туғызатын микроорганизмдер (грек. Ppathos-қайғы, қасірет, genos-туылу) ал олардыңауру туғызуы-патагендік деп аталады. Адамға қауіпті 2500 инфекциялық аурулар түрлері белгілі. Инфекциялық сӛзі лат. «infectio» - жұғу, жұқтыру деген мағынаны білдіреді. |