Ғылым таппай мақтанба ●

Қазіргі  таңда  Орта  Азиядағы  бірқатар  елдерде 

тіпті  өз  еліміздің  ата  заңына  байыппен  қарар  болсақ, 

мұнда  дін  реалды  құбылыс  ретінде  танылмаған, 

яғни  қабылданбағандығын  байқаймыз.  Бүгін  адам 

мен  қоғамның  рухани  өмірінің  негізін  құрайтын 

психологиялық  және  әлеуметтік  тіршілікке  маңызды 

ықпал  ететін  дінді  ең  басты  феномендердің  бірі 

ретінде  қабылдаған  дұрыс  деп  ойлаймын.  Ал  егер 

дінді  пайдасыз  немесе  қолдан  жасалған  нәрсе  сияқты 

қабылдау,  діннің  ақиқат  екендігін  жоя  алмайды.  Оны 

кешегі  кеңестік  атеистік  идеологияны  бастан  өткізген 

біздің  қоғам  жақсы  түсінедігі  ақиқат.  Дін  туралы 

бір  кездердегі  қалыптастырылған  теориялар,  бүгінгі 

қоғамдық өзгерістерге, сұраныстарға қажетті деңгейде 

жауап  бере  алмады.  Сондықтан  дінді  жеке  феномен 

ретінде,  мемлекеттілік  тұрғыдан  да,  мәдениетіміз 

тұрғысынан да қабылдағанымыз жөн. 

Осы  орайда,  Абай  атындағы  Қазақ  ұлттық 

педагогикалық  университетінің  Тәрбие  жұмысы, 

жастар  саясаты  және  мемлекеттік  тілді  дамыту 

басқармасының  бастамасымен  2014  жылдың  ақпан 

айының  20  –  28  күндері  аралығында  «Экстремизм 

мен  лаңкестіктің  алдын  алу  және  діни  сауаттылықты 

жетілдіру»  онкүндігі  ұйымдастырылды.  Онкүндіктің 

алғашқы күні «Жастар арасындағы экстремизмнің ал-

дын алу» тақырыбындағы дөңгелек үстелден басталды.

Дөңгелек  үстел  жұмысына  Алматы  қаласы  Дін 

істері департаменті өкілдері, университтің дінтанушы, 

психолог  ғалымдары  құрамынан  құрылған  лекторлық 

топ мүшелері мен профессор-оқытушылар құрамы, ма-

гистранттар және студенттер қатысты. 

Дөңгелек  үстел  жұмысы  университеттің  Тәрбие 

ісі  жөніндегі  проректоры  Ішпекбаев  Жанатбек 

Ешенқожаұлының  басшылығымен  өтті.  Жұмыстың 

кіріспесі  ретінде  проректор  мырза  университетің 

тәрбие  бағытында,  соның  ішінде  экстремизім  мен 

терроризмді  тізгіндеу  барысында  атқарылып  жатқан 

жұмыстармен  таныстырды.  Сол  жұмыстардың  бары-

сында  оқу  жылының  басынан  студент  жастардың  ра-

дикалды,  деструктивті  бағыттарға  кіріп  кету  қауіпін 

сейілту,  оның  алдын  алу  мақсатында  университет 

ректорының  бұйрығымен  дінтанушы,  психолог 

ғалымдары құрамынан лекторлық топ құрылғандығын 

айтты. Құрылған лекторлық топтың осы бағытта қызу 

жұмыс  істеп  жатқандығын,  бүгінгі  дөңгелек  үстелдің 

жұмысы  барысында,  ай  соңына  дейін  университет 

институттарының барлығында бекітілген кесте бойын-

ша  оқылатын  лекциялары  барысынан  көруге  болады. 

Сонымен  қатар  лекция  соңында  Ұлттық  қауіпсіздік 

комитеті  қызметкерлерінің  ҚР  Білім  және  ғылым 

министірлігі  жанындағы  Жастар  саясаты  комитеті 

қызметкерлерімен  бірлесе  отырып  әзірлеген  осы 

бағыттағы филімдердің көрсетілуі аталмыш жұмысыты 

жандандыра түспек. 

Сонымен  қатар  Жанатбек  Ешенқожаұлы  осы 

шараға  жиылғандарға,  соның  ішінде  қаламыздың 

Дін  істері  басқармасынан  келіп  отырған  қонақтарға 

ыстық  ықыласын  білдіріп,  алғысын  айта  отырып  сөз 

тізгінін  мәртебелі  қонақ  Алматы  қаласы  Дін  істері 

департаментінің 

әкімшілік-сараптама 

бөлімінің 

меңгерушісі  Тәжібаев  Жасұлан  Бәкірұлына  ұсынды. 

Жасұлан  Тәжібаев  сөз  басында  шараға  жыйылған 

университетіміздің  профессор-оқытушыларымен  ма-

гистрант,  студенттерін  Алматы  қаласының  әкімінің 

бұйрығымен 2014 жылды қаламызда «білім алуды да-

мыту жылы» деп жариялауымен құттықтады. 

Бұдан  әріде  ол  департамент    тарапынан  экстре-

мизммен лаңкестікке қарсы жасалып жатқан шаралар-

мен  таныстыра  отырып  жиылғандарды  болашақ  жо-

спарларымен  де  таныстырды.  Тіпті  университетімізде 

құрылған  аталмыш  лекторлық  топ  мүшелерін  бірігіп 

жұмыс істеуге шақырды.

Жасұлан  Бәкірұлынан  соң  университетіміздің 

М.  Ғабдулин  атындағы  «Тұлғатану»  орталығының 

жетекші  ғылыми  қызметкері  ф.ғ.д.,  Ізтілеуова  Сал-

танат  Далбайқызы  дөңгелек  үстел  желісін  өзінің 

баяндамасымен  жалғастырды.  Баяндама  «Шәкәрім 

дүниетанымындағы  дін  және  дәстүр»  тақырыбында 

өрбіді. Салтанат ханым осы салада көпжылдар еңбек ет-

ЖАСТАР АРАСЫНДАҒЫ ЭКСТРЕМИЗМНІҢ АЛДЫН АЛУ

кен кәсіби шебер әрі ғылым доктыры ретінде Шәкәрім 

бабамыздың  шығармашылығындағы  діни  мәселелерді 

жіпке  тізгендей  тізіп  олардың  қазіргі  қоғам  жастары 

арасындағы  діни  ахуалды  оңалтуға  тигізер  әсерінің 

мол  екендігіне  тоқталды.  Шәкәрім  шығармашылығы  

Абай шығармашылығымен  идеялық тұтастықта екені 

айдан анық, сондықтан да олардың «иман», «инанмақ», 

«тақлиди  иман»  мен  «якин  иман»  түсініктеріне  Сал-

танат  Далбайқызы  ерекше  тоқталып,  терең  әрі  сүбелі 

анықтама берді.

Дөңгелек үстел жұмысының келесі баяндамашысы 

университетіміздің  Тәрбие  жұмысы,  жастар  саясаты 

және мемлекеттік тілді дамыту басқармасының инспек-

торы  Шоманов  Болат  Шаймолдаұлы  «Экстремизнің 

жастар  арасында  белең  алуының  себептері»  жайын-

да  тартымды  баяндама  жасады.  Баяндама  барысында 

Бүгінгі қоғамдағы діндарлықтың сандық және сапалық 

деңгейі  кешегі  кеңес  заманымен,  атап  айтқанда  ХХ 

ғасырдың  алғашқы  жылдарымен  салыстырылды. 

Бұдан  байқағанымыз  шындығында  ХХ  ғасырдың 

80-жылдары  Кеңес  Одағында  жүргізілген  зерттеу-

лер  нәтижесінде  әр  төрт  адамның  бірі  (діндәрлық 

деңгейі  әр  түрлі  болса  да)  діндәр  екендігі  белгілі 

болған,  олардың  10  -  20٪    қала  тұрғындарын  құраса, 

ауыл  тұрғындары  арасында  бұл  көрсеткіш  30  -  40٪ 

көрсеткендігі.  Сол  заманның  талабына  сай  олар  діни 

ғибаттарды,  рәсімдерді  шіркеу,мешіттерде  орындай 

алмауы  себепті  отбасыларында  тар  көлемде  әдеттегі 

дәстүр ретінде атап өткендігі белгілі. Бірақ солай бола 

тұра олардың арасында ешкім «сен дінге жаңашылдық 

енгіздің»  немесе  «фитна»,  «бидғат»  жасадың  деп  бірі 

біріне алакөздік танытпаған еді. Ал соңғы жылдардағы 

атап  айтқанда  2009  жылғы  халық  санағының 

нәтижесіне сүйенсек қазақстан халқының 72,2٪ өздерін 

мұсылмандар қатарына жатқызған. Соңғы нәтижелерде 

байқағанымыздай діндарлар саны біздің қоғамымызда 

көп,  бірақ  олардың  сапалық  тұсы  бұрынғылармен 

салыстырғанда сын көтермейтіндігі белгілі. Әрине бұл 

жерде  әліде  ақыл  тоқта  қоймаған  жастардың  әртүрлі 

радикалды,  экстремистік  секталарға  бетбұрып  кетуі 

сапаға  сызау  түсіріп  тұр.  Ал  енді  жастардың  мұндай 

қадамға  баруларының  себебіне  келгенде  байандама-

шы  негізгі  екі  себебке  тоқталды.  Оның  бірі,  тарихи 

тәжірибе  көрсеткендей,  жастардың  табиғатынан  иле-

уге  икемді  қоғамның  бейімтал,  ергіш  бөлігі  болып 

табылатындығы  және  екіншіден  республикамыздағы 

Дін істері агенттігінің деректері бойынша экстремистік 

бағыттағылардың  басым  көпшілігінің  жасы  19  –  30 

жас аралығында екендігін ескеретін болсқ, бұл жастар 

өздерінің балалық шағында еліміздің сол кезеңдердегі 

эконмикалық, әлуметтік тұрақсыздықты бастан кешіруі 

себепті  тәрбиеден  кенде  қалғандығын,  сол  кенделік 

бүгінгі  жастардың  ұяадан  ұшқан  кезінде  осындай 

қауіпке себеп болғандығын айтты. 

Келген  қонақтарға  ризашылығын  білдірген  Жа-

натбек  Ешенқожаұлы  бүгіннен  ай  соңына  дейін 

жалғасатын  лекторлардың  институттарда  бекітілген 

кесте  бойынша  өткізетін  экстемизм  мен  лаңкестіктің 

алдын алуға бағытталған дәрістеріне сәттілік тіледі.

А.Ү. АБДЫХАЛЫҚОВ,

Тәрбие жұмысы, жастар саясаты

және мемлекеттік тілді 

дамыту басқармасының бастығы                                        

          Наурыз-  көктемнің  лебі,  көкіректі  ашатын  ,  ашатын  , 

көңілдерге қуаныш ұялататын мерекелер айы.Сондықтан болу ке-

рек адамзат баласы жылдың осы мезгілін асыға күтеді. Неге екені 

мен де  осы айды асыға тосамыз.оған себепе көп.Соның бастанды-

сы 8- наурыз Халықаралық әйелдер күні. 

    Әсіресе , осы Абай атындағы оқу орнында қызметке кел-

генде құшағын жайып қарсы алған, баласындай бауырына басқан 

бәлия Айтмұханбетова апйым мен Әлфия Айманова.бөтакөз бай-

назарова секілді әпкелерімді сүйсініп жиі еске аламын . Өкінішке 

орай мен үшін орны бөлек сол бір ұстаздар бүгін арамызда бүгін 

армызда жоқ, жанатта шалқын жатыр.Айналаға мейірім шапағын 

шашып, шәкіртерімен жан  жылуына бөлеп, ақ пейілімен қызмет 

істеген,  ортасының  да  абыройын  асқақататат  білген  сол  үлкен 

жүректі  ұстаздардың  тәлімі  маған  да  мәңгілік  сабақ  болды.

Ұстаздардың ұстазы болу керек дейді дана халқымыз.Осы ретте 

жоғарыдағы аты аталған апайларымды өзіме әрқашан үлгі тұтамын.

Өткен  заманның  қыңырайған  қисық  жолы  нәзік  жандарды  дәстүрлі  сарынынан  адастырып,иманын 

әлсіретін  жібергені  жасыратын  емес.Айтпағым,қазіргі  біздің  қаракөз  қыздарымыз  өз  бойларындағы 

нәзіктікті қадірлей біле ме? Әрине, «қадірлей білмейді» деп мүлдем жоққа шығаруға болмас, бірақ шын 

қадіріне  жете  алмай  жүр  десек  те  артық  айтқандық  емес.  Кейде  жат  әдетке  үйір.  Қазақтың  қызы  деген 

әдемі атына кір түсіріп жүргендері де баршылық. Ең өкініштісі, осы біздің қыздарымыз қайда барады екен 

деп, күйіп-пісіп жүргендер сиреп кеткен секілді ме қалай... Оған соншалық ешкім шошымайтын болды, 

немқұрайлық белең алып бара жатқандай.  Қоғамдық орындарда ауыздарына келгендерін айтып, дауыста-

рын шығарып күліп, дөрекі сөйлейтіндердің  қатары көбейіп кетті. Оларға «әй» деуге үлкендердің әлі кел-

мей барады. Әрине қазіргі қыздарға «әй» десең бетіңнен алып берекеңді кетіретіні өтірік емес. Мысалы, 

өзіміздің университеттің студент қыздарын алайықшы. Қасыбір қыздарымыз тап бір аспаннан түскендей 

әлем-жәлем  киініп  келіп,  оқытушылардың  алдында  өздерін  қалай  болса,  солай  ұстайды.  Расына  келген-

де олардың осы жүрісі үшін өзім қатты қысыламын. Меніңше, біздің кейбір қыздарымызға өздерін ұстау 

мәдениеті, студенттік этика жетіспейтіндей.

Кейде  бір  нәрсені  айтып  отыратын,  екінші  бір  нәрсені  айтып  кететініміз  бар.  Шамасы  менде 

тақырыптан  ауытқып  кеткен  сияқтымын.  Айтпақшы,  біздің  университетімізде  «мынау  қазақтың  қызы» 

деп көрсететіндей сымбатына ақылы сай қыз келіншектерге бай-ақ. Мысалы, біздің жаратылыстану және 

география  институтында  бір  ғимаратта  орналасқан  жалпы  педагогика  және  психология  кафедрасының 

қыз-келіншектеріне қараңыз. Шетінен инабатты, мәдениетті, ибалы, кішіпейіл. Көрген жерде «сәлеметсіз 

бе»  деп  сызылып  тұрады.  Мұндай  кісілерді  неге  үлгі  тұтпасқа?  Өнеге  емес  пе?  Олардың  ішінде  Рая 

Айтбайқызы мен Гүлмира Сауытжанқызын ерекше атар едім. Екеуі де көкірегі ояу, көзі ашық жандар. Ая-

улы жар, ардақты ана, ұлағатты ұстаз. Сонымен бірге сабақ бере жүріп, қазақы тәрбие мен ұлттық сананы 

жеткізу үшін қайраттылық тынытып жүрген көргенді келіндер. Бүгінгі студент – ертеңгі ұстаз. Бүгінгі бой-

жеткен – ертеңгі ана. Ендеше, біздің бойжеткен қыздарымыз батыстың ашық-шашық  азғын мәдениетіне 

еліктегенше,  өзіне  өзі  салмақ  салып,  зерттеп,  осы  апайларынан  неге  үлгі  алмасқа?  Неге  бой  түземеске? 

Айталық Гүлмира бір жағынан аяулы инабатты келіні екенін де ешқашан ұмытқан емес. Күйеуі Түркістан 

өңірінен болғандықтан мені қайын аға тұтып иіліп сәлемін де салып тұрады. Меніңше бұл да жастарға өнеге 

болатын нәрсе. Қалай десек те еліміз ел болғалы халықтық салт-дәстүрімізді ұмытпай өз дәрежесінде ұстай 

білуіміз керек. Өйткені, жақсы келінді «енесінің топырағынанжаралған» деп төбесіне көтеріп жатады. Бұл 

сөздердің  астарында  көп  мән  бар.  «Мен  қазақ  қыздарына  қайран  қалам»  демекші,  үлкендердің  сүйсініп 

айтқан бір ауыз сөзі бізді қалай көкке көтереді десеңізші. 

          Ардақты  апайлар,  әпке-жеңгелер,  келіндер,  қыздар!  Сіздер  өздеріңіздің  ізеттіліктеріңізбен, 

сыпайылықтарыңызбен  өмірді  шуақтандырып,  жақындарыңызға  жылу  сыйлай  беріңіздер.  Сіздердің 

аттарыңызға  айтылатын  ақ-тілек  алғыстар  мен  жылы  сөздер  таусылмасын!  Шәкірттеріңіздің  ілтипатына 

бөлене беріңіздер. 

    

 Абдразақ Мақанұлы БАБАШЕВ, 

жаратылыстану және география 

институтының профессоры  

жүктеу/скачать 4,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: