Ғылым тарихы және философиясы пәні бойынша магистранттарға арналған ДӘрістер
жүктеу/скачать 1,12 Mb.
|
ИФН-Дәрістер (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Постклассикалық емес ғылымның белгілері.
| Қолданылған әдебиеттер:
Рорти Р. Философия и зеркало природы. Новосибирск, 1991. С. 137. Американский философ Джованна Боррадори беседует с Куайном, Дэвидсоном, Патнэмом и др. М., 1998. С. 27. Шлик М. Поворот в философии // Хрестоматия по философии. М., 1997. С. 135. Никифоров А.Л. Философия науки: история и методология. М., 1998. С. 26. Современная западная философия. Словарь. М., 1991. С. 253. Карнап Р. Философские основания физики. М., 1971. С. 252-253. Гемпель К.Г. Логика объяснения. М., 1998. С. 7-30. Хинтикка Я., Ниинилуото И. Теоретические термины и их Рамсей-элиминация: Очерк по логике науки // Философские науки. 1973. № 1. Гемпель К.Г. Указ. соч. С. 9. Клина С. Математическая логика. М.. 1973. С. 73. Нагель Э., Ньюмен Д. Теорема Геделя. М., 1970. Брутян Г. А. Письмо Курта Геделя // Вопросы философии. 1984. № 12. С. 125. Кириллин В.А. Страницы истории науки и техники. Москва. – 1989.- с.33-34. Постклассикалық емес ғылымның белгілері. Классикалық емес рационализімнің ары қарай даму ғылымдары, ұйымдастыру теориясы сияқты, кибернетика, жалпы теориясы жүйелері, информатика ХХ ғ. басында пайда болып, әлеуметтік материямен тірі және өлі эволюция механизмін терең түсінуімен байланысты, аса байланысқан белгілері пайда бола бастады. Мұндай белгілері бар ғылымдар жаңа әлемнің бейнесінің формасын келтірді. Жалпы теория жүйесінің негізгі позияциясы постклассикалық емес рационализмнің негізі болып келеді. Мұндай идеялар А. А. Богданов, («Тектология», Жалпы ұйым ғылымы, 1913 ж), Л. Берталафи (1937 ж. «Жалпы теория жүйесі»). ХХ ғасырдың басында таралған, түпкі идея антика философиясында дамыған. Жүйелік зерттеуде негізгі объект өлі табиғаттағы көптүрлі байланыстар, қоғамдағы олардың тұлғалық және бағыну принциптері. Бірінші ғылым болып, глобалды объект жүйе түрінде қарастырылған, биология болды. Биология жүйесінің формасына өздерінің көзқарастарын білдірген – А. А. Богданов, В. И. Вернадский, Л. фон Берталанфи, Росс Эмби, Н. А. Бертитейн т.б. Эволюциялық теория, тірі организімнің негізін қалаушы, тірі материяның идеясын құраған жүйе. Биологияға ену кибернетикаға идеясы тірі организмнің құрамын көрсетіп, өзіндік бақылау, регенерация, генетикалық және физиологиялық гомостазис деген сияқты терминдерге әкеп соқты. «Жүйе» деген сөздің төңірегіндегі түсінік, белгілердің жиынтығы, анықтамалардың тұтастығы. ХХ ғ. «Әлемдік үлкен жарылыс» концепциясы бойынша даму басталды. Бұл жерден ештеңелен энергияның сақталу занының пайда болуы 15 - 20 млрд. Жыл бұрын космостық материяның пайда болуымен байланысты. Физикалық вакуумде (гравитациялық күш, ядролық поле, инерция күші) нәтижесінде итеру күші пайда болды, содан кеш геометриялық прогрессия дамыды. «Үлкен жарылыс» концепциясы «Әлемге» деген бір түрлілік және изотропты көзқарасты қалыптастырды. Аса қызық ХХ ғ. пайда болған идеялардың бірі адаммен табиғаттың арасындағы байланыс туралы. ХХ ғ. басында – ақ орыс космистері классикалық емес рационализм тұрғысынан адамның табиғаттан ажыратылмайтын айтып кеткен. Н. Федоровтың (1829-1903 жж.) ойы бойынша, әлемнің адаммен табиғатқа бөлінуін, адамның өмірінің табиғаттан мұқтаж болуын, материалды – табиғи реттікке келуін шындыққа шығарды. Тіріні әлемннің бөлігі ретіндегі көзқарасты К. Э. Циолковский (1857-1935 жж.) анықтады. Жердегі өмір басқа планеталарда болуы мүмкін – бұл «сәбилік жағдай», оны ары қарай дамыту керек. Бұл идея деградацияға әкеп тіреді. Қорыта келсек, оның идеясы «Барлық тірі жан әлемнің ішінде». Аса оқымысты орыс В. И. Вернадский (1863-1945 жж.) тартымта алғашқы болып, шынайы ғылымды глобалды, планетарлық – космостық деңгейде геологиялық синтез бойынша құрды. Және ноосфера, биосфера деген сияқты ұғымдарға сүйенеді. Мұндағы өмір эволюциялық процесс, физикалық және геологиялық, биологиялық факторлар жиынтығы. Вернадскиийдің эволюциялық биосферасы жергілікті және космостық шарттармен анықталған. Биосфера жалпы түрде динамикалық тепе–теңдікте болады. Адамның факторларының әсерінен биосфера ноосфераны туындатады. Ноосфера («ақыл сарайы») – бұл биосфера, ғылыми оймен зерттелген «жаңа геологиялық болмыс». А. Л. Чижевскийдің (1897-1964 жж.) биосферамен күн, жердің, космостың байланыс белгілері бойынша адам тек қана жердегі тірі пенде емес, сонымен бірге космостық, биологиялық, барлық молекулалық бөліктердің жүйесі. Орыс космизмі – кең тараған, түрлі саяси және философиялық идеялары бар адамдарды біріктіреді. Орыс космистері адамның цивилизациялық пайда болуы табиғи байланысты дейді. Оларды келесі проблемалар мазалаған: 1) табиғи ортаны сақтау; 2) адами ағайындылық; 3) космосқа шығу. ХХ ғ. аяғында жүйелік институциялық рәсімдеу: әр елде сонымен бірге Россияда, түрлі зерттеу орталықтарының ашылуына кепіл болды. Бізді қоғам, табиғат, космос, техника қоршайды және алға тартады. Осы даму жолы ғылымның дамуына әкеледі. Басқа да жаға рационализмнің белгісі оның өзіндік ұйымдастырудың заңы, даму механизмі болып келеді. Бұл 70 жыл бойы зерттеліп келеді (Г. Ханен, Н. Пригожин). Бұл синергетика деп аталады. Синергетика идеясы біздің табиғатқа деген көзқарасымызға өзгерістер енгізді. Нақ осы ғылымда механизмдер мен өзіндік ұйымдастырудың байланысты даму процесінде көрсетеді. Синергетика өзіндік ұйымдастырудың сәйкестігін анықтайды. Қазіргі кезде синергетика ғылымы жалпы мәдениеттің маңызы бар, гуманитарлық ғылым идеяларының концепциясы ретінде дамыды. жүктеу/скачать 1,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|