Методология танымның ғылыми əдістері туралы ілімі

Методология танымның ғылыми əдістері туралы ілімі

Қазіргі ғылым туралы теорияның маңызды бөлігі - танымның философиялық методологиясының мазмұны - яғни осы білім сферасының принциптерін, негіздерін, норма, ережелері мен əдістердің жүйесін шығару. Методология болашаққа бағытталған. Ол өзі ғылым тарихы, философия тарихы, гносеология, аксиология, онтологиямен де тығыз байланыста. Ол теория мен əдістің екі тұтастығы болады. Əр түрлі ғылымдарда, білім аумағы мен тəжірибелік объектілерде теориялық жəне методологиялық жағы тығыз қатыста. Гегель айтқандай: «Əдіс мазмұнның сыртқы түрі емес, ол оның жаны мен анықтамасы».

1. 
   универсум (əмбебаптық) туралы жалпы концепция, нақтылықтың жалпы негіздерін жасау;
   
2. 
   осы нақтылықты танитын жалпы методология - универсалды (əмбебапты) əдістердің жиыны.
   

1. 
   теорияның онтологиялық негіздерін құру (материалдық, идеалдық, əлеуметтік т.б.);
   
2. 
   болмыс аумағының идеалдық моделін құрастыру, теорияны шығару;
   
3. 
   сол объекті зерттеу үшін оның моделін оңтайлы əдіс пен методология жүйесін негіздеу үшін қолдану; философиялық методологияның мəні болып табылады;
   
4. 
   теория мен методологияны нақты өмірді өзгерту үшін қолдану. 1 мен 2
   

• 
  методологияның базисі; 4 - практикалық қызметі болып табылады.
  

1. 
   Даму қағидасы - бүкіл заттар мен құбылыстардың өзгеруі, дамуы, бір- біріне көшуі туралы қағида. Осы қағидасы философиялық білімнің шеңберінде
   

• 
  диалектика ілімін қалыптастырды; өзіндік дамуы өзара жақтарының қайшылығымен негізделеді. Философия тарихында табиғи жəне əлеуметтік болмыстың универсалдау қасиетін Гераклит байқаған. Келесі жүйелі философия осы принципті негізгі түріне айналдырған Г.В.Ф. Гегель.
  

• 
  процесуалдық немесе тарихи, диалектикалық əдісті қолдану;
  
• 
  процесуалдық талдау келесі категориялық аппаратты қолданады (прогресс, функцияландыру, өзгеріс, даму, регресс, эволюция, революция т.б.);
  
• 
  диалектиканың негізгі заңдылықтарының əсерін игеру;
  
• 
  даму шеңберінде жалпы мен нақты, мəн мен құбылыс, түр мен мазмұн, мүмкіндік пен нақтылық, арасындағы қайшылықты ескеру.
  

2. 
   Детерминизм қағидасы (анықтаймын) - бүкіл əлемдегі процестер, табиғат пен қоғамның жалпы заңдылыққа, себептілікке негізделетіндігін анықтау. Теологиялық детерминизм (Құдай себеп), космологиялық детерминизм (табиғи процесстердің нақтылығы), кездейсоқтықты жоққа шығару (индетерминизм).
   

1. 
   зерттеуге құрылыстық-қызметтік айла;
   
2. 
   зерттеудің өзін жүйелі түрде ұйымдастыру;
   
3. 
   типологизациялау, классификациялау деген таным тəсілдерді қолдану.
   

1. 
   Объективтеу қағидасы - таным процесінде субъект пен объект арасындағы қатынасты дұрыс түсінуге бейімдейді. Білім мен танылатын объекттің арасында тепе-тендік бар екендігін ескеру жəне өзіндік субъективистік пікірден алшақтауды талап етеді.
   
2. 
   Жанжақты қағида - таным процесінде бүкіл байланыспен, қатынастар мен заттардың қасиеттерін ескерту қажет.
   
3. 
   Тəжірибе қағидасы - керек, қандай болу керек деген тұрғыдан таным процесін өткізу, себебі, таным адамның өзгерту қызметімен, дүниені шығармашылық себеппен меңгеру деп түсіну. Практиканың көп түрі бар (ғылыми, музыкалық, медициналық, педагогикалық, рухани т.б.)
   

• 
  «ойлау ұжымының» ішіндегі интеллектуалды коммуникациясы;
  
• 
  ғылымдағы басқару мəселелері;
  
• 
  ойлау ұжымындағы сыншылдықтың құлдырау факторлары.
  

1. 
   сенсорлы (2 жасқа дейін);
   
2. 
   интуитивті (7 жасқа дейін);
   
3. 
   нақты-операциялық (12 жасқа дейін);
   
4. 
   формалды-операциялық (15 жасқа дейін).