«Ғылыми-педагогикалық зерттеулердің Әдіснамасы» ПӘні бойынша дәрістер мазмұны 1-дәріс. Тақырыбы: «Ғылыми-педагогикалық зерттеулердің әдіснамасы»

-кесте. "Дидактикалық зерттеудің нысаны" және "Дидактикалық зерттеудің пәні" ұғымдарының интерпретациясы

жүктеу/скачать 0,64 Mb. бет 101/150 Дата 02.05.2023 өлшемі 0,64 Mb. #89184

Бұл бет үшін навигация:

• Педагогикалық зерттеудің мақсаты.

14-кесте. "Дидактикалық зерттеудің нысаны" және "Дидактикалық зерттеудің пәні" ұғымдарының интерпретациясы № Негізгі ұғымдар Сипаттама 1 Ғылым нысаны Ақиқат шындықтың, нақтырақ айтқанда ғылымдағы субъектінің зерттеушілік әрекетінің танымдық бағытталған үзіндісі, кесіндісі, бөлігі. 2 Ғылыми пәннің нысаны Ақиқат шындықтың ғылым субъектілерінің танымдық, зерттеушілік әрекетте әрекеттесетін заттар, құбылыстар, үдерістер, яғни "нысан" субъект және объективтік шындықтың өзара әрекеттесуінің өнімі ретінде шығалы. 3 Таным нысаны Ғылыми пәндердің нысаны болудан неғұрлым кең ұғым, яғни барлық жастағы және жағдайдағы адамдар тұлғаның әлеуметтенуі теориясына сәйкес, барлық кезде танымдық үдерістен бос болмауы. Таным үдерісіне енетін ақиқат шындыққа тән қасиеттер, байланыстар, қарым-қатынастар. Теория сипаттайтын нақты, шын құбылыстардың жиынтығы. Осы кезеңдегі зерттеушінің практикалық және теориялық әрекетінің пәні болып отырған объективті шындықтың бөлігі. 4 Зерттеу нысаны Ізденістің нақты аймағы болып табылатын, танымға тәуелді емес, бірақ оларға тойтарыс беретін қасиеттер мен қарым-қатынастардың белгілі бір жиынтығы. Белгілі бір ғылыми қауымдастық пен ғылыми қызметкерлердің жеке ғылыми қызметінде қолданатын, жаңа білім өндірісімен арнайы және мақсатты байланыстағы немесе ескі білімнің реттелген ұғымы (былайша айтқанда ол жаңа білім). 5 Зерделеу нысаны Бұл ұғым оқушылардың заттар мен құбылыстардың заңдылықтарына және қатаң зерттеушілік сипатта болмайтын бұрын алған ғылыми білімдерін меңгерумен байланысты тікелей оқу үдерісіне жатады. 6 Білім нысаны Бұл ұғым оқиға, жағдаят, үдеріс, заттар, қарым-қатынас сияқты білімге жататын, дәлірек айтқанда ізделіп отырған білім болып табылатын объективтік оқиғаны көрсетеді. 7 Білім нысаны (ғылым/оқу пәні ретінде) Бұл зерттеу нысанында субъект ақырында оқылатын ғылыми пәнді іздейді. 8 Педагогика және психологиядағы зерттеу нысаны Субъектіге тәуелсіз өмір сүретін және зерттеушінің назары ауған кейбір үдеріс, кейбір құбылыс. Мысалы, қарым-қатынасты тәрбиелеуші субъектінің даму үдерісіне, жаңа білім беру жүйесінің қалыптасу үдерісіне, белгілі бір технологияның тиімділігіне. 9 Ғылым пәні Ғылыми пән субъектісі мен объектісінің өзара әсерінің нәтижесі, өнімі, яғни олрдың диалектикалық бірлігі. 10 Тар мағынадағы ғылыми оқу пәнінің пәні Нысанда (объектіде) жасырын тұрған пән; Пән - бұл белгілі бір анықталған аспект, қиық, фрагмент, нысанның «бөлігі»; Пән-бұл субъектінің белгілі бір көзқараспен зерделейтін, яғни танымның мақсатты бағдарланған түрі; Пән - бұл шынында да нысанда (объектіде) танылады. 11 Зерттеу пәні Зерттеу нысаны шеңберіндегі белгілі бір көзқарас аспектідегі барлығы: Шекаралар және іздеу бағыттары; Сәйкес құралдармен және әдістермен шешу мүмкіндіктері бар маңызды міндеттер; Жоспардағы елеулі қойылған байланыстар мәселесі және оларды уақытша бөлу және жүйеге біріктіру мүмкіндіктері туралы ұсыныстар ретінде; ракурс ретінде, зерттеліп отырған, яғни нысанды зерделеудің арнайы белгіленген кейбір жақтарын, зерделеудің белгілі бір аспектісі ретінде жаңа қырынан байқап көру. Ізденушіге төмендегілерді есте ұстау қажет: –нысан шексіз кең түрде емес, объективті шынайылық шеңберінде аталуы тиіс; –нысанның кұрамына маңызды элемент ретінде пән кіруі тиіс, ол нысанның басқа құрамдас бөліктерімен тікелей байланыста болуы керек; –нысан белгілі бір білімдер жүйесі арқылы көрінетін педагогикалық шынайылықты сипаттауы керек. Сондықтан нысанды анықтағанда оны белгілі бір ғылыми ұстаным тұрғысынан бағалау қажет. Нысанды бұлайша түсіну педагогикалық тұжырымдамаларды дұрыс түсінуге, уақыт талабына сай үдемелілік жақтарды көре білуге көмектеседі; –зерттеу нысанын анықтау – мәнді де мазмұнды ғылыми әрекет, ол зерттеушіні пәннің ғылымдағы орны мен қызметін анықтауға бағыттайды; –зерттеу пәні – нысанның бір жағы, бөлігі ғана емес, сол арқылы нысан көрінетін, «есік» болуы тиіс; –зерттеу пәнін анықтай отырып, зерттеуші сол саты арқылы соңғы нәтижеге келуге мүмкіндік алады; –нысан мен пәннің өзара қатынасын былайша сипаттауға болады: нысана объективті, ал пән субъективті; –пән – нысанның үлгісі (моделі); –пәннің анықтамасы егер жұмыс белгіленген пәнге сәйкес анықталса, зерттеуші тарапынан белгіленген анықтамаға сәйкес аяқталған зерттеудің толықтығы туралы шағымды болдырмайды; –зерттеудің нысаны мен пәнін анықтау зерттеушінің оның мәніне терең бойлауы мен зерттеу үдерісінде алға жылжуының көрсеткіші болып қызмет етеді; –нысан педагогикалық шынайлықты сипаттайды, белгілі білім жүйесіндегі көрінісі арқылы берілген; –зерттеу пәні нысанға қарағанда тар ұғым. Ол нысанның бір бөлігі, бір жағы элементі болып табылады. Нысан туралы білімнің даму сипатына қарай бұдан кейін таным пәніне айналатын оның жаңа қырлары ашылады. Зерттеу нысаны мен пәнін тұжырымдаудағы қиындықтар: – кейде жекелеген зерттеудің нысаны өзінің ауқымы жағынан бүкіл педагогиканың зерттеу нысанымен сәйкес келіп жатады: ЖОО-ғы педагогикалық үдеріс; оқушыларды педагогикалық ұйымдарда тәрбиелеу саласы; педагогикалық таным әдістері; – кейде зерттеу нысаны мен пәні арасында алшақтық байқалады. Олар әр түрлі ғылым саласына қарай бөлініп, жұмыстың біртұтастығы мен танымдық сипатына, баяндаудың қисыны мен алынған білімнің жүйелілігіне нұқсан келеді. Әдіснамашылардың зерттеу нысаны мен пәнін анықтау туралы ғылыми жұмыстарының нәтижелерін түйіндей отырып, ғылыми аппараттың осындай құрамдас бөліктерін тұжырымдауда кандай қиындықтар мен қателіктерге кезігетінін анықтадық, педагогикалық зерттеу пәні мен нысанының әдіснамалық сипаттамасы туралы бағдар-талаптар белгіледік. Педагогикалық зерттеудің объектiсi - педагогикалық кеңiстiктегi ненi оқып үйренуге болатынын айтады. қазiргi мәселе: ненi зерттеу керек? объект-ол күрделi (свойства, связей,отношения) байланыс пен қарым-қатнасқа құрылады. зерттеу объектiсi ол басшылыққа алынатын жаңа бiлiм туралы эксперименттiң пәнiнде көрiнiс бередi. эксперимент пәнi ол объектiде қарастырылатын мәселелерге жауап бередi. объектiде қандай қасиет, қарым-қатнас болғандығын анықтайды. Нысан мен пәнді анықтай, белгілей білу дидактикалық зерттеуді ұйымдастыру және жүргізудегі маңызды қадам болып табылады және оның жүзеге асыуының көрсеткіштерінің бірі, зерттеушінің зерттеу мәселесінің мәніне ену тереңдігінің дәрежесін көрсетеді. Зерттеулерде көбіне зерттеудің нысаны мен пәнін анықтауда және олардың айырмашылығын ажыратуда қиындықтар кездеседі. Зерттеу нысанының кейде оның базасы, кейде барынша кең өрісі ретінде көрінуі де мүмкін. Педагогикалық зерттеудің мақсаты. Зерттеу іс-әрекетінің кең деңгейдегі мақсаттарын қоғамдық-тарихи, адамның таптық өмір сүру жағдайларына сәйкес нақтылау; зерттеу іс-әрекеті міндеттерін шешу үшін, дайындық жүзеге асырылатын, әрбір мектепалды және кіші мектеп жасындағы балалардың өзінің аталған кезеңіндегі нақты мүмкіндіктерін нақтылау. Зерттеудің шағын деңгейдегі мақсаттарын нақтылау, бұл мақсат зерттеу үдерісінде, оқу-танымдық іс-әрекетінің нақты түрлерін қалыптастыру және олардың сапалы сипаттамасын көрсетуді қарастырады. Біздің қарастыратын үлгінің қызмет етуінің басты мақсаты, жалпы білім беру жүйесінің басты мақсатымен анықталады - өскелең жас ұрпақты жан-жақты және үйлесімді дамыту, құқықтық демократиялық мемлекеттің азаматын қалыптастыру, сонымен бірге, мектепалды және кіші мектеп жасындағы балалардың оқыту, тәрбиелеу және дамыту деңгейіне деген әлеуметтік тапсырыс, ол тапсырыс адамдардың зерттеу іс-әрекеті саласындағы қоғамдық-тарихи дамудың қазіргі заманғы деңгейіне сәйкес болады. Нақты мақсат және ол анықтайтын нақты нәтиже, жүйенің қызмет етуі мен қалыптасуына әсер ететін реттеушілер болып табылады. Мақсат пен нәтиже, жүйенің факторлары ретінде, оның құрылуы мен қызмет етуінің барлық кезеңдерінде әсер етеді. Мақсат ұғымы міндет ұғымымен тығыз байланыста болып, міндет мақсаттың қандай да бір бөлігі болып табылады. ХVI-XVII ғасырда танымның бір түрі ретінде пайда болған ғылым қазіргі уақытта қоғамның әр саласына еніп, өз жетістіктерін пайдалана отырып, одан әрі қанат жаюда. Осыған орай ғылым адам өміріне толасcыз өзгерістер мен мол жаңалықтар алып келді, оған қоса философияда «Ғылым және ғылым методологиясы» атты жеке сала пайда болып, ғылым - зерттеу объектісіне айналды. Аталған ғылым саласы ғылымның пайда болуын, дамуын, зерттеу әдістерін, ғылыми жетістіктерді, адамзат өміріне қосатын үлесін және адамзат үшін атқаратын қызмет түрлерін зерттейді. Адам өміріндегі атқаратын қызметтерді анықтай келе, ғылымның ең басты қызметі ретінде оның білім берудегі рөлін маңызды қызметтер қатырана жатқызып отыр. Бұл қызметтің мәні: ғылымда жинақталған білімді жас ұрпақтың бойына беріп қана қоймай, сол білімнің негізінде олардың болашағын қамтамасыз етуді қадағалауда. Ғылымның осы аталған қызметін жүзеге асыру философия ғылымының бір саласы ретінде қалыптасып, зерттеу нысанасын жеке тұлғаның оқу, тәрбие, даму мәселелері деп анықтаған педагогика ғылымының еншісінде. Ерте заманнан бергі ойшылдар: Платон, Аристотель, Сократ, Демокрит, Квинтилиан және шығыс ойшылдары Әл-Фараби, Баласағұнның педагогикалық көзқарастары да осы мақсатты жүзеге асыруды көздеп, жас ұрпақты оқыту, тәрбиелеу, дамытудың тиімді әдістері мен тәсілдерін қарастырды. Квинтилиан оқытуды теориялық тұрғыдан айтып, практикалық тұрғыда жаттығулар арқылы оқыту керек деп санайды. Педагогика ғылымының негізін салушы ретінде танылған Я.А. Коменский оқытудың дидактикалық принциптерін көрсете отырып: «Мектептерде оқушыларға қазіргі уақытта және болашақта қажет білімдерді үйрету керек, сонымен қатар білімді үйрету барысында айтып қана қоймай, оны іс жүзінде көрсетудің маңызы зор» - дейді. Зерттеудің тақырыбынан оның мақсатына қойылатын талаптар туындайды. жүктеу/скачать 0,64 Mb. Достарыңызбен бөлісу: