Филология факультеті 118-топ
жүктеу/скачать 366,67 Kb.
|
жоба №1
- Бұл бет үшін навигация:
- Құртқа – батырдың сүйген жары.
- Қобыланды батыр жыры (Сүйіншіәлі нұсқасы) Қобыланды
| Тайбұрыл – батырдың аты.
Мәтіндік сипаттама: Омырау он баудай, Ойынды етіп қаласам, Жиынға тікке жидаудай. Қиған қамыс құлақты, От орнындай тұяқты. Тырнауына қарасам, Түбі түскен шелектей. Құйрығына қарасам, Келеп деген жібектей. Құртқа – батырдың сүйген жары. Мәтіндік сипаттама: Құртқа дитін бір қызы
Сипаттамасы: Атсам мылтық өтпеген, Шапса қылыш кеспеген Қарғаса қарғыс жетпеген, Суға салса батпаған, Отқа салса күймеген Берейін жалғыс мен,- деді..... Мына тұрған Қобыланның Кереметін көрсейші, Алтыннан құйған бесігі Қобыландыға жарамай, Енді сынып қалады.... Бұл бала туған соң, Бір жасында бірленді Екі жасқа келгенде, Онан жаман түрленді. Үш жасына келгенде Үшкілсіз көйлек кимеді, Берен тонға симады... Тор ат- Тайбұрыл Мәтіндік сипаттамасы: Маңдайына қарасам, Алтынаннан соққан күректей. Танауына қарасам, Түбі түскен шелектей. Омырауына қарасам, Еділден шыққан аңғардай. Жау дегенге жайнатып, Мінер ме еді заңғарды – ай «Камбар батыр» туралы аныз ел аузынан жазылып, алгашкы рет 1865 ж. басылады. Будан кейін 1868 ж. «Кисса Камбар», 1903 ж. «Токсан уйлі тобыр» деген аттармен Казанда басылып, ен толыырак, турі «Камбар батыр» деген атпен 1922 ж. Ташкентте шыгады. «Камбар батырдын» бул вариантын баспага даярлаа н А.Диваев. "Камбар батыр жырынын негізгі нускаларынан тусініктісіде осы Диваевтікі Жырда негізгі басты кейіпкер Камбар мен Назым Камбар "Камбар - грі батыр, эрі аншы, мерген еді. Камбар каракаска атынын устінде кунін кешіріп, жанагы аш-арык элде кайда А. тускандарынанмен асырайтын... Бурыны откен заманда, Ер Камбар деген бар екен. Эзімбай деген бай екен, Солардан калан сезімді Баян кылып айтайын: Он сан уйлі Аят бар, Кырык, сан уйлі Кият бар, Алпыс уйлі Арен бар, (Сексен уйлі б ы р бар) Он сегізде жасы бар, Адал кара дегеннен Кара тулпар аты бар, Камбар деген ері бар. Назым
бурандап, Он сегіз толкан Камшат берік келісіп, Бриллиант койды басына. Кара мен тере кайнырды: Болса деп бізбен ашына... .Эзімбай- жырдаты жагымсыз кейіпкердін бірі. Ол енбегімен мал жинаган, соган масаттанган, бірак, киыншылык іс тускен жасына, кезде колынан еш нарсе келмейтін коркак адам. 4.Караман мен Келмембет-ногайлы казак еліне талай рет шабул жасап, жорык ашкан, халыкка кан жуткызган калмак баскыншыларынын окілі ретінде суреттеледі. 5. Кара каска ат-Камбар батырдын тулпары 6.Алшыораз-Назымнын кіші агасы Жырдан узінді Жаксылар, дастан айтайын, Эуелі, Алла сыйынып, Екінші, каміл піріме. Кулак салып тындаган, Жамандык, керме тіріде. Батырлар кылкан кайратын Картаймай турып аріде. Ертедегі ерлерден Нуска болмай с о н а Откен емес барі де. Ойлаганга осындай Опасыз женіл дуние. Тенізден курдымдай Жетпеді ешкім тубіне. Казынага жинап гаубар тас, Айданардай болып мас, Сактаган алтын ініне. Ашка - тамак, жаяуга - ат, Терт тулік мала коніл шат, Жарайды екен кысылса Журтынын киын куніне. Алты улы бар дзімбай, шыккан Кызы сулу Назымдай, Токтады барша тіліне. Гашыктык жолын ойланыз, Бекер деп, ден койманыз Шыгарган сездін мініне. Кыз Назым шыкты бурандап Он сегіз тола н жасына. Камшат берік келісіп, Бриллиант койды басына. Кара мен тере кайнырды, Болса деп бізбен ашына. Казак пен калмак канша жан Хабарланды сулудан, Дабысы журтка шашыла. Жолбарыстай алты улдЫн Айбатынан сескеніп, Келе алмады еш бенде Эзімбайдын касына. Тауыс кустай турленіп, Коныраудай алтын куреніп, Ертелі-кеш серуенге Шы а д ы майлап шашын да. Жаннеттен шыккан хорлардай, Порымына карасан, Кызыкпастай кай адам Ол Назымнын нашына! Суйегі асыл дур еді, Кудайдын озі біледі, - Он тертінші айдай бол Туседі кімнін касына? Алпыс сомдык эр кезі Устіне асыл кигізді. Жоргадан жегіп Куймелі арба мінгізді. Козі тускен бенденін Журегін оттай куйгізді Ашылиан гулдей нуланып, Кылырымен суйгізді. Оз тенінін ішінде Асырып даурен сургізді Уызында жарытан Ерте тутан багландай каракок, Толыксытып жургізді. «Назыма деп, Бул хабарды Эзімбай Алашка тегіс жургізді. Он екі жасар балага: «Мал жайып кеткен далаа Калмасын,- деп; катардан», Буларта айтып білгізді. Тогыз кабат торкадан Камзол киді кынама. Тандап Назым тимесе, Толкыран кеніл тына ма? Алмакка эркім талап кып, Сыйынды Жаппар Кудага. тандау коям»; Казак пен калмак, ногайлы Ел еді жаткан курала. Назымнын кормей ак жузін, Жанды кісі уйінде Сабыр кылып тура ма? Ат шаптырып, той кылып, Ашыкканды тойнызып, Жиылды журт жамага. Бір тебенін устінен, басына Кыз Назым шыкты Салдырып биік мунара. Назымды малсыз алмакка Шалдар да желіккен, жаман Картайган адам кеп екен Кемпірден кеніл зеріккен. Жарасты деп киеді Елтірі кара беріктен. Катындары уйінде Кайтыланып жылайды: «Сулуды алса байымыз, Айрылдык, - деп; серіктен». Уміткер болып барша тур, «Сабарынан узіп ап, Жесем, - деп,- піскен еріктен».. Қортынды ой: Бүгінгі таңда өскелең ұрпаққа арнап жыр-дастандарға түрлі анимациялық мультфилмдер, фильмдер түсіріліп не болмаса комикстер жазылып жатыр. Сондағы ат образының берілуі, қарапайым түсінің, дене бітімінің жасалуына тоқталмақпыз. Бірінші зерттеу объектісі ретінде Алпамыс батырдың Байшұбарына тоқталсақ. Белгілі этнограф Х.Арғынбаев өз еңбегінде жылқының түсін 4 топқа бөледі:қылаң, баран, ала, шұбар . Шұбар деп қандай түсті танимыз? Шұбар – малдың теңбіл-теңбіл басқа бір түс араласқан түсі. Төменде Qazcomics ұсынған комиксте Байшұбардың түсі мүлдем шұбарға ұқсамайды. Байшұбардың ерекшелігі ретінде бір қолтық сексеуілдің шырпысындай құйрығы мен жал кекілі жібектей деп танимыз. Алайда зерттеу объектісі ретінде алынған 3 өнімде бұл ерекшелік жөнді көрсетілмеген. Ютуб арнасында Balapan.tv каналында 2021 жылы жарияланған Алпамыс мультфиліміндегі Байшұбардың бейнесі мен 2015 жылы түсірілген мультфилмьдегі түстері бір-біріне ұқсас. Б.Қалиев, Ж.Түймебаев, Ш.Құрманбайұлы, С.Исакова ұйымдастыруымен шыққан «Мұқағали сөздігінде» шұбар деп малдың өзінің түсінен өзгеше ірі теңбілдері бар түс деп көрсеткен. Сонымен бірге тілімізде қызыл шұбар, ақ шұбар, ала шұбар, боз шұбар, сары шұбар, көк шұбар түстері де кездеседі.
жүктеу/скачать 366,67 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|