«Филология ғылымдары» сериясы Серия «Филологические науки»
кел, қызмет еm, жәрдем ет, жақсылық ет
жүктеу/скачать 1,79 Mb. Pdf көрінісі
|
| кел, қызмет еm, жәрдем ет, жақсылық ет дегенде бірінші сыңарлары өзгеріп, екінші
сыңарлары тұрақты болып тұр. Сары май, тоң май, жер май, иіс май дегендер де осы сияқты. Ал он бір, он екі, он үш сияқты күрделі сандарда керісінше бірінші сыңары трақты, екінші сыңарлары өзгеріп тұр. Осыған байланысты КС құрамындағы тұрақты сөздер - тірек сыңар деп, ал өзгеріп отыратын сыңар - ауыспалы сыңар деп аталған. Мұның өзінде тірек сыңардың күрделі сөз жасаудағы қызметіне айрықша мән берілген. Бұдан ары тірек сыңардың қызметі туынды түбірлер жасайтын жұрнақтардың қызметімен салыстырылып, олардың ұксастығы көрсетілген. Мысалы, мал қора, сиыр қора, қой қора дегендегі соңғы сыңары қора сөзі жұмысшы, етікші, егінші дегендегі -шы, -ші жұрнағы сияқты туынды сөз жасауға тірек болып тұрғаны айтылған [2: 260-261 ]. «Қазақ грамматикасының» түсіндіруінше, ауыспалы сыңарды тірек сыңарға тіркесу арқылы КС жасайтын сыңар деп қарауға болады. Тілде ауыспалы сыңар қызметіндегі сөздер тірек сыңарлардан әлдеқайда көп. Өйткені бір тірек сыңар арқылы бірнеше күрделі сөз жасалады, сондықтан тілдегі ауыспалы сыңар қызметіндегі сөздер мен тірек сыңар қызметіндегі сөздердің саны тең бола алмайды[2: 261]. КС-дің тірек және ауыспалы сыңарлары туралы айтылған пікірді говорлардағы 55 Весіпниі: КазНПУ имени Абая, серия «Филологические науки», № 2 (32), 2010 г. аныктауыштық қатынас негізінде қалыптасқан біріккен және тіркесті күрделі сөздердің бірінші сыңары есім сөздер (сын есім, сан есім, есімдік), екінші сыңары зат есім болып келетін түрлері айқын дәлелдейді. Мысалы: тура не ауыс мағынадағы ақ сөзінің тірек болуымен говорларда адам мінезіне катысты атаулар туған: ақкөйлек, ақшелек, ақкөбелек, жүктеу/скачать 1,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|