Филология ғылымдарының докторы, профессор Т. С
жүктеу/скачать 1,06 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Орасио Кирога
- Мартин Луис Гусман
- Мигель Анхел Астурисаның
| Пабло Неруда – Чили ақыны және қоғам қайраткері, Нобель сыйлығының лауреаты, 40 аса кітаптың авторы. Неруданың бастапқы поэзиясында өте нәзік және философиялық лирика, болмыс пен жердің тосын құбылыстарына таңданумен қатар герметизмге тән жалғыздық, тығырыққа тірелу де бейнеленеді. 1935 ж. Неруда Мадридте Консул қызметін атқарады. Испаниядағы азаматтық соғыстың әсерінен оның антифашисттік поэзиясы қалыптасады. Неруданың «Ғаламдық ән» атты поэзиялық эпопеясы ақынның бірнеше жылғы шығармашылығының жемісі іспеттес. Ол өз шығармаларында Фашизмге, соғысқа қарсы, Чилидегі диктатураға қарсы ойын жайып салады. Пабло Неруда демократия мен әділеттіліктің белсенді жақтаушысы, ақын, әрі шыншыл күрескер болған.
Тақырыбы мен жанры бойынша Латын Америкасының прозасы жан-жақты әрі сан алуан. Орасио Кироги, Мигель Анхел Астуриас, Жоржи Амаду, Алехо Карпентьера сынды көптеген беллетрист жазушылардың шығармашылығы 60-шы жылдардағы латынамерикалық романның дамуына айтарлықтай әсер етеді. Орасио Кирога (1878-1937) – уругвайлық жазушы, қысқа әңгімелер жазудың асқан шебері. Ол шығармашылық жолын декаденттік поэзиядан бастайды, оның детективті-фантастикалық әңгімелерінен Эдгар Поның ықпалын байқауға болады («Бөгденің қылмысы», 1904). Орасионың «Сүйіспеншілік, ессіздік және ажал жайлы әңгімелер» деп аталатын ең жақсы әңгімелер жинағынан жазушының психопоталогияға қызығушылығын көреміз. Ол тропикалық ормандар мәселесіне алғашқылардың бірі болып зейін аударады. Осы тақырыпта «Сельва ертегілері», «Анаконда», «Шөл» әңгімелері жоғары бағаланады. Оның шығармашылығынан жазушының жаңа типтегі құжатты–натуралистік прозадан романға ауысқанын көре аламыз. «Каудильо көлеңкесі» атты роман 30-шы жылдары халық арасында кең таралып, үлкен сұранысқа ие болады. Бұл кітаптың авторы Мартин Луис Гусман (1887-1976) өзінің саяси романында каудильизм тақырыбын көтереді. Каудильизм тақырыбы кейін де латынамерикалық әдебиетте өз жалғасын табады. Билік үшін диктаторлық күрес Мигель Анхел Астурисаның «Сеньор Президент» атты романының негізгі өзегі болады. Астуриас Гватемаладан шыққан. Оның шығармашылығынан латынамерикалық мәдениетке тән саяси еркіндікті іздеу формасы айқын байқалады. 1933 ж. жазылған роман тек 1946 ж. бастап мәлім болады. Ол Гватемалада демократиялық үкімет орнаған соң мүмкін болған. Жазушы романда жасаған диктатор бейнесі арқылы отандық және Латын Америка тарихында болған барлық диктаторларға тән қасиеттерді шебер бейнелейді. Бұл бейненің әмбебаптығы «Апта, ай, жыл» романында көрсетіледі. Кейінгі көптеген латынамерикалық жазушылар бұл тақырыпты өз шығармаларында одан әрі жалғастырады. Астуриастың проза поэтикасының қалыптасуына оның көркем тілі мен ежелгі мәдениетке деген қызығушылығы едәуір әсер етеді. Астуриас Сорбоннада білім алып жүргенде ежелгі жануарлар мифологиясын зерттей бастайды. Сол кезде жазушы «Пополь – Вух» халықтық эпосты испан тіліне аударды. Парижде оның «Жұлдыз сәулесі» атты поэтикалық еңбегінің «Гватемала аңыздары» деп аталуы кездесоқтық емес. Бұл шығарма Мадридте жарық көріп, жас жазушының ұлттық мәдениетке, мифологияға деген асқан қызығушылығын көрсетеді. «Маис адамдары» романы үндістердің фантастикалық дүниетанымы мен дәстүрлеріне негізделеді. Бұл миф сюжетсіз баяндалып, патриархалдық қоғамдағы өмір сүру салты мен отарлаушылырдың әкелген бөтен салттардың қақтығысын сипаттайды. Астуриас шындық пен қиялды шебер үйлестіре отырып, үндістердің Гаспар Илом бастаған соғысын көркем суреттейді. Миф арқылы үнді халқының бастан кешірген қайғы-қасіретін көрсетеді. Жазушы өзінің «Мулат әйел» (1963), «Моладрон» (1970) және «Әуесқой құс» (1972), сонымен қатар «Ида Сольдің айнасы» (1967) атты шығармаларында өз елінің мәдениеті мен өткенін сөз қылады. Астуриастың шығармашылығы жылдан-жылға кеңейе түседі. Романдардағы миф бүкіл әлемге танымал болады. Аструиас осындай тәсілдерді қолданып, Латын Америка дәстүрлерін толық ақтайды. Жазушы үндістердің мәдениетіне ене отырып, онда қазіргі заманда орын алған өзекті мәселерді қозғайды. Сонымен қатар ол жаңа заманға оралып, миф мүмкіндіктерін пайдалана отырып, жалпы заңдылықтардың бүге-шүгесіне дейін көрсетеді. Ол түрлі дәуірлер мен кезеңдерді біріктіре отырып, жеке мәселелерден жалпы адамзаттық өзекті мәселелерге көшеді. 50 жылдары Астриуас «Бананды трилогия» идеясын бастайды. Онда Орталық Америка елдеріндегі империализмнің билігі көрсетіледі. Трилогияның алғашқы романы «Боранда» (1950) ауылшаруашылық жұмысшылары мен ұсақ жер иеленушілердің ауыр өмірі мен олардың америкалық банан компаниясы «Тропикаль Плантанер» туралы айтылады. Романның басты кейіпкері Жасыл Лапа банан компаниясын басқарады. Шығарманың соңы ерекше аяқталады. Үнді сиқыршысы Чама дауыл шақырып, банан плантацияларын жойып, «Тропикаль Плантанер» жүйесінің іргесін босатады. Астриуас өзінің «Жасыл Папа» (1954) романында ХХ ғасырдағы авантюристер мен флибустердің бейнесін үлкен шеберлікпен көрсетеді. Жасыл Папа америкалық жергілікті тұрғындардың арасында бүлік шығарумен айналысады. Ол «Тропикаль Плантанердің» президенті болады. Аустриуас оны «чек кітапшасы мен қонжықтардың серісі» деп атайды. Бірақ Мейлер Томпсонның тримуфы қайғылы билік үшін күрес жолында сүйікті қызы Майариден, кейін әйелінен, ал трилогияның соңғы бөлімінде өзінің мұрагері немересінен айрылады. Күйзеліске ұшыраған кейіпкер соңында өлімге ұшырайды. Астириуас өзге шығармаларындағыдай «Жасыл Папа» романын ауыз екі тілге жақын тірі тілмен жазып, көптеген диалогтар мен стилистикалық қайталауларды да келтіреді, Гватемалла үндістерінің поэтикалық сөздігіне сәйкес лексиканы қолданады. Шығарманың кейіпкерлерінен қарапайым адамдарды да, ертегідегі сиқыршы адамдарды да (Чипо, Чама, Почоте Пуак) көруге болады. «Көмілгендердің көздері» (1966) трилогиясының қорытынды бөлігінде өзінің атауындай үндістердің айтуы бойынша көмілген адамдардың көздері жерде әділдік орнағанша ашық жататыны айтылады. жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|