Философия және саясаттану факультеті

Алғашқы кезең, психологтың кеңес беру жұмысының басталуы, сұраныстарды талдау.

Кез келген сұраныс психолог үшін отбасында белгілі бір шешімі жоқ мәселенің бар екендігін білдіретін белгі болып табылады.

Отбасы жайлы барлық мәлімет белгілі болғаннан кейін ғана мәселе қалыптасады. Отбасының бақылай отырып қана мәлімет жинауға болады.

Психологиялық мәселе анықталған жағдайда психолог ауытқулардың себебі, оның мүмкіндіктері, қызығушылықтарының бағыты жайлы гипотезаны ұсынады.

Бұл күрделі кезеңдердің бірі – зерттеу әдісін дұрыс таңдау. Психолог психологиялық әдістемелердің көптеген түрлерін біліп, оларды қолдана алу керек;

Қандай да бір психологиялық құбылыстың себебін анықтау үшін психолог бақылаудан алынған мәліметтер мен өзінің диагностикалық әдістемелерінің нәтижелерін сәйкестендіре алуы керек.

Психолог жұмысының маңызды кезеңі – психологиялық диагноз.

Диагностиканың мазмұнының ішіне болжау үрдісіде кіруі керек. Жүзеге асырылатын зерттеу кезеңдерінің негізінде жануяның ары қарайғы дамуын болжай алу.

Соңғы кезең – ұсыныстарды, ата-аналармен жүргізілетін түзету жұмыстарының бағдарламысының, ерекшеліктерді дамытуға арналған жоспарларды құру.

Ұсыныстар нақты және түсінікті болуы қажет. Түзету және дамыту бағдарламалары педагогикалық және психологиялық бөлімдерден тұрады.

Психологиялық қызмет жүйесіндегі кеңес берудің өзіндік принципальды ерекшеліктері болады. Олар топтық немесе жеке формада өтеді. Сонымен қатар сұранысқа орай психолог арнайы психологиялық, дефектологиялық, құқықтық, медициналық және басқа да кеңес беруді ұсынады.

Алғашқы кезең, психологтың кеңес беру жұмысының басталуы, сұраныстарды талдау.

Кез келген сұраныс психолог үшін отбасында белгілі бір шешімі жоқ мәселенің бар екендігін білдіретін белгі болып табылады.

Көптеген ата-аналар мен тіпті мұғалімдер мектепке түсетін бала физиологиялық және әлеуметтік тұрғыдан жетілген болуы тиіс, ол ақыл-ой және эмоциялық-ерік дамуының белгілі бір деңгейіне жетуі тиіс екенін түсінбейді. Оқу іс-әрекеті қоршаған орта туралы белгілі бір білім қорын, қарапайым ұғымдардың қалыптасуын талап етеді. Бала ойлау операцияларын меңгеруі, қоршаған әлем заттарын жалпылай және саралай білуі, өз қызметін жоспарлай білуі және өзін-өзі бақылауды жүзеге асыруы тиіс. Оқуға деген оң көзқарас, мінез-құлықты өзін-өзі реттеу қабілеті және қойылған міндеттерді орындау үшін ерік-жігерді көрсету маңызды. Сөйлеу қарым-қатынас дағдысы, қолдың ұсақ моторикасы және көру-қозғалыс координациясы маңызды емес. Сондықтан қазіргі заманғы психологтар "баланың мектепке дайындығы" ұғымын қолданады, ол баланы мектепке дайындаудың кешенді, көп қырлы анықтамасы ретінде түрлі әдістемелердің көмегімен диагностикаланады. Әлеуметтік-психологиялық кеңес беру шеңберінде іздестірілетін дайындықты бірінші сынып оқушыларының ата-аналары жанындағы психолог-кеңесші анықтай алады және одан әрі ата-аналарға тар мәселелер бойынша кеңес беруге себеп бола алады.

Балалардың мектепке дайындығы жоспарлау, өзін-өзі бақылау, оқу мотивациясы, ақыл-ойдың даму деңгейі сияқты параметрлер бойынша анықталуы мүмкін.

Өз қызметін оның мақсатына сәйкес ұйымдастыра білу:

Төмен деңгей: баланың әрекеті мақсатқа сәйкес келмейді;

Орташа деңгей – баланың іс-әрекеті мақсаттың мазмұнына ішінара сәйкес келеді;

Өзін – өзі бақылау-өз әрекеттерінің нәтижесін қойылған мақсатпен салыстыра білу.

Оқу мотивациясы-ұмтылу, оқуға шақыру. Мұнда тиімді танымдық мотивация-заттардың жасырын қасиеттерін, қоршаған ортаның қасиеттеріндегі заңдылықтарды табуға және оларды пайдалануға ұмтылу.

Ақыл – ойдың даму деңгейі-ақыл-ой дамуының көрсеткіші, ол басқа адамды тыңдау, ойлаудың логикалық операцияларын орындау, оларды сөздік ұғымдар түрінде нақтылау.

Бұл параметрлердің барлығын кеңес беру жағдайында анықтауға болады, ал психологтың одан арғы жұмысы бірінші сынып оқушысын даярлауда анықталған кемшіліктерді жеңу болып табылады. Бұл жерде мұғалімдерге немесе ата-аналарға болашақ оқушының жеткіліксіз дамыған шеберлігі мен сапасын қалыптастыру бойынша ұсынымдық кеңес беру өзекті болып табылады.

Бірінші оқу жылында психолог оқушылармен бірнеше рет диагностикалық жұмыстар жүргізеді, ал ата-анасының қалауы бойынша немесе мұғалімдердің өтініші бойынша диагностика жеке болуы мүмкін, ата-анасы, мұғалім және т.б. түрлері.

Ұсыныстар болуы мүмкін:

1. Баланың белгілі бір күн тәртібі.

2. Жаттығулардың күштік әсерлерін дамытатын кешен.

3. Гимнастикаға арналған жаттығулар ақыл: логикалық тапсырмалар және дерексіз есептер.

4. Арнайы дамытушылық сабақтар: танымдық қызығушылық пен мотивацияны ояту, өзін-өзі бақылау іс-әрекеттері және т. б.

Бастауыш сынып оқушыларына кеңес беру.

Бастауыш сынып оқушыларының әлеуметтік-психологиялық мәселелері бойынша топтық кеңес беруге арналған әдістемелік құралдар арасында::

A.қысқа әңгіме түрінде ақпараттандыру.

B.баланың мазмұны мен мәртебесі бойынша әр түрлі рөлдерді қабылдауын болжайтын рөлдік әдістер.

C. әдеттегі әлеуметтік рөлдерге қарама-қарсы рөлдерді ойнату.

D.гротеск нұсқасында өз рөлін ойнату (Жануарлар рөлдерін, ертегі кейіпкерлерін, Әлеуметтік және отбасылық рөлдерді ойнау).

E. бастауыш сынып оқушыларының қалыптасатын Психогимнастика:

* өз атын қабылдау;

• қабылдау, өз қасиетін сипатта;

* өткенді, қазіргі және болашақты қабылдау;

• өз құқықтары мен міндеттерін қабылдау.

F. коммуникативтік ойындар:

* балалардың басқа адамда оның қадір-қасиетін көре білуін қалыптастыруға, оны қолдауға бағытталған ойындар (ауызша немесе жанасу арқылы));

* қарым-қатынас саласын түсінуді тереңдетуге ықпал ететін ойындар мен тапсырмалар;

* ынтымақтасуға үйрететін ойындар.

G.еркіндікті дамытуға бағытталған ойындар мен тапсырмалар.

H.қиялды дамытуға бағытталған ойындар.

I. терапиялық метафораларды қолдану тапсырмалары.

J. балалардың "эмоциялық сауаттылықты" қалыптастыруға арналған тапсырмалар»:

* мимика, қимыл, дауыс бойынша эмоционалдық жағдайларды тану;

* сезімнің дуалдығын түсінуге үйрету;

* жанжалды жағдайларда басқа адамның сезімін назарға алуға үйрету және т. б •

K. дискуссиялық ойындар, мысалы " жолды таңдау "(Иван Царевич үш жол қиылысында).

L. эмоционалдық-символдық әдістер:

* әр түрлі сезімдерді топтық талқылау (сезімдерді психорисунк қолданумен);

* бағытталған сурет (белгілі бір тақырыптарға).

М. релаксациялық әдістер: адамды абсолюттік ойлаудан босату, мысалы, адам әлемге жатуы тиіс (немесе керісінше: әлем – адамға).

Бастауыш сынып оқушыларына топтық кеңес берудің типтік мәселелеріне:

* мектепке бейімделу (атап айтқанда, тәртіпті сақтауға, әртүрлі жастағы адамдардың – ересектер мен оқушылардың кең ауқымымен өзара қарым-қатынасқа, оқу тапсырмаларын орындауға және т. б.).);

* бір немесе бірнеше пән бойынша кіші оқушының үлгермеушілігі;

* дамудағы эмоциялық-ерік бұзылыстары;

* оқу қызметін меңгерудегі қиындықтар (оқу жағдайлары немесе міндеттері, түрлі оқу іс-әрекеттері, бақылау және өзін-өзі бақылау, бағалау және өзін-өзі бағалау);

* баланың оқуға қызығушылығының болмауы, жалпы оқу мотивациясының әлсіздігі;

* әлеуметтік мотивацияның қалыптаспауы;

* негізгі психикалық үдерістердің кіші оқушысында әлсіз дамуы: зейінді және есте сақтау;

* маңызды тұлғалық қасиеттердің жеткіліксіз дамуы: іскерлік, ерік, коммуникативтік;

* сыныптастармен қақтығыстар;

* оқушының зиянды әдеттері (темекі шегу, ішімдік ішу, аддикция);

* мұғаліммен қарым-қатынастағы мәселелер (мектеп мұғалімдерімен));

* баланың стандартты емес (типтік емес) дамуының мәселелері;

* дарынды балалардың мәселелері және т. б.

Бастауыш сыныптарда әлеуметтік-психологиялық кеңес беруде келесі тәсілдер мен теориялық бағыттар қолданылады:

* имитациялық ойындар (рөлдік, іскерлік, психотехникалық);

* ертегі терапиясы, қуыршақ терапиясы;

* дене бағытталған психотерапия;

* психорисунок кейіннен талдау және интерпретация;

* арттерапия(музыкотерапия, қуыршақ театры).

Бастауыш сынып оқушыларына топтық кеңес берудің техникалық тәсілдерінің арасында жиі қолданылады: ақпараттандыру, резюмалау, түсіндіру, релаксация, кері байланыс, топтық оқыту, эмоциялық тасқын, рөлдік нұсқаулар, ұсынымдар.

Бала топта айналыспас бұрын ата-анасының жазбаша келісімін алу керек.

Ата-аналар топтың мақсаттарымен танысады, жұмыс барысында құпиялылықты сақтаудың маңызы туралы айтады.

Ата-аналар мен баланы бірлескен кездесуге шақыруға болады, онда баланың қатысуымен және оның келісімімен кеңес берудің жекелеген сәттерін талқылауға болады, яғни бала оның құпиялыққа құқығы қатаң сақталатынын білуі тиіс.

3. Әр түрлі мәселелер бойынша жасөспірімдерге кеңес беру.

Кіші және үлкен Жасөспірімдер жасындағы балалардың психикасының дамуындағы қиындықтар, ең алдымен, дамудың барлық бағыттары бойынша Қайшылықтар шиеленіскен осы жас кезеңінің дағдарыстық мәніне байланысты.

Жасөспірімдерді кіші және үлкен жасөспірімдер жасына жатқызуда кейбір айырмашылық бар. Жеке зерттеушілер (Краковский А. П., Лысенко Е. М., Молодиченко Т. а. т.б.) 5-6 сынып оқушыларының кіші жасөспірімдеріне, ал үлкендерге 7-8 сынып оқушыларына жатады. О. В. Хухлаева осы жастағы оқушылардың үш тобын бөледі: кіші, орта және аға жасөспірімдер (тиісінше: 5-6 сыныптар, 7-9 сыныптар және 10-11 сыныптар).О. В. Хухлаева, ұлдар мен қыздар жоқ, тек кіші оқушылар мен жасөспірімдер бар. Бұл ресейлік психологияда д. Б. Эльконин мен В. Ф. Моргун ұсынған психикалық даму кезеңдеріне қайшы келеді. Біз жасөспірімдердің дамуындағы әлеуметтік-психологиялық мәселелерді ерекшелей отырып, А. П. Краковскийдің кезеңділігіне негіздеймі.