Физика кафедрасы
жүктеу/скачать 6,09 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Лекция мазмұны
| Лекция жоспары:
1. Күн мен жер арасындағы байланыс. 2. Күн сәулеленуі және космостық сәулелер. Лекция мақсаты мен міндеттері: Күн сәулесінің энергиясын Жер бетіне түсетін қарқындылығы жұмыстарымен таныстыру. Лекция мазмұны: Күн сәулесінің энергиясын Жер бетіне түсетін қарқындылығы атмосферадан тыс шеткі қабатпен салыстырғанда едәуір төмен, себебі оның атмосфералық қабаты арқылы өтетін жарықтық сәулелермен болатын бірқатар атмосферадағы үдерістердің әсерінен төмендейді. Күн бетінің физикасын ұлғайтқыш оптикалық аспаптардың көмегімен бақылай отырып, оның бетіндегі күңгірт аймақтарды,күн дақтарын,күн алауларын және жарық шашатын аймақтарынбақылауға болады. Күнде сәулеленудің жалпы қарқындылығы мен оның толқын ұзындықтарына таралуы, әсіресе спектрдің ультракүлгін аймағында, тіптен дерлік өзгермейтіндігі анықталған. Жер бетіне Күннен орасан зор – жылына 66,8∙1016 кВт сағ жуық энергия түседі [6,15,19,38]. Алайда атмосферадағы әрқилы күрделі әсерлесулердің салдарынан жер бетіне күн энергиясының тек бір бөлігі ғана жетеді. Б) 32 а, б-сурет. Күн сәулесі атмосфера арқылы өткенде туындайтын өзгерістік жағдайлар Атмосфераның Жер бетінен 25 км және одан да қашықтағы жоғары қабаттарында ультракүлгін сәулеленудің жұтылуы мен шашырауы жүреді. Толқын ұзындығы 0,32 мкм-нан аз фотондардың әсерінен озонның О2және О-ге ыдырауы жүреді. Осылайша, ультракүлгін сәулеленудің барлық дерлік энергиясы О, О2және О3-тің ыдырау және бірігуінің тұрақты үдерісін қолдауға жұмсалады, оның нәтижесінде атмосфера арқылы өту кезінде ультракүлгін сәулелену аз энергиялы сәулеленуге түрленеді. Және бұл біздің бақытымыз, өйткені ультракүлгін сәулелену теріні күйдіреді, көзді зақымдайды және тіпті өлім қаупі болуы да мүмкін. Су тамшылары да күнмен сәулеленуді дәл осылай күшті шашыратады. Олардың жоғары тығыздығы кезінде, мысалы ауыр бұлтта, шашыраудың күштілігі сондай, тіпті фотондардың 80%-ы кері ғарыш кеңістігіне қайта шағылады. Атмосферамен әсерлесудің нәтижесінде Жер бетіндегі күнмен сәулеленудің қарқындылығы оның атмосфераның жоғары қабаттарындағы мәнімен салыстырғанда екі еседен астам азаяды (32 а-сурет). Осылайша энергияның спектрлік таралуы да елеулі өзгереді (32 б-сурет). 33-сурет. Күн сәулесінің спектрлік сипаттамасы Күнмен сәулелену атмосфера арқылы өту кезінде тағы бір айтарлықтай кедергіге тап келеді – бұл су буының, көмірқышқыл газының және тағы да басқа сәулеленуді жұтатын қосылыстардың молекулалары. Бұл эффектілердің барлығы атмосфераның құрамына тәуелді болады және бір орыннан екіншісі орынға дейін байқаларлықтай өзгереді. Күн сәулесінің өтуіне үлкен қалалардың атмоферасының едәуір ластануы, теңіз жағалауындағы су буының жоғары мөлшері, бұлттылық және т.б. кедергі келтіреді. Бірақ, шамасы, жер шарының кез келген нүктесіндегі күн сәулесінің қарқындылығын анықтайтын негізгі фактор болып оның жүріп өткен жолы болып табылады. жүктеу/скачать 6,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|