Қозғалмайтын осьті айналып қозғалған қатты дененің айналмалы қозғалысы кезіндегі кинетикалық энергиясы

21. 
    Қатты дененің айналмалы қозғалысы динамикасының теңдеуін қорытыңыз және тұжырымдаңыз.
    

Қатты денелер бірінің бетімен бірі қозғалғанда олардың арасында сұйық немесе газ тәрізді зат болмаса, онда пайда болатын үйкелісті құрғақ үйкеліс деп атайды. Құрғақ үйкеліс тыныштық үйкелісі және сырғанау үйкелісі болып екіге бөлінеді. Үйкелістің тербеліс үйкелісі деп аталатын түрі де кездеседі.

Ал дене қозғалып бара жатқанда сырғанау үйкелісі пайда болады :

Fсырғанау=kN

мұндағы, N - тіректің денеге әсер ететін реакция күші ; k - үйкеліс коэффиценті. Дененің жылдамдығы артқан сайын сырғанау үйкелісі азая түседі. Үйкелістің пайдалы әрі зиянды жақтары бар. Машиналардың көптеген бөлшектері бірімен бірі әсерлескенде олардың арасындағы үйкеліс зиянды болып шығады. Оны азайту мақсатында бөлшектерді майлайды. Кей кездері үйкеліс коэффициентін азайту мақсатында, сырғанау үйкелісін подшибниктерде қолданып , тербеліс үйкелісімен алмастырады.

1. 
   Сыртқы үйкеліс — бір-бірімен тиісетін екі қатты дененің салыстырмалы қозғалысы кезінде сол денелердің жанасу нүктесінде пайда болатын механикалық кедергі.
   
2. 
   Құрғақ үйкелісі (Трение сухое) — 1) үйкелістегі денелердің үйкелу беттері қатты қабық болып келгендегі сырғанау үйкелісі; 2) үйкелісетін денелер беттерінде тотықтар және ластанулар бар, бірақ жасанды май жоқ үйкеліс.
   
3. 
   Сұйықтық үйкелісі (Трение жидкостное) — үйкелістегі денелер беттерінің бұдырлары бір-бірімен жанаспау үшін толық майланған денелердің сырғанау үйкелісі;
   
4. 
   Қозғалыс үйкелісі (Трение движения) — қозғалыстағы денелердің сыртқы үйкелісі. 
   
5. 
   Тыныштық үйкелісі (Трение покоя) — 1) қозғалмайтын денелер арсындағы сыртқы үйкеліс. V=0;2) үйкелісетін денелердің беті бір- бірімен маймен толық бөлінгендегі үйкеліс.
   
6. 
   Домалау үйкелісі (Трение качения) — 1) жанасу нүктесі лездік айналу центрі болып келген, екі дененің кинематикалық үйкелісі; 2) бір-біріне әсер ететін беттердің нүктелері біртіндеп жақындасып түйіспеге кіріп, содан кейін айырылысқанда пайда болатын үйкеліс.
   
7. 
   Тұтқыр үйкеліс (Трение вязкое) — үйкелісетін денелер арасы тұтқыр ортамен толғанда пайда болатын үйкеліс.
   
8. 
   Ішкі үйкеліс— қатты, сұйық және газтәрізді денелер формасының бұзылуы кезінде өтетін процестер мен механикалық энергияның пайдасыз шығынына (яғни денелердің ішкі энергиясына түрленуіне) себепші болатын процестер. Сұйықтар мен газдардағы ішкі үйкеліс тұтқырлық деп аталады.
   

22. 
    
    
    жүктеу/скачать 32,44 Mb.
    
    Достарыңызбен бөлісу: