Физикадан Нобель сыйлығының лауреаттары

125
1927 
А. Комптон 
өзінің аты берілген эффектіні ашқаны үшін 
1928 
О. Ричардсон 
термоиондық құбылыс және өз атымен аталған заң
үшін 
1929 
Л. де Бройль 
электронның толқындық табиғатын ашқаны үшін 
1930 
Ч. Раман 
жарықтың шашырауы және аты берілген эффектіні 
ашқаны үшін 
1931 
Ч. Раман 
сыйақысының 1/3 негізгі фондта, 2/3 арнайы фондта
болды 
1932 
В. Гейзенберг 
кванттық механиканың негізін қалағаны үшін 
1933 
Э. Шредингер және 
П. Дирак 
атомдық теорияға енгізген жаңалығы үшін 
1934 
Э. Шредингер және 
П. Дирак 
сыйақыларының 1/3 негізгі фондта, 2/3 арнайы фондта
болды 
1935 
Дж. Чедвик 
нейтронды ашқаны үшін 
1935 
В. Гесс 
космостық сәулеленуді ашқаны үшін 
1936 
К. Андерсон 
позитронды ашқаны үшін 
1937 
К. Дэвиссон және
Дж.П. Томсон 
тәжірибе жүзінде кристаллда электрон дифракциясын
ашқаны үшін 
1938 
Э. Ферми 
нейтрон бұлттарының көмегімен жаңа радиоактивті
элементтердің барлығын және баяу нейтрондар
арқылы жүретін реакцияны ашқаны үшін 
1939 
Э. Лоуренс 
циклотронды ойлап тапқаны және соның негізінде
жасанды радиоактивті элементтерді алғаны үшін 
1940-
1942 
Э. Лоуренс 
сыйақысының 1/3 негізгі фондта, 2/3 арнайы фондта
болды 
1943 
О. Штерн 
молекула шоғырының дамуына үлес қосқаны және
протонның магниттік моментін ашқаны үшін 
1944 
И. Раби 
атом ядросының магниттік өлшемін өлшеуге арналған
резонанстық әдісі үшін 
1945 
В. Паули 
Паули принципін ашқаны үшін 
1946 
П. Бриджмен 
жоғары қысым алуға арналған құрылғы ойлап тапқаны
және осы салада физикаға сіңірген еңбегі үшін 
1947 
Э. Эпплтон 
физикада үстінгі атмосфераға байланысты жүргізген
зерттеулері, әсіресе «Эпплтон қабатын» ашқаны үшін 
1948 
П. Блэкетт 
ядролық физика және космостық сәуле шашу
облыстарындағы , Вильсон камерасының әдісін ойлап
тапқаны үшін 
1949 
Х. Юкава 
ядролық күштер бойынша жүргізілген теориялық
жұмыстарының негізінде мезон бар екендігін
болжағаны үшін 
1950 
С. Пауэлл 
мезондармен байланысты фотографиялық әдісті құрып
ашқаны үшін 
1951 
Дж. Кокрофт және
Э. Уолтон 
тездетілген атомдық бөлшектер көмегімен атомдық
ядро трансмутациясы жұмысы үшін 
1952 
Ф. Блох және Э . 
Парселл 
ядролық магниттерді өлшеу әдістерін ойлап тауып
ашқаны үшін 
1953 
Ф. Цернике 
фазалық контраст әдісін демонстрациялағаны және
фазалық контрасты микроскопты ойлап тапқаны үшін 

126
1954 
М. Борн 
кванттық механиканың негізін қалавғаны және
толқындық функцияның статистикалық
интерпретациясын ашқаны үшін 
1954 
В. Боте 
сәйкестік әдісі және соның көмегімен ашқан
жаңалықтары үшін 
1955 
В. Лэмб 
сутегі спектрінің жұқа құрылысымен байланысты 
ашылулары үшін 
1955 
П. Куш 
электронның магнитік моментін прецизионды 
анықтағаны үшін 
1956 
В. Шокли, Дж. 
Бардин және У. 
Браттейн 
жартылайөткізгіштерді зерттеп, транзисторлық эффекті 
ашықаны үшін 
1957 
Янг Чень-ин және 
Ли Цзун-дао 
элементар бөлшектер облысындағы маңызды ашылуларға 
әкеліп келген жұптық заңдарды тереңдеп зерттегені үшін 
1958 
П. Черенков, И. 
Франк, И. Тамм 
Черенков эффектісін ашқаны және оның интерпретациясы 
үшін 
1959 
Э. Сегре және О. 
Чемберлен 
антипротонның ашқаны үшін 
1960 
Д. Глезер 
көпіршікті камераны ойлап тапқаны үшін
1961 
Р. Хофштадтер 
атомдық ядромен электрондардың шашырауын зерттегені 
және нуклонның құрылысымен байланысты ашылулары 
үшін
1961 
Р. Мессбауэр 
гамма сәулеленудің резонанстық жұтылу облысындағы 
зерттеулері және осымен байланысты өз есімімен 
аталатын эффектіні ашқаны үшін
1962 
Л. Ландау 
конденсирленген заттың, әсіресе сұйық гелийдің 
теориясы үшін 
1963 
Э. Вигнер 
аттомдық ядро және элементар бөлшектер теориясына 
үлес қосқаны және симметрия принциптерін қолданғаны 
және ашқаны үшін
1964 
М. Гепперт-Майер 
және Г. Йенсен 
ядролық үлгі қабығы облысындағы ашулары үшін
1964 
Ч. Таунс и Н. Басов 
және А. Прохоров 
кванттық электроника облысындағы жұмыстары үшін
1965 
С. Томонага, Ю. 
Швингер және 
Р. Фейнман 
өрістің кванттық теориясы облысындағы еңбектері үшін
1966 
А. Кастлер 
атомдардағы герцті тербелістерді зерттеуге арналған 
әдістерді ашып, өңдегені үшін
1967 
Г. Бете 
ядролық реакция теориясына үлес қосқаны және 
жұлдыздар энергия көзін ашқаны үшін
1968 
Л. Альварес 
элементар бөлшектер физикасына зор үлес қосқаны және 
көп мөлшердегі резонанстық күйлерді ашқаны үшін
1969 
М. Гелл-Манн 
элементар бөлшектер классификациясы және олардың 
әсерлесуін ашып, үлес қосқаны үшін
1970 
Х. Альфвен 
плазма физикасының әр түрлі облыстарындағы 
қосымшаларымен магнит-гидродинамикадағы ашулары 
және іргелі еңбектері үшін
1970 
Л. Неель 
антиферромагнетизма және ферримагнетизм 
облыстарындағы ашулары мен іргелі еңбектері үшін

127
1971 
Д. Габор 
голографиялық әдісті ойлап тапқаны және дамытқаны 
үшін
1972 
Дж. Бардин, Л. 
Купер және 
Р. Шриффер 
БКШ-теория деп аталатын асқынөткізгішті теорияны
біріге құрғандары үшін 
1973 
Л. Эсаки және А. 
Жавер 
асқынөткізгіштердегі және жартылайөткізгіштердегі 
туннелдендірумен байланысты эксперименттік ашулары 
үшін
1973 
Б. Джозефсон 
туннелдік кедергіден өтетін токтың қасиеттерін 
теориялық болжағаны, нақтырақ Джозефсон эффектісі 
деп белгілі эффекті үшін
1974 
М. Райл және Э. 
Хьюиш 
радиоастрофизикадағы зерттеулері үшін. Райлға – 
апертурлық синтез әдісіндегі ғылыми бақылаулары мен 
өнертапқыштығы үшін. Хьюишқа – пульсарлардың 
ашылуындағы алатын ерекшке орны үшін 
1975 
О. Бор, 
Б. Моттельсон және 
Дж. Рейнуотер 
атомдық ядродағы бірлік және көптік қозғалыстар 
арасындағы байланысты ашқандары және осы байланыс 
базасында осы атомдық ядроның құрылысының 
теориясын құрғандары
1976 
Б. Рихтер және С. 
Тинг 
жаңа типті ауыр элементар бөлшектерді ашқандары үшін
1977 
Ф. Андерсон, Н. 
Мотт және 
Дж. Ван Флэк 
магниттік және ретсіз нысаналы жүйелердегі электрондық 
құрылымдарды теориялық іргелі зерттегендері үшін
1978 
П. Капица 
төмен температуралар физикасындағы ашылулар мен 
өнертапқыштығы үшін
1978 
А. Пензиас және Р. 
Вильсон 
ғарыштық микротолқынды фонды сәулеленуді 
ашқандары үшін
1979 
Ш. Глэшоу, 
А.Салам және 
С. Вайнберг 
элементар бөлшектер арасындағы біріккен 
электромагнитік және әлсіз әсерлесу теорияларына үлес 
қосқандары, оның ішінде әлсіз нейтраль токты 
болжағандары үшін 
1980 
Дж. Кронин және 
В. Фитч 
нейтраль К-мезонды ыдыраудағы симметрияның іргелі 
принциптерінің бұзылуын ашқандары үшін 
1981 
Н. Бломберген 
және А. Шавлов 
лазерді спектроскопияның дамуына үлес қосқаны үшін 
1981 
К. Зигбан 
жоғары шешімдегі электронды спектроскопияның 
дамуына үлес қосқаны үшін
1982 
К. Вильсон 
фазалық ауысулардағы критикалық эффектердің теориясы 
үшін 
1983 
С. Чандрасекар 
жұлдыздар эволюциясы және құрылымы үшін маңызды 
физикалық процестерді теориялық зерттегені үшін 
1983 
В. Фаулер 
ядролық процестерді теориялық және экспериментті 
зерттегені үшін 
1984 
К. Руббиа және С. 
Ван дер Меер 
W және Z өрісті бөлшектердің ашылуына әкелген үлкен 
жобаға үлес қосқандары үшін 
1985 
К. фон Клицинг 
Холл кванттық эффектісін ашқаны үшін 
1986 
Э. Руска 
электронды оптикадағы іргелі жұмыстары және алғашқы 
электрондық микроскопты өңдегені үшін
1986 
Г. Бинниг Г. Рорер 
сканерлі туннельді микроскопты өңдегені үшін 

128
1987 
Г. Беднорц және А. 
Мюллер 
керамикалық материалдарда асқынөткізгішті ашудағы аса 
зор орны үшін 
1988 
Л. Ледерман, М. 
Шварц және 
Дж. Стейнбергер 
мюондық нейтриноның ашылуы арқылы лептондардың 
дублетті құрылысын демонстрациялағаны және нейтринді 
шоғыр әдісі үшін 
1989 
Н. Рамси 
Бөлінген осцилляторлы өріс әдісін ойлап тапқаны және 
сутекті мазердегі және басқа да атомдық сағаттарда оны 
қолданғаны үшін 
1989 
Г. Демельт және В. 
Пауль 
иондық қақпан әдісін өңдегені үшін 
1990 
Дж. Фридман, Г. 
Кендалл және 
Р. Тейлор 
Бөлшектер физикасындағы кваркты моделді өңдеу үшін 
маңызды нейтрондар мен протондардың аса серпімді емес 
ыдырауын зерттегендері үшін
1991 
П.-Ж. де Женнэ 
қарапайым жүйелердегі реттік эффектіні оқып-үйренуге 
арналған әдістердің заттың күрделі формаларына да, 
нақтырақ сұйық кристалдар мен полимерлер үшін 
жалпыланғандығын ашқаны үшін 
1992 
Г. Шарпак (Чарпак) бөлшектердің детекторларын құрғаны және ашқаны үшін 
1993 
Р. Халс және Дж. 
Тейлор мл. 
гравитацияны оқып-үйренуде жаңа мүмкіндіктер берген 
пульсарлардың жаңа типтерін ашқандары үшін
1994 
Б. Брокхаус 
нейтронды спектроскопияны құрғаны үшін
1994 
К. Шалл 
нейтронды дифракция әдісін құрғаны үшін 
1995 
М. Перл 
тау-лептонды ашқаны үшін 
1995 
Ф. Райнес 
нейтриноны детектирлегені үшін 
1996 
Д. Ли, Д. Ошерофф 
және Р. Ричардсон 
гелий-3 асқынаққыштығын ашқандары үшін 
1997 
С. Чу, К. Коэн-
Танноджи және 
В. Филлипс 
лазер шоғырымен атомдарды ұстау және суыту әдістерін 
құрғандары үшін 
1998 
Р. Лаглин, Х. 
Штермер және Д. 
Цуй 
жаңа кванттық сұйықтық формасын ашқандары үшін 
1999 
Г. Хофт және М. 
Вельтман 
физикада кванттық құрылымның электрәлсіз әсерлесуін 
түсіндіргендері үшін 
2000 
Ж. Алферов, Г. 
Кремер 
жоғары жылдамдықты электроника мен 
оптоэлектроникада қолданылатын жартылайөткізгішті 
гетерқұрылымды өңдегендері үшін 
2000 
Дж. Килби 
интеграль сызбаларды өңдеуге үлес қосқаны үшін 
2001 
Э. Корнелл, В. 
Кеттерле және К. 
Виман 
сілті атомдардың сиретілген газдарындағы Бозе-
Эйнштейн конденсатын алғандары және олардың 
қасиеттерін іргелі зерттегендері үшін 
2002 
Р. Дэвис, М. 
Косиба 
астрофизикаға үлес қосқандары, дәлірек айтқанда 
ғарыштық нейтриноны детектирлегендері үшін 
2002 
Р. Джаккони 
астрофизикаға үлес қосып, рентгендік ғарыштық көздерді 
ашқаны үшін 
2003 
А. Абрикосов, В. 
Гинзбург, А. Леггет 
асқынаққыштық және асқынөткізгіштік теориясын 
дамытуға үлес қосқаны үшін 
2004 
Д. Гросс, Д. 
Политцер, Ф. 
Вилчек 
күшті әсерлесу теориясындағы асимптотикалық еркіндікті 
ашқандары үшін 

129
2005 
Р. Глаубер 
оптикалық когеренттілік кванттық теориясын оқып-
үйренуде үлес қосқаны үшін 
2005 
Д. Холл және Т. 
Хэнш 
лазерлі прецизиондық спектроскопияны дамытуда үлес 
қосқаны үшін 
2006 
Д. Матер және Д. 
Смут 
Бүкіләлемдік реликті (фондық) микротолқынды 
сәулелену анизотропиясын ашқандары және оның 
спектрінің абсолют қара дене спектріне сәйкес 
келетіндігін бекіткендері үшін 
2007 
А. Ферт және П. 
Грюнберг 
гигантты магнетокедергі эффектісін ашқандары үшін
2008 
И Намбу 
субатомдық физикадағы симметрияның бұзылу 
механизмін ашқаны үшін 
2008 
М. Кобаяши және 
Т. Маскава 
кварктардың кем дегенде үш ұрпақ бар екендігін болжап 
айтып, симметрия бұзылуының себептерін ашқандары 
үшін
2009 
Ч. Као 
оптикалық талшықтардағы жарық беру облыстарындағы 
жаңаша жетістіктері үшін
2009 
В. Бойл және Дж. 
Смит 
ПЗС-матрица – көрінісінің жартылайөткізгішті сызбасын 
ойлап тапқаны үшін 
2010 
А. Гейм және К. 
Новоселов 
екіөлшемді графен материалына қатысты жаңаша 
эксперименттері үшін 

жүктеу/скачать 1,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: