Физиология (гректің physis – табиғат, logos – ілім)
Стресс. Маңызы, механизмдері. Стресске қарсы әрекет
жүктеу/скачать 367,64 Kb.
|
| 121. Стресс. Маңызы, механизмдері. Стресске қарсы әрекет.
Стресс-ағзаның әртүрлі қолайсыз факторлар-оның гомеостазын бұзатын стрессорлардың әсеріне тән емес бейімделу реакцияларының жиынтығы,сондай-ақ ағзаның жүйке жүйесінің тиісті жай-күйі. Медицинада, физиологияда, психологияда стресстің оң және теріс формалары бар. Әсер ету сипаты бойынша жүйке-психикалық, температуралық, жарықтық, ұйқыдан айыру және басқа стресстер бөлінеді . Қандай да бір стресс, жақсы немесе жаман, эмоциялық немесе физикалық немесе басқа да бір мезгілде болса да, оның ағзаға әсері жалпы тән емес қасиеттерге ие. Соғыс қимылдарына қатысу, ауыр дене жарақаты, жыныстық зорлық-зомбылық немесе өлім қаупі сияқты жекелеген немесе қайталанатын стресстік, психотравациялаушы жағдайлардың нәтижесінде ауыр психикалық жай-күй болып табылатын жарақаттан кейінгі стресстік бұзылулар туындауы мүмкін Алғашқы рет физиологиялық стресс Ганс селе жалпы бейімделу синдромы ретінде сипатталған. "Стресс" термині ол кейінірек пайдалана бастады. Стресс кезінде қатты тітіркендіргіштерге бейімделу элементтерімен қатар кернеу элементтері және тіпті зақымданулар бар. Стресске алып жүретін — тимустың азаюы, бүйрек үсті қабығының ұлғаюы және асқазан-ішек жолдарының шырышты қабығында қан құйылу және тіпті жараның пайда болуы — Г. Селье жалпы бейімделу синдромы туралы гипотезаны айтуға мүмкіндік берді. Селе жалпы бейімделу синдромының 3 сатысын анықтады: дабыл реакциясы - бейімдеу мүмкіндіктерін жұмылдыру-бұл мүмкіндіктер шектеулі қарсылық сатысы сарқылу сатысы Г.Ceльeнің пікірінше, күйзеліс «өміpгe дәм бepeтін», қaндaй жaғдaй бoлмacын, нәтижecіндe aғзaның бeйімдeліп, жұмылдaндыpылуынa алып келетін жaғымды жaғын эуcтpecc дeп aтaғaн, aл пcихoлoгиялық aуыpтпaлық, қaйғы, бaқытcыздық, әлcіздіккe әкeлeтін түpін диcтpecc дeп көpceткeн Күйзелістің физиологиялық тетігі – гипоталамус-гипофиз-бүйрек үсті безі жүйесінің рефлекторлық қызметіне негізделеді. Бұл кезде қанда глюкокортикоидтар, катехоламиндер, серотониннің мөлшері көбейеді. Күйзеліс ортаның күші мен қасиеті әр түрлі түрткілеріне жауап ретінде туатын организмнің бейарнамалы әсерлесінің жиынтығы. Бұл күйдің биологиялық мәні-ортаның жаңаша жағдайларына икемдеуші іс-әрекетін көтеру.икемделу әсерленістері неғұрлым жоғары болса, соғұрлым организм қоршаған ортаның төтенше жағдайларына төзімді келеді және тез бейімделеді. жүктеу/скачать 367,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|