| Дыбыстардың акустикалық сипаты
Дыбыстардың жалпы теориясын физиканың акустика сала-сының қарастыратындығы белгілі. Акустикалық тұрғыдан алып қарағанда, дыбыс қандай да болсын бір дененің белгілі бір ор-тада теңселіп қозғалуының нәтижесінде пайда болады да, құлақ-қа естіледі. Ол дыбыс өтетін орта ауа кеңістігінсіз жасалып, пайда болуы мүмкін емес. Дыбыстардың акустикалық сипатын анықтайтын белгілер мынадай:
дыбыс ырғағы,
дыбыс күші,
дыбыс әуені,
дыбыстың созылыңқылығы.
Дыбыс ырғағы әдетте секунд өлшемімен өлшенетін уақыт мөлшерінің ішіндегі діріл санына байланысты болады. Дірілдің саны неғұрлым көбейсе, дыбыс ырғағы да соғұрлым өсіп күше-йе түседі, ал керісінше, діріл саны азайған сайын дыбыс ырғағы да солғындап әлсірей түседі. Ғалымдардың есептеуінше, адам-ның құлағы 1 секунд ішінде 16-дан 20000-ға дейінгі діріл нәти-жесінде пайда болған дыбыстарды естіп, қабылдай алады екен. Сөйлеу тілінде айтылатын дыбыстардың ырғағы фразалардың түрлеріне және олардың эмоциялық бояуы мен экспрессивті қызметіне сай түрленіп, өзгеріп отырады. Интонация немесе мелодика деп аталатын құбылыс сөйлеу үрдісіндегі ырғақтың өзгеруімен тығыз байланысты болып келеді. Дыбыс ырғағы ек-пінмен байланысты.
Дыбыс күші дірілдің қарқынына байланысты көрінеді. Егерде дірілдің амплитудасы не қарқыны неғұрлым көбейе түс-се, дыбыс күші де соғұрлым ұлғайып, күшейе түседі. Сөйлеу ке-зінде дыбыс күші екпінмен қарым-қатынасқа түседі.
Достарыңызбен бөлісу: |
