| Аффрикат дыбыстар – ц және ч.
Тіл фонемаларын тіл-тіс, тіл ұшы, т.б. түрде бөлу ұшырай-ды. Бірақ олай бөлу есте сақтауды қиындатады және оның практикалық мәні аз.
Дауыссыздардың жасалуында дыбыстау мүшелерінің қа-тысын білудің маңызы зор. Мұны білмейінше, дыбыстардың ар-тикуляциялық жақтан өзгеруін түсіну де, түсіндіру де мүмкін емес. Мәселен, қан, қон сөздерінің соңындағы н дыбысы қосы-ша жалғанған кезде ң кейде м болып өзгеруі тек артикуляциямен байланысты.
Дауыссыз дыбыстар кестесі
|
Қатаң дауыссыздар
|
¦яң дауыссыздар
|
Үнді дауыссыздар
|
П,ф, к, қ, т, с, ш, щ, х,ц,ч
|
Б,в,г,ғ,д,з,ж,ћ
|
р,л, й, у, м, н, ң
|
Айтылу ерекшелігіне байланысты
|
Шұғыл
|
п, б, т, д, қ, к, г, ч, ц
|
Ызың
|
в, ф, г, ғ, з, ш, щ, ж, х, ћ
|
Дауыссыз дыбыстардың артикуляциялық жолы мен арти-куляциялық орнына қарай жіктеліп, топ-топқа бөлінуін жете бі-лудің дыбыстардың бір-біріне ықпал етіп, өз ара үндесу заңды-лығын түсіну үшін үлкен мәні бар. Тіл білімінде дауыссыз ды-быстар жүйесін консонантизм деп атайды.
Бақылау сұрақтары:
1. Дауыссыз дыбыстар деп қандай дыбыстарды айтамыз?
2. Дауыссыздар қалай жасалады?
3. Дауыссыздар қалай жіктеледі?
4. Африкат дыбыстар қайсы?
5. Фарингаль дыбыс қайсы?
6. Билабиаль дыбыстар қайсы?
7. Денталь дыбыстар қайсы?
8. Консонантизм дегеніміз не?
Достарыңызбен бөлісу: |
