Футбол — салауатты өмірдің көпілі І2030 '
жүктеу/скачать 1,91 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- VIII. Жаңа сабақты қоры ты нды лау.
- О қуш ы ларды ң білім дерін бағалау.
- В И Т А М И Н Д Е Р С абаңты ң мақсаты: Б іл ім д іл ік
- Тәрбиелік
- С а б а қ ты ң көрн екілігі
- I. Үйы м дасты ру кезеңі
- III. Үй тапсы рм асы н қоры ты нды лау
- V. Ж аңа сабақты меңгерту.
- VI. Ж аңа сабақты қоры ты нды лау.
- VII. Дәптермен жумыс.
- IX. Үйге тапсы рм а.
- С абақты ң мақсаты: Б ія ім д іп ік
- Д а м ы ту ш ь іл ы қ
- С абақты ң көрнекілігі
- III. Ү й та п сы р м а сы н қоры ты нды лау.
- IV. Бекіту (сурақ, жауап арңы лы ).
- VII. Қой ы лы м : “Темекі ш егудің п а й д а сы ” . VIII. Жарнама.
- IX. Сабақтағы білім дерін тиянақтау.
- X. Три ггерл і сурттерм ен жүмыс. XI. С абақты коры ты нды лау. ¥лы адам дар сө зд е р і
2. Қабылдаушы бөлім торшамен берілген. Ол бейнені қабылдайды және оны импульс түрінде «шифрлайды» VII. С ергіту сәті (көзге арнапган жаттыгулар) Алға қольщ ды соз, саусағы ңа қара, жайлап қолыңның ұшын мұрныңа жақындат, содан кейін жаймен алыстат. О йш а кө зің м е н д ө ң ге л е к сы з, бір нүктеден бастап дөңгелек сыз Керісінше сол сызықпен кері сыз (15 рет). 1. Кір іспе бөлім. Көз - а д а м н ы ң н е гіз гі к ө м е кш іс і е ке н д ігі ж о ға р ғы д а ғы т ә ж ір и б е д е н б а й қ а д ы қ . А дам қоршаған ортадан алатын ақпараттың 90%-ын көз арқылы қабы лдайды Көз арқылы затты көруге, а й ы р ы п -т а н у ға , т ү с і мен кө л е м ін , к е с кін ін ажыратамыз. Бір-бірімізге қарап көрейікші. Көздің айналасын не қоршап тұр"? (Қас, қірпік. қабақ) Қабақ лен кірпік - көзді өткір сәуледен, шаңнан сақтайды. Қас - маңдайдан ағатын тер тамшыларының көзге түсуінен сақтайды Көзге қарап не байқауға болады? (С у р е т б о й ы н ш а ә ң гім е ж ү р гіз іл е д і). Көз о р т а л ы ғы н д а ғы қара н үкте ү л ке й іп , кіш ір е й іп тұрады Бұл - көздің қарашығы Ж арық сәулесі көз қарашығы мен бүршағынан өтеді және кез торына жиналады . Бейне жүйке арқы лы миға беріледі, с о н д а а д ам к ө р е д і. Т е л е д и д а р көріп,
к о м п ь ю те р м е н ж ұ м ы с іс т е ге н д е с а н и т а р л ы қ- гигиеналық талаптарды сақтап, мүсінді дұрыс үстау керек. Ком пью тер экраны 50-55 см қашықтықта о р н а л а с а д ы . 10 ж а с қа д е й ін п б а л а л а р компьютерде 30 минут қана ойнауы керек. Көздің қосалқы мүшелері: кірпік - шаң тозаңнан қорғайды , қас, жас безі - көз алм асы ны ң бетін ылгалдайды, микробтарды жуып шығарады. 2. Н егізгі бөлім . Валеология. Д ен са ул ы қ және өм ірлік дәғдылар 1 7
В А Л Е О Л О Г И Я 1. Жақыннан көрушілік: көздің бойлық осі улкен және бейнеторшадан емес, оныңалдында түзеледі. Сондықтан, адамның алыстан көргенінің барлығы шайылған {анық емес) болып шығады. 2. Алыстан көрушілік: көздің бойлық осі қысқа ж ә не б е й н е т о р ш а а р т ы н д а т ү з іл е д і. Б үн д ай жағдайда адам алыстағы заттарды жақсы көреді, ал ж а қы н д а ғы л а р ы ш а й ы л ға н т ә р із д і б о л ы п көрінеді. VIII. Жаңа сабақты қоры ты нды лау. Көз - адамының жан дүниесінің айнасы. Көзде б а р л ы қ жан д ү н и е л ік ж а ғд а й л а р б е й н е л е н е д і, қуаныш және кө ң іл д іл ік, риза е м е стіл ік, жаман көңіл куй, ішкі мүшелердің аурулары, әр түрлі жаман әдеттің нәтижелері, өм ір салты және қоректену дәрежесі көз арқылы өз бейнесін береді
Көру мүш есінің қүрылысы, гигиенасы туралы ойларын жинақтап ереже түрінде дәптерге түсіру. Кестеге ж үйелі тү р д е ж и на қта п, та қы ры пты жазғызу.
Оқушыларды ынталандыру мақсатында жақсы жауап берген оқушыларды ынталандыру
2 3 -та р а у , көру м ү ш е с ін ің қүрылысын оқу, суретін салу.
витаминдер туралы мағлүматтар беру;
о қ у ш ы л а р д ы ң т а н ы м д ы қ қабілеттерін жетілдіру, білу, түсіну, қолдану, топтау. Танымдық процестерін нығайту, дамыту; Тәрбиелік: салауатты өмір сүруге, денсаулығын шынықтыруға тәрбиелеу.
модульдеп оқыту технологиясы С абақты ң түрі; сұрақ-жауап, әңгімелесу, баяндау, сынақ.
химия,
биология. С а б а қ ты ң көрн екілігі: модельдер, танымдық дидактикалық материалдар, сызбалар, кестелер, суреттер. Сабақты ң бары сы : I. Үйы м дасты ру кезеңі: а) Амандасу; ә) Түгендеу; б) Тазалыққа мән беру; в) Сабаққа жүмылдыру.
Тамақтану гигиенасы. асқазан-іш ек аурулары- ның алды н алу Т а м а қта н улану себебі неде? Қандай асқазан-ішек аурулары жиі кездеседі және олардың алдын алу шаралары қандай? Неліктен тамақ ішерде қолды жуу керек? III. Үй тапсы рм асы н қоры ты нды лау Дұрыс тамақтану - денсаулық кепілі. Тамақ ішу тәртібіне немқүрайлы қарау - асқазан, бауыр, ішек аурулары, соның ішінде онкологиялы қ ауруларға себепші болуы мүмкін. Асығыс, шала шайнап, дәмін сезбей, сүйсініп, тамақ ішпеу де денсаулыққа зиян. IV. Бекіту (сұрақ, жауап арқылы) - Организм үшін витаминдердің қандай маңызы бар?
- А в и т а м и н о з, ги п о в и т а м и н о з және гипер- витаминоз дегеніміз не? С витамині ж е тіспе ге н д е қандай өзгерістер байқалады? В тобы витаминдерінің маңызы қандай? Қандай өнімдерде С,
В, А, Д витамндері бар? М ақсат қою. В и та м и н д е р ж ә н е о л а р д ы ң м аңы зы . Витаминдер қандай топтарға бөлінеді? О р га н и зм н ің т ір ш іл ік ә р е ке т ін д е гі витамин- дердің рөлі қандай? V. Ж аңа сабақты меңгерту. Адамның ең үлкен байлығы - денсаулық, Витамидер - бүл организмнің тіршілігіне қарай қажетті заттар. В итам индер организмге қоректік за тта р м е н б ір ге ж е ткіз іл е д і. О лар организм д е ө т е т е т ін б а р л ы қ п р о ц е с т е р ге қа ты са д ы : о р га н и зм н ің қал ы пты ж а ғд а й ы н , ө сіп д ам уы н, қо р ш а ға н ор та
ф а к т о р л а р ы н ы ң ы қл а л ы н а т ұ р а қ т ы л ы ғы н қ а м т а м а с ы з е те д і. К е й б ір о р га н и зм н ің тір ш іл ігін е қа ж е тті вита м и н д е р д ің түрлерін қарастырайық. A витамині - өсу витамині деп аталынады, ол кө зге п а й д а л ы ж ә н е т е р іге де ә с е р і бар. Ол ж е т іс п е ге н ж а ғд а й д а а д а м н ы ң кө р у қ а б іл е т і н а ш а р л а й д ы . A в и т а м и н і: с ү т та ға м д а р ы н д а , ж ұм ы ртқа, бауы р, сәбіз, бүры ш , итмүрын, шие, асқабақ, сарыөрік, жасыл жалырақты кекөністерде болады С
жұқпалы ауруларға қарсы түруын қамтамасыз етеді, жарақаттардың, күйгеннің жазылуын жеделдетеді В витамині жүйке жүйесінің қызметін реттеуге қаты сады , те рі, шаш, ты р н а қты ң сау болуына, адамның есте сақтау қабілетіне эсер етеді. 1
Минералды заттардың белок май және көмірсу сияқты энергетикал ы қ қүнды лығы жоғары емес. Олардың ішінде сүйек ұллаларын тузеуге қатысатын фосфор мен кальцийдің маңызы зор. Минералды заттар маңызды зат алмасу процесінде су, түз және қы ш қы л с іл т і а л м а с у ы н а қа ты с а д ы . О лар қабылданатын тағамның 0,7 -1 ,5 процентін қурайды 2. Негізгі бөлім. Т а ға м д ы қ та л ш ы қта р не м есе клетчатка өте маңызды және тамақпен бірге түскен көптеген улы заттарды сіңіреді. Тағамдық талшықтар тек өсімдік текті тағамдарда болады.
Ж а л п ы в и т а м и н д е р ту р а л ы о қу ш ы л а р д ы ң логикалы қ ой-өрісін дам ы та отырыл, түсініктерін қалыптастыру - В и та м и н д е р д е г е н ім із не ж ә не о л а р д ы ң организм үшін маңызы қандай? К а л ь ц и й мен ф о с ф о р а л м а с у ы н а қа нд а й витамин қатысады? Бүл кезде қандай ауру лайда болады? - Ультракүлгін сәулесінің әсерінен теріде қандай витамин синтезделеді? 18 ЛУ5/2010 В А Л Е О Л О Г И Я - Қандай өнімдерде С, В, А, Д витаминдер бар? - Т а ға м д а ғы в и т а м и н д е р д і қа л а й с а қта у ға болады?
VII. Дәптермен жумыс. Өз ойларын витаминдер туралы ереже түрінде дәптерге түсіру.
О қ у ш ы л а р д ы ң о й л а у қ а б іл е т ін , з е й ін ін , қ а б ы л д а у ы н , с а б а қ қ а д е ге н қы зы ғу ш ы л ы ғы н арттыра отырып, жақсы жауап берген оқушыларды сабаққа ынталандыру.
23-тарау, витаминдер туралы оқу. Тірек-сызбалар сызып келу, сурет салу.
о қуш ы л а р д ы ж үқпа л ы аурулар, олардың түрлері мен зақы м данаты н мүше, ауру белгілері, сақтану, ем деу ж о лдары м ен аурудан кейінгі сақтық шараларымен таныстыру;
ж у қп а л ы а у р у л а р тур а л ы т е о р и я л ы қ б іл ім м е н қа р у л а н д ы р а о ты р ы п , туберкулез және одан сақтану жолдарьін үйрету, шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу;
санитарлық-гигиеналық тәрбие беру. С аб ақ ты ң м ақсаты : бағдарланған сабақ С абақты н әдісі: сүрақ-жауап, толтық, үжымдық. С абақты ң көрнекілігі: суреттер, сызба-нусқалар, сезжүмбақтар.
биология Сабақты ң бары сы : I. Үйы м дасты ру кезеңі: а) Амандасу; ә)Түгендеу б)Тазалыққа мән беру; в) Сабаққа жүмылдыру.
- М и к р о б та р м ен б а к т е р и я л а р д ь щ н е гіз гі тилтерінің жалпы сипаттамасы. - Микроағзалар қайда тірш ілік етеді? - Бактериялардың құрлысы қалай қалыптасқан? - С а л р а ф и тт е р д е п қа н д а й м и кр о б т а р д ы атайды?
- Қандай микробтар паразиттер деп аталынады? - Ж үқпалы аурулардың таралуын шектеу үшін қандай шаралар қолдану керек?
1. Эпидемия дегеніміз не? 2. Дизенфекция үшін не қолданылады? 3. Дизентерия д егенім із не және оның пайда болуы?
4. Инфекцияның жүғу көзі қандай? IV. Бекіту (сурақ, жауап арңы лы ). - Аурудың шығу тарихы және сақтану жолдары - Туберкулез туралы не білуіміз керек? - Туберкулездің қандай белгілерін білуіміз керек? - Өзімізді туберкулезден қалай қорғай аламыз? - Туберкулезден емделу жолдары. - Есіңде болсын.
Оқушыларды жүқпалы аурулар және олардың түрлерін сақтану жолдарымен таныстыру, алдын ала шаралар жасап, туберкулез туралы логикалық ой-өрісін дамыта қалыптастыру.
Аурудың шығу тарихы және сақтану жолдары Қазіргі кезде адам затты алаңдаты п отырған ауру, дерттің бірі - туберкулез. Туберкулез-ж ұ қ п а л ы ауру. Туберкулез микробы тек өкпені ғана емес, бауыр, бүйрек, көкбауыр, ми қаб ы ғы , т.б. м үш е л е р д і за қы м д а й д ы . Қараңғы ды м қы л ж ерде 5-6 айға дейін, науқасты ң киім- кешегінде 3-4
айға дейін сақталады. Туберкулез өте ерте заманнан белгілі ауру. Ағзадағы туберкулез ауруының клиникалық белгілерін алғаш рет б.э.д.
ғасырда Гиппократ жазған «Туберкулез» терминін 1813 жылы алғаш қолданған француз дәрігері - Ленник. Бұл аурудың жуқпалы екендігін 1865
жылы ға л ы м Ж .А В е й л е н а н а н ы қта д ы А ур уд ы ң қо зд ы р ғы ш ы н 1 8 8 2 ж ы л ы ға л ы м Кох аш ты . Туберкулез ауруын таратушы - ауыратын адамдар. Дүние жүзі Денсаулық сақтау ұйымының мәліметіне қарағанда, жыл сайын жер шарында осы аурумен ауыратын 10 млн. адам анықталып, оның 3 млн. ө м ір м е н қош а й ты с а д ы Т ә ж ір и б е бо й ы н ш а , туб еркулезбен ауы раты н 1 адам осы ауруды 1 жылдың ішінде 10 сау адамға жұқтырады.
- Туберкулез туралы не білуіміз керек? Туберкулез - қауіпті де жүқпалы ауру. Әйтсе де уақытымен және дүры с ем делсе оны да жазуға б о л а д ы . Ө кпе т у б е р к у л е з ім е н а уы р а ты н , ем қабы лдам айты н адам түш кіргенд е, жөтелгенде, сөйлескенде микробтар тарата отырып, жылына 10-15
адамға ауру жүқтыруы мүмкін. Негізгі бөлім: Туберкулездің жұғу жолдары: ауа, тамақ, жұғысу арқылы Т уберкулез түрлері: өкпе туб еркулезі, басқа органдар туберкулезі. Өзімізді туберкулезден қалай қорғай аламыз? Өкпе туберкупезім ен аүыратын адамдардан бул жетелгенде жүғатынын умытпау керек. Сау адамға микробпен, ауамен демалу арқылы жүқтырады. Сондыкдан: - бөлме ауасы үнемі желдетіліп отыру керек, жетелгенде ауызды қалқалау керек; - салауатты өмір салтын ұстанып, жақсы тамақ іш іп , с п о р тп е н а й н а л ы с ы п , суға түсу арқылы иммунитетті нығайту қажет.
- Туберкулездің қандай белгілерін білуіміз керек? Туберкулез ең алдымен өкпеге жұғады. Ауырған адамдарда мынандай белгілер болуы мүмкін: Валеология. Д е н са ул ы қж ә н е өм ірлік дагдылар 19
В А Л Е О Л О ГИ Я 3 аптадан астам жалғасатын жөтел, әсіресе, түнде байқалатын тершеңдік, дене қызуының көтерілуі, дене қалтырауы, дене салмағының азаюы, тамаққа тәбетінің болмауы, әлсіздік, тез шаршау, кеуде түсының ауруы.
VI. Дәптермен жұм ы с. Туберкулез — жеке бас гигиенасын сақтау туралы әркім өз ойларын ереже түрінде дәптерге түсіру. Кестені, жүйелі тұрде тақырыпты жазғызу. VII. О қуш ы лардың білім ін бағалау. Сабаққа деген ынтасын арттыра отырып, логикалық ой-өрісін дамыта қалыптастыру. VIII. Үйге тапсырма. Туберкулез және оның алдын алу туралы мағлуматтарды қайталап оқып келу. “ Әуес болма шылымға, Қылыққа жаман үрынба” Н.Т. ДОСЖАНОВА, М. Маметова атындағы орта мектептің валеопогия пәнінің мұғалімі, Ескелді ауданы, Шымыр ауылы, Алматы облысы Мақсаты: а) Оқушыларға адам ағзасына темекінің тигізетін зиянын таныстыру; ә) Зиянды әдет - темекі шегуден аулақ болуға тәрбиелеу, б) Өз денсаулығына деген жауапкершілік сезімін дамыту. Сабақтың түрі : аралас сабақ Көрнекі құралдар: схемалар, триггерлі суреттер, кітапшалар, плакаттар. Әдістері: сөздік, әңгімелеу, топтастыру, жедел сұрақ, көрнекілік, тірек-сызба Сабақтың барысы: I. Сыныпты үйымдастыру. II. Өткен тақы ры пты еске түсіру. Үйге берілген тапсырманы тексеру. - Организм үшін минералды заттардың маңызы, оларды ң ж е тісп е уін е н қандай аурулар адам ағзасында пайда болады?
* сүт, ірімшік, Фосфор — > сынгыш болады — >
бүршақ. Темір — > қан аздық — >
— ** теңіз капустасы, балық. шаян. - В и там инд ерд ің ж е тіспе уіне н туы ндайты н аурулар және қандай көкөністерде осы витаминдер бар?
A вит ам ині— >''ақшамсоқыр” — ^ сары май, қарақат, сәбіз. С вит ам ині— қурқулақ” — > цитрусты ' жемістер. В витамині— ** "бери-бери " — ** бауыр, супы жармасы. - Дүрыс тамақтанудың ережепері қандай? Ежелгі римдіктер айтқандай: “Біз тамақ ішу үшін өмір сүрмейміз, өмір сүру үшін тамақ ішеміз". Табиғи денсаулы қты сақтау кепілі - дұрыс та м а қта н у д есек,
а д ам д ар өз
қолымен денсаулықтарына зиян келтіретін зиянды әдеттер де бар III. Қ ы зы ғуш ы л ы қты ояту (мига шабуыл) - Зиянды ә д е тте р ге біз қандай әдеттерді жатқызамыз? (Плакаттағы суретпен таныстыру). IV. Жаңа сабақтың тақы ры бы м ен таныстыру. Бүгінгі сабағымыздың келелі мәселесі: “Темекі шегу дұрыс па, әлде бүрыс па?” V. Ж ағдайды талдау. Бүгінгі сабағымыздың тақырыбына сәйкес мен бір ж а с ө с п ір ім н ің басы нан өткен жағдайды сендерге оқып бергім келіп тұр. Сендер мүқият ты ңдап, осы ж а ғд а й д ы та л д аңд ар, осы
ж а сө сп ір ім ге қандай кеңес бересщ дер, соны ойлаңдар: - Менің 2 досым бар: Дәурен мен Талғат. Дәурен ересек балаларға үқсап, өзінше жүреді. Ол осы соңғы уақытта темекі шегіп жүр. Дәуреннің темекі тартатынын қыздар да біледі Қыздар Дәуренге көңілдерін беле бастады. Бірақ та, мен темекі тартқан ағзаға зиян деп естідім. Темекіде никотин деген наркотик бар, ол ағзаны уландырады. Темекі та ртқан адам , те м е кі та р тп а ға н адам дарға қарағанда, кеп ауырады және олар өкпе рагына душар болады. Ал Талғат Дәуренге үқсап темекі тартып, үлкенге үқсағысы келмейді, сәнге қарамайды. Бірақ, Талғат әрқашанда ширақ, күшті, ылғи көңілді жүреді. Ол спортпен шүғылданады. Ал мен: “Не істеймін?" - деп ойланып жүрмін. Дәуренге үқсап ересек болып темекі тартайын ба, әлде Талғатқа үқсап спортпен айналысайын ба? С алауатты болайы н д еген баланы ң орны қайда? Дәуреннің қасында ма? Талғаттың қасында ма9 Сендер қай жасөспірімді таңдайсыңдар? 20
В А Л Е О Л О Г И Я VI. Мұғалім сөзі. Темекі шегу - денсаулыққа эсер ететін ең көп тараған зиянды әдеттердің бірі. Темекі тутіннің ең зиянды бөлігі - никотин. Никотиннен басқа темекі түтінінде 4000 астам улы заттар бар. Никотин - ты ны с алу ж о л д а р ы н ы ң с іл е м е й л і қабы қш асы н т іт ір к е н д ір іп , оны қ а б ы н д ы р а д ы , ж ұ р е к қан тамы рлары н тарылтады. Түтіні - тамыр ауруына және өкпе рагіне ш а л д ы қты р а д ы . Ө кпе д е гі рак ауы р уы м ен а уы р а ты нд а р д ы ң 97 лайызы тем екі тартатындар. Бұған себеп - ты ныс мүш елерінде темекіні ұзақ шеккенде көпке дейін жазылмайтын жараны ң пайда болуы. Шылым шегуден адамның өмірі қысқарады. Дәрігерлер әрбір бір тал темекінің а д а м ө м ір ін 15 м и н у тқа қ ы с қ а р т а а л а т ы н ы н дәлелдеді. Темекі шегуден бір жылда 4 млн. адам қайтыс болады. Никотин - миға тем екі та ртқаннан бастап 8 секундтан кейін келіп түседі. Әсіресе, қыз балаға темекі шегу өте қауіпті, өйткені олар болашақ аналар. Темекі түтіні толған бөлмеде отыруға болмайды, ол - пассивті тем екі ш егуш іге айналады . Ал темекі шегетін адам - активті темекі шегуші адам. Темекі шегу - жаймен өзін-өзі өлтіру, ауру мен өлімге душар ететін зиянды әдет.
Бір қораптың бағасы - 60 теңге Бір аптада: 1800 т. Бір жылда: 21900 т. Үш жылда: 65700 т. Бес жылда: 109500 т. Темекінің орнына сатып алуға болатын заттар: - Телевизор. - Магнитофон - Фотоаппарат. - Компьютер жэне т.б. Өз д ен са ул ы ғы ң д ы құрту үш ін осы нш а ақша жумсау қажет пе?
Бүгінгі сабағымыздың келелі мәселесіне қайтып оралайық: “Темекі шегу дұры с па, әлде бұрыс па?” асқазан
жарасы ақыл-ой
қы зм е тінің нашарлауы Т1СТІҢ сарғаюы
өкпенің қараюы
жағымсыз иіс ерте
келетін өлім өкпе
рагы X. Три ггерл і сурттерм ен жүмыс. XI. С абақты коры ты нды лау. ¥лы адам дар сө зд е р і: Шахматшы А. Алехин: "... никотин есте сақтауды ә л с ір е т е д і, не рв ж ү й е с ін б ұ з а д ы . М ұн ы ң б әрі шахматшы үшін өте зәру нәрсе. Мен бүгінде әлем б ір ін ш іл іг ін д е г і ж е ң іс к е ж е т к е н ім д і те м е кі тастағаннан соң алғанымды айта аламын” С.П. Боткин (57 жаста) былай деді: “ Егер мен темекі шекпегенімде, әлі де 10-15 жыл өмір еүретін едім”.
жүктеу/скачать 1,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|